Morgunblaðið - 06.10.2018, Blaðsíða 21

Samkvæmt greiningu Arion
banka hafa komið hingað fleiri ferða-
menn frá árinu 2013 en samanlagt
frá 1949 til 2013. Hlutur ferðaþjón-
ustu í landsframleiðslu hafi tvöfald-
ast úr 6% árið 2010 í 12% árið 2017.
Gjaldeyrissköpun í ferðaþjónustu
átti þátt í að gengi krónu styrktist.
Það birtist í því að landsframleiðsla
á mann var hærri í fyrra í banda-
ríkjadölum talið en hún var árið
2007, eða ríflega 71 þúsund dollarar.
Til samanburðar fór hún niður í
41.250 dali árið 2009. Sveiflan er því
mikil. Vísbendingar eru um að há-
punktinum í þessu efni sé náð. Gengi
krónu er aftur farið að lækka.
Kaupmáttur í fyrra var meiri en
nokkru sinni. Meðallaun á Íslandi,
mæld í evrum, eru orðin ein þau
hæstu í Evrópu. Sú þróun, ásamt
skorti á vinnuafli, á þátt í metfjölda
aðfluttra erlendra ríkisborgara á
síðustu árum. Sá straumur hefur
farið fram úr aðflutningnum 2005-
2008 en þau ár var fyrra metið sett.
Sé þessi straumur greindur eftir
þjóðerni kemur í ljós að um 9.300
fleiri einstaklingar frá Póllandi,
Eistlandi, Lettlandi og Litháen hafa
flutt til landsins en frá því á árunum
2008-2017. Um 6.200 frá Póllandi.
Evrukreppan hefur áhrif
Þá hafa rúmlega 1.300 fleiri ein-
staklingar frá Filippseyjum, Taí-
landi, Víetnam og Kína flutt hingað
til lands en frá því á sama tímabili.
Athygli vekur að jafnframt hafa um
800 fleiri flutt hingað frá Spáni,
Portúgal, Grikklandi og Ítalíu en
fluttu héðan á þessu sama tímabili.
Evrukreppan lék þessi ríki grátt og
mældist atvinnuleysi meðal ungs
fólks jafnvel í tugum prósenta.
Með þessum aðflutningi og brott-
flutningi íslenskra ríkisborgara hef-
ur samsetning þjóðarinnar haldið
áfram að breytast. Síðustu áramót
voru um 17% íbúa landsins með ein-
hvers konar erlendan bakgrunn.
Með hliðsjón af miklum aðflutningi
til landsins í ár er sennilegt að hlut-
fallið nálgist 20% á næsta ári.
Sögulegur aðflutningur
Þensluárin fyrir bankahrunið varð
Ísland alþjóðlegra samfélag. Með
stækkun ESB til austurs 2004 og
2007 öðluðust þegnar fjölmennra A-
Evrópuríkja atvinnuréttindi á Ís-
landi í gegnum EES-samstarfið.
Meirihluti innflytjenda sem fluttu
hingað fyrir hrunið settist hér að til
frambúðar. Flestir komu frá Pól-
landi. Birtist það m.a. í fjölda at-
vinnulausra Pólverja eftir hrunið.
Með uppgangi ferðaþjónustunnar,
og tilheyrandi fjölgun starfa, hefur
þessi þróun sem áður segir haldið
áfram. Hún kann síðar á þessari öld
að þykja merkilegt tímabil í íbúaþró-
uninni. Verða þá nefnd til saman-
burðar tímabilin þegar Danir fluttu
hingað í byrjun 20. aldar og síðar til
dæmis Þjóðverjar, Færeyingar, Ví-
etnamar og Taílendingar. Settu allir
þessir hópar mark sitt á menningu
þjóðarinnar. Munurinn er sá að nú
eru að koma miklu fleiri innflytj-
endur en áður. Við þetta bætist að á
háannatíma eru tugþúsundir ferða-
manna á Íslandi.
Af framansögðu má sjá að íslenskt
efnahagslíf er á vissan hátt komið í
hring. Skráð atvinnuleysi í ágúst var
2,3% sem þykir lítið á flesta mæli-
kvarða. Skuldastaða ríkissjóðs er
aftur orðin góð í alþjóðlegum sam-
anburði en mörg sveitarfélög eiga
nokkuð í land í þessum efnum, ekki
síst Reykjavík. Kaupmáttur er aftur
orðinn einn sá mesti í Evrópu og
þótt víðar væri leitað.
Ísland er aftur orðið eitt dýrasta
land í heimi að sækja heim.
Margt hefur þó breyst.
Hagvöxtur síðustu ára hefur verið
útflutningsdrifinn en ekki tekinn að
láni líkt og fyrir hrunið. Þjónustu-
jöfnuður hefur aldrei verið meiri. Þá
eru skuldir heimila og fyrirtækja
sem hlutfall af vergri landsfram-
leiðslu nú mun lægri en fyrir banka-
hrunið. Jafnframt hefur einkaneysla
ekki hækkað sem hlutfall af lands-
framleiðslu.
Með gengisfalli krónunnar eftir
bankahrunið gjörbreyttust skilyrði
útflutningsgreina. Samsetning
þjóðarframleiðslunnar breyttist. Á
þann hátt hefur hrunið haft varanleg
áhrif á atvinnulíf landsins. Sama
gildir um samsetningu íbúa eftir
uppruna. Þvert á hrakspár fækkaði
íbúum landsins ekki árin eftir hrun-
ið, ef undan er skilið árið 2010, held-
ur hefur þeim fjölgað hraðar en spáð
var. Um 353 þúsund manns bjuggu á
landinu um mitt þetta ár, eða um 34
þúsundum fleiri en í ársbyrjun 2009.
Stöðugt verðlag
Verðbólga hefur verið nærri 2,5%
verðbólgumarkmiði Seðlabankans
frá ársbyrjun 2014, sem er lengsta
stöðugleikaskeið síðan markmiðið
var tekið upp. Kann það ásamt sögu-
lega lágum vöxtum að eiga þátt í að
verðtryggð lán eru eftirsótt sem
fyrr. Má í því efni rifja upp að ein
helsta krafa mótmælenda eftir hrun-
ið var einmitt að ráðist yrði í aðgerð-
ir til að milda áhrif verðtryggingar,
eða jafnvel afnema hana með öllu.
Samkvæmt lífskjararannsókn
Hagstofunnar áttu 38,6% heimila
erfitt með að láta enda ná saman
árið 2009. Hlutfallið varð hæst 2011
eða 50,8%. Það var komið niður í
35,7% árið 2016. Með hliðsjón af
góðu atvinnuástandi er ekki ólíklegt
að það hafi síðan lækkað frekar.
Á við stríðsárin
Af framansögðu má sjá að efna-
hagsleg og menningarleg áhrif
hrunsins, og efnahagsbatans sem
fylgdi í kjölfarið, eru veruleg.
Má færa rök fyrir því að síðasta
áratug hafi orðið meiri breytingar á
íslensku samfélagi en dæmi eru um
síðan á fimmta áratug síðustu aldar.
Með hernámsliðinu og uppganginum
sem fylgdi varð varanleg breyting á
menningu og efnahagslífi þjóðar-
innar. Með útrásinnni, banka-
hruninu og efnahagsbatanum hefur
þjóðin aftur gengið í gegnum skeið
varanlegra breytinga. Erlend áhrif
eru meiri en nokkru sinni og algengt
er orðið að afgreiðslufólk í versl-
unum tali ekki íslensku.
Áhrif á fjármálaumhverfi
7
6
5
4
3
2
1
0
175
150
125
100
75
50
25
0
400%
350%
300%
250%
200%
150%
100%
50%
0%
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
útibú
Starfsfólk
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’03 ’05 ’07 ’09 ’11 ’13 ’15 ’17
Stærð bankakerfis sem margfeldi af VLF*
*Verg landsframleiðsla
Skuldir heimila og fyrirtækja 2003-2017Fjöldi útibúa banka og sparisjóða
og fjöldi starfsfólks 2006 til 2017 Sem prósent af vergri landsframleiðslu (VLF)
Lok árs 2007 til loka árs 2017
Fjöldi útibúa Fjöldi starfsfólks Heimili Fyrirtæki
Heimild: Hagstofa Íslands
og Seðlabanki ÍslandsHeimild: Samtök
fjármálafyrirtækja
Heimild: Samtök fjármálafyrirtækja
7,4
3,1
2,6 2,5 2,7 2,3 2,1 2,0 1,7 1,5 1,3
2,0
1,5
1,0
0,5
0
’50 ’60 ’70 ’80 ’90 ’00 ’10
Komur erlendra ferðamanna
Heimild: Ferðamálastofa og
greiningardeild Arion banka
1949-2018milljónir
21
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 2018
Rafstilling ehf
Dugguvogi 23, 104 Reykjavík, sími 581 4991, rafstilling@rafstilling.is • Opið mán.-fim. 8-12 og 13-18, fös. 8-14
Hröð og góð þjónusta um allt land
Áratuga
reynsla
Startar bíllinn ekki?
Við hjá Rafstillingu leysum málið
Einnig getum við úvegað
startara og alternatora
í allskonar smávélar
frá Ameríku
Rafstilling ehf er sérhæft verkstæði
í alternator og startaraviðgerðum.
Við höfum áratuga reynslu í
viðgerðum fyrir einstaklinga
og fyrirtæki.
Verkstæðið er með öll nauðsynleg
tæki og tól til þessara verka.
Allir viðgerðir hlutir eru prófaðir í
prufubekk til að tryggja að allt sé
í lagi. Þeim er einnig skilað
hreinum og máluðum.