Jökull


Jökull - 31.12.2001, Blaðsíða 6

Jökull - 31.12.2001, Blaðsíða 6
Jukka Káyhkö et al. northwestem part of our study area coincides with the fifth major fissure swarm in northern Iceland, Þeista- reykir. Fissure fracturing may involve vertical movement, whereby tectonic depression valleys or grabens are developed. One of the largest grabens in our study area, Sveinagjá, is 4-17 m deep and up to 2.5 km wide (Guðmundsson and Báckström, 1991). During the eruption of Askja in 1875, the northern part of Sveina- gjá subsided some 3-6 m. Grabens may act as impor- tant natural channels for lava flows, meltwaters and even aeolian sand transport. Lava-flow processes and morphology During the early postglacial period, large volumes of lava erupted in the Northern Rift Zone, and magma output was at least an order of magnitude greater than at present times (Guðmundsson, 1986; Sigvaldason et al., 1992). As a consequence, the most spatially extensive geomorphological features in Odáðahraun are lava fields. A lava field forms during an effu- sive eruption or a series of eruptions, and commonly consists of many adjacent and overlapping lava flows. At Odáðahraun, lava eruptions may take place at (1) fissure eruption sites (mainly aa lava fiows); (2) cen- trally located vents resulting to the formation of shield volcanoes (mainly pahoehoe lava flows) or, (3) major central volcanoes of Krafla and Askja (both pahoehoe and aa) (Rossi, 1997a). Lava flows normally occupy topographic depressions but may construct conspicu- ous positive relief features such as shield volcanoes. They also alter drainage systems and sand transport routes. The most common type of eruption in the study area is a fissure eruption that is generally short in du- ration (days to weeks; cf. Rossi, 1997b). In the open- ing phase of the fissure eruption, the supply rate from the fissure is generally high and a sheet of lava (sheet- flood pahoehoe) usually forms (e.g. the central part of the Krafla lava field). After a few days of eruption, magma outflow concentrates into a single crater vent and an open-channel lava flow (mainly aa) develops (see Rossi, 1997b; Wylie et al„ 1999). The roughness of aa surfaces vary from clinkery (stone-sized surface rubble; e.g. many flows at Krafla) to blocky (e.g. Búr- fellshraun) (Kilburn and Lopes, 1991; Rossi, 1997b; Lammi et al., 2000). Lava flows from shield volcanoes (e.g. Trölla- dyngja and Kollóttadyngja) normally exhibit pahoe- hoe morphology. The most widespread lava flows in our study area are dense and hummocky pahoehoe flows that were fed by lava tubes (Swanson, 1973; Walker, 1991; Wilmoth and Walker, 1993; Rossi and Guðmundsson, 1996). Shield volcanoes are es- sentially monogenetic structures, and lava fields at shield volcanoes presumably form during a continu- ous string of eruptions lasting from several weeks to several decades (Rossi, 1996). Other volcanic structures In addition to lava flows, the northern rift zone con- tains numerous other volcanic features. Mild explo- sions at fissure eruption sites have created structures such as spatter cones, spatter ramparts, scoria cones and hornitos. Eruptions with higher explosivity have formed tuff rings and led to caldera collapses at Krafla and Askja. The most significant volcanic features from the glacial periods are hyaloclastite ridges (e.g. Dyngju- fjöll ytri) and table mountains (e.g. Herðubreið). These were formed in subglacial eruptions and con- sist of sequences of pillow lavas, hyaloclastites and subaqueous and subaerial sheets of lava (Wemer and Schmincke, 1999). Postglacial erosional processes have modified these mountains, and released material for fluvial and aeolian transport on the lava fields. Glacial floods (jökulhlaups) The average eruption frequency under Vatnajökull during the past century has been approximately one per decade (Larsen et al., 1998). Vigorous volcanic activity beneath the ice cap has produced widespread and recurrent tephra layers as well as catastrophic out- burst floods, or jökulhlaups (Bjömsson, 1992). Two major volcanic systems, Bárðarbunga and Grímsvötn, lie beneath the glacier. They have developed large subglacial calderas. Kverkfjöll volcano, also regarded as a potential trigger for jökulhlaups, lies at the north- ern margin of the ice cap, between the outlet glaciers Dyngjujökull and Brúarjökull. The Grímsvötn sys- tem is currently the most active of the three. Geo- thermal activity gradually melts the overlying glacier 4 JÖKULL No. 51
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.