Dagblaðið Vísir - DV - 08.06.2018, Qupperneq 62

62 TÍMAVÉLIN 8. júní 2018
Þ
ann 15. janúar árið 1919
varð óvanalegt slys í romm­
verksmiðju í Boston. 21 lést
og 150 slösuðust þegar stór
geymslutankur sprakk í loft upp og
flóðbylgja sykurþykknis rann eftir
nálægum götum.
Átta metra há bylgja
Slysið gerðist í norðurhluta borgar­
innar, á svæði bruggverksmiðjunn­
ar Purity Distilling Company við
höfnina. Tankurinn var fimmtán
metra hár og 27 metrar í þver­
mál og í honum voru geymdar 2,3
milljónir gallona af sykurþykkni til
rommframleiðslu. Mikið frost hafði
verið fyrstu dagana í janúar en síð­
an snögghitnaði og þennan dag var
hitinn fjórar gráður á Celsíus.
Klukkan 12.30 heyrði fólk í ná­
grenninu háværan dynk og fann
jörðina nötra. Hávaðinn sem fylgdi í
kjölfarið var líkt og eimreið væri á leið
í áttina að fólkinu. Hitabreytingarnar
höfðu valdið því að tankurinn gaf sig,
brotnaði og sprakk í tætlur og út úr
svæði verksmiðjunnar streymdi æð­
andi karamelluflóð, átta metra hátt.
Flóðið skall á járnbrautarlest
og ýtti henni af sporinu og felldi
einnig upphækkaða járnbrautar­
teina. Nærliggjandi hús urðu í vegi
flóðsins, rifnuðu upp með grunni
og méluðust. Fólk varð fyrir flóð­
inu í hundraða tali og vinnuhestar
einnig. Það lyftist marga metra
upp í lofti og þeyttist út í buskann.
Karamellukviksyndi
Þegar flóðbylgjan hafði runnið sitt
skeið var svæðið undirlagt kara­
mellu sem náði fólki upp að mitti
og dísæt lykt í loftinu. Í Boston
Post sagði:
„Hér og þar virtist vera eitt­
hvert form af lífverum, hvort það
voru dýr eða menn var ómögu­
legt að segja. Hrossin drápust eins
og flugur á flugnapappír. Eftir því
sem þeir börðust um, því dýpra í
glundrið sukku þeir. Menn og kon­
ur þjáðust einnig.“
Alls lést 21 og 150 manns slösuð­
ust og fjölmargir þjáðust af miklum
hóstaköstum eftir sprenginguna.
Ungur drengur, Anthony di Stasio,
var einn af þeim sem lentu í flóð­
inu. Hann var á leið heim úr skól­
anum með systrum sínum þegar
bylgjan greip hann og lyfti eins og
smásteini. Það var líkt og hann væri
á brimbretti. Þegar ölduna lægði
kom móðir hans aðvífandi en hann
gat ekki svarað henni, því öndunar­
vegurinn var fullur af karamellu.
Hann var að kafna og það leið yfir
hann. Þegar hann rankaði úr rotinu
stóðu systur hans þrjár yfir honum.
Klístrið alls staðar
Herskipið USS Nantucket var í
höfninni og sjóliðar flýttu sér á
staðinn til að taka þátt í björg­
unaraðgerðunum. Sumir reyndu
að halda forvitnum vegfarendum
fjarri en aðrir óðu út í klístrið til
að bjarga fólki. Lögreglan, Rauði
krossinn og landherinn komu
einnig til aðstoðar og sumar
hjúkrunarkonurnar stungu sér í
sykurleðjuna. Spítalinn réð ekki
við þennan fjölda og setja þurfti
upp sérstakt neyðarskýli til að
taka á móti slösuðum en erfitt var
að komast um vegna karamellu.
Í fjóra daga var leitað að fórnar­
lömbunum og erfitt reyndist að
greina sum líkin vegna gljáans.
Það tók margar vikur að hreinsa
göturnar og meira en 300 manns
tóku þátt í því. Notaður var slökkvi­
liðsbátur til að sprauta sjó á kara­
melluna til að leysa hana upp en
einnig sandur til að reyna að draga
sykurinn í sig. Klístrið var í öllum
krókum og kimum á stóru svæði,
inni í bílum, heimilum, lestum,
götusímum. Alls staðar.
Verksmiðjan bótaskyld
Mál var höfðað á hendur móður­
fyrirtæki Purity­verksmiðjunnar,
en lögfræðingar þeirra báru fyrir
sig að anarkistar hefðu sprengt
tankinn í loft upp. Eftir þriggja
ára vitnaleiðslur komst endur­
skoðandi á vegum dómstóls­
ins að því að verksmiðjan væri
bótaskyld þar sem tankurinn
hefði verið illa smíðaður og ekki
prófaður. Tankurinn hafði lekið
svo mikið að tekið var upp á
því að mála hann brúnan til að
fela lekann. Íbúar í nágrenninu
höfðu getað náð sér í fötufylli af
karamellu þar sem lekinn var.
Tankurinn var bæði of þunnur
og gerður úr efni sem hentaði
ekki. Hitnunin í andrúmsloftinu
olli því að gerjun varð hraðari
en ella og tankurinn réð ekki við
það.
Fyrirtækið greiddi út 600 þús­
und dollara til fórnarlambanna
og aðstandenda þeirra. Tank­
urinn var ekki endurbyggður og
í dag er þarna hafnarboltavöll­
ur fyrir börn. Ýmsar byggingar­
reglugerðir Boston­borgar varð­
andi öryggi voru hertar eftir
slysið og eftirlit sömuleiðis.
Settur var upp minnisvarði á
svæðinu um slysið og þá sem
þar létust. n
Tugir drukknuðu í karamellu
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Óttuðust um
líf konungs
vegna sjálfs-
fróunar
Danmörk hefur átt marga hæfa
konunga og drottningar í gegn­
um tíðina. Kristján VII var ekki
einn af þeim en hann var uppi
frá 1749 til 1808. Kristján var
andlega vanheill og bæði bróð­
ir hans og sonur stýrðu ríkinu í
hans stað.
Hann var ofstækisfullur,
haldinn ofsóknarbrjálæði og
ofbeldishneigður. Iðulega hélt
hann á krár Kaupmannahafnar
með fylgdarliði sínu og olli þar
miklum óskunda. Í matarveisl­
um hagaði hann sér kjánalega
og kastaði mat í gesti. Stundum
lamdi hann fólk án nokkurrar
ástæðu.
Eitt af stærstu vandamálum
Kristjáns var hversu mikið
hann fróaði sér, bæði í einrúmi
og fyrir framan annað fólk. Var
það mikið rætt í hirðinni og
talið vandamál alls ríkisins þar
sem læknar óttuðust að hann
yrði ófrjór. Aðrir læknar töldu
að konungurinn yrði blindur
af öllu þessu togi eða myndi á
endanum drepa sig.
Vitaskuld leitaði drottn­
ingin Matthildur í arma annars
manns, þýsks læknis að nafni
Johann Struense, og missti
hann höfuðið fyrir vikið.
Árás með
veðurblöðrum
Ein undarlegasta hernaðar­
aðgerð seinni heimsstyrj­
aldarinnar var þegar breski
herinn skipulagði blöðruárás á
Þýskaland, aðgerð sem nefnd
var Operation Outward en
blöðrurnar ollu Þriðja ríkinu
talsverðu tjóni.
Þann 17. september árið
1940 losnuðu nokkrar veður­
blöðrur fyrir slysni, svifu yfir
til Noregs og Svíþjóðar og ollu
tjóni á rafmagnslínum. Win­
ston Churchill, forsætisráð­
herra Bretlands, ákvað að nýta
sér þetta og sendi 100 þúsund
latexblöðrur með eldfimum
efnum og rafmagnsvírum yfir
hafið til Þýskalands.
Um aðgerðina sáu konur
í þjóðvarnarsveit Bretlands
á þremur stöðum í suður­
hluta Englands. Hætt var að
senda blöðrur árið 1944 en þær
reyndust Bandamönnum mjög
vel því þær kostuðu aðeins
örfáa skildinga á meðan tjón
Þjóðverja var mikið. Blöðrurnar
lentu á rafmagnsvírum og ollu
sprengingum og skammhlaup­
um. Ein rafstöð Þjóðverja, ná­
lægt borginni Leipzig, eyði­
lagðist algerlega.