Morgunblaðið - 24.01.2019, Page 20

Morgunblaðið - 24.01.2019, Page 20
20 FRÉTTIRInnlent MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JANÚAR 2019 Guðrún Erlingsdóttir ge@mbl.is „Ef ég væri heilbrigðisráðherra í einn dag yrði það fyrsta verk mitt að fjölga líknarrýmum um 15 sem gætu líklega þjónað 100 til 150 manns á ári. Annað verkið yrði að koma á heildrænu rafrænu öldrunarmati á landsvísu sem yrði grundvöllur að frekari útfærslu á öldrunarþjónust- unni og fjarlækn- ingum allt land,“ segir Pálmi V. Jónsson, yfir- læknir öldrunar- mála á Landspít- alanum, sem hefur í viðtölum og greinum bent á ýmsar leiðir til þess að bæta þjónustu við eldra fólk. Pálmi segir að fólk hafi tilhneig- ingu til þess að hugsa um flókin margbreytileg mál á einfaldan hátt og fyrst og síðast með byggingu nýrra hjúkrunarrýma. „Þarfir aldraðra eru margbreyti- legar. Fyrst þarf að kortleggja þarf- irnar, greina sjúkdóma, meðhöndla eins og kostur er og endurhæfa og styðja þegar þess er kostur. Til þessa þarf mjög fjölbreytt úrræði sem ekki eru til í þjónustukeðjunni í dag eða eru af skornum skammti,“ segir Pálmi og bendir á að allt sem annaðhvort sé vanrækt eða misfarist í þjónustunni sé til þess fallið að koma málum á rangan stað á röngum tíma, svo sem bráðamóttöku, sjúkra- hús eða hjúkrunarheimili án þess að þörf sé fyrir svo hátt þjónustustig. „Þær hugmyndir um nýja nálgun í heilbrigðisþjónustu við eldra fólk sem ég hef nefnt eru ekki í farvegi,“ segir Pálmi og bendir á að heil- brigðisráðherra gerði vel í því að beita sér í þessum málum. Hann seg- ir heilsugæsluna í víðasta skilningi þurfi að ná vopnum sínum í að greina og styðja fólk heima, í mjög svo auknum mæli. Pálmi telur jákvætt að leyfi hafi fengist fyrir 10 varanlegum, sér- hæfðum geðhjúkrunarrýmum í Mörkinni fyrir ungt fólk með geð- ræna sjúkdóma. En bendir á að öldr- unargeðdeild á sjúkrahúsi sé fyrir tímabundnar innlagnir fólks með bráð geðræn vandamál svo sem djúpt þunglyndi, alvarlega kvíða- röskun eða oflæti. Með innlögn eigi fólk von um að ná sér og komast heim á ný. Öldrunarbæklunardeild „Aðgengi aldraðra að geðsviði Landspítalans er takmarkað og öldr- unargeðlækningar sérhæfðar. Und- irbúningur slíkar deildar var kominn vel á veg þegar hrunið varð 2008 svo það þarf einungis að ganga í verkið á ný og stofna slíka deild,“ segir Pálmi og bendir á mikilvægi þess að Land- spítalinn setji á stofn öldrunarbækl- unardeild að erlendri fyrirmynd þar sem öldrunar- og bæklunarlækning- ar eru samþættar. „Þegar fólk brotnar á mjöðm er brotið yfirleitt toppurinn á ísjakan- um og undirliggjandi allskonar veik- indi, færnitap og annað sem er mis- vel greint og skilgreint. Bæklunarlæknar eru færir á sínu sviði en öldrunarlæknar réttu aðil- arnir til þess að líta á undirliggjandi orsakir,“ segir Pálmi, sem telur að togstreita ríkis og sveitarfélaga valdi því að sveitarfélögin hlaupist undan merkjum þegar kemur að því að styðja þann hóp aldraðra sem líður virkilega illa einum heima vegna ein- manakenndar og eða viðvarandi þunglyndis og kvíðaröskunar. Hjúkrunarheimili sé ekki svar við þörfum þess hóps heldur geti það fundið til öryggiskenndar og blómstrað í sambýlisformi með stuðningsþjónustu þar sem aðrir í álíka stöðu búa. Svandís Svavarsdóttir heilbrigðis- ráðherra segir hugmyndir Pálma V. Jónssonar öldrunarlæknis gagnleg- ar og til standi að boða hann og fleiri sérfræðinga til fundar fljótlega. Svandís segir það miklu skipta að aldraðir fái þjónustu í samræmi við þörf, greiningu og faglegt mat og eigi ekki á hættu að missa af þjón- ustu vegna aldurs. Fleiri úrræði  Myndi fjölga líknarrýmum um 150 og koma á heildrænu rafrænu öldrunarmati Pálmi V. Jónsson Höskuldur Daði Magnússon hdm@mbl.is Sala á þorrabjór hefst í Vínbúðunum í dag. Alls eru 13 tegundir í boði þetta árið og sumar hverjar ansi for- vitnilegar. Venju samkvæmt sendir Borg brugghús frá sér spennandi Surta en þeir eru af Imperial Stout- gerð og innihalda annaðhvort áhuga- verð hráefni eða hafa fengið að þroskast á tunnum sem gefa þeim sérstakt bragð. Nú eða hvort tveggja. Surtar hafa notið mikilla vinsælda meðal sístækkandi hóps bjóráhugafólks hér á landi. Þrír Surtar eru fáanlegir þetta ár- ið, númer 8.9 sem er þroskaður á mezcal-tunnum, númer 8.2 sem er þroskaður í Bourbon-tunnum frá Four Roses og Heaven Hill í Ken- tucky í Bandaríkjunum og númer 61 sem er sér kapítuli út af fyrir sig. Sá inniheldur hlynsíróp og sautján kíló af Gunnars kleinuhringjum og hefur fengið að þroskast á bourbon- og rúgviskítunnum. Vert er að geta þess að allir þrír eru Surtarnir afar bragðmiklir og alkóhólinnihald þeirra er frá 12,1% upp í 14,5%. Núorðið þykir orðið sjálfsagt að notast við alls konar hráefni við bjórgerð. Amerískir kleinuhringir hafa einmitt verið vinsælir í bragð- mikla Stout-bjóra en þetta er senni- legast í fyrsta skipti sem íslenski kleinuhringurinn er notaður í þess- um tilgangi. Sturlaugur Jón Björns- son, bruggmeistari hjá Borg brugg- húsi, segir að þetta samstarf hafi verið skrifað í skýin. „Við erum miklir aðdáendur hins eiginlega íslenska kleinuhrings. Kleinuhringsins sem er í grunninn einhvers konar steikt kökudeig, al- hjúpað hörðu súkkulaði, helst með aðeins of miklu súkkulaði sem situr fast við botninn. Sá íslenski er tals- vert ólíkur hinum ameríska donut, án þess að maður hafi neitt á móti honum,“ segir Sturlaugur. Hann segir að Surtur nr. 61 sé í grunninn í Imperial Stout-stílnum sem gjarnan passi vel með eftir- réttum, ostum, súkkulaði og fleiru. „Gunnars kleinuhringir eru í sér- stöku uppáhaldi og þess vegna sett- um við okkur í samband við Árna kleinuhringjafræðing. Þeir eiga ein- mitt uppruna sinn að rekja til Borgarness, sem dregur nafn sitt af Borg á Mýrum, sem brugghúsið okkar er nefnt eftir.“ Áratuga saga kleinuhringja En hvaða fyrirbæri er íslenski kleinuhringurinn? Hann virðist vera einhvers konar bræðingur ameríska kleinuhringsins og íslensku klein- unnar. Fyrirmyndin er í það minnsta amerísk, en sá siður að hjúpa hringinn stökku súkkulaði þekkist óvíða annars staðar. Nanna Rögnvaldardóttir matar- gúru kveðst telja að amerískir kleinuhringir hafi verið framleiddir hér á landi á sjötta áratug síðustu aldar. Það hafi þó sennilega verið meira fyrir veitingastaði en bakarí. Fyrsta uppskriftin sem hún hefur fundið undir nafninu kleinuhringir er frá árinu 1951. „Það eru þó lyftidufts-kleinu- hringir, líklega svipaðir og kleinur, eins og algengast var. Það er hægt að finna fullt af slíkum uppskriftum frá sjöunda og áttunda áratugnum og þessir kleinuhringir voru líka seldir í búðum. Royal lyftiduft var til dæmis oft auglýst með kleinu- hringjauppskrift. Þannig að þetta var vel þekkt bakkelsi en þeir amer- ísku miklu síður,“ segir Nanna. Kleinurhringjagerð Gunnars var stofnsett í Borgarnesi árið 1983 af Gunnari Kristjánssyni og Auðbjörgu Pétursdóttur, eiginkonu hans. Sam- kvæmt leit á Tímarit.is virðast kleinuhringir þá einnig hafa verið framleiddir af Kexverksmiðjunni Vilberg í Vestmannaeyjum og Ömmubakstri. Á sama tíma var Ragnar Eðvaldsson í Ragnarsbak- aríi í Keflavík farinn að selja kleinu- hringi að amerískri fyrirmynd suður með sjó, meðal annars á Vellinum. Í umfjöllun Þjóðviljans frá 1983 má sjá að hringirnir kölluðust Jójó- hringir. Sama uppskrift frá upphafi Samkvæmt upplýsingum Vil- hjálms Þorlákssonar, fram- kvæmdastjóra Gæðabaksturs, keypti Ömmubakstur Kleinu- hringjagerð Gunnars árið 2003. Gæðabakstur sameinaðist svo Ömmubakstri árið 2008 og í dag framleiðir Gæðabakstur bæði Gunn- ars kleinuhringi og kleinuhringi undir merkjum Ömmubaksturs. „Gunnars kleinuhringir eru fram- leiddir eftir sömu uppskriftinni og frá upphafi. Þeir hafa alltaf verið vinsælir,“ segir hann. Vilhjálmur þekkir vel til í kleinu- hringjafræðunum enda var hann sá fyrsti sem hóf að framleiða ameríska kleinuhringi á höfuðborgarsvæðinu og náði einhverri útbreiðslu. Þetta var árið 1993 og hófst framleiðsla Gæðabaksturs í 60 fermetra hús- næði á Álfhólsvegi í Kópavogi. Græj- urnar keypti Vilhjálmur einmitt af áðurnefndum Ragnari í Keflavík. „Húsdýragarðurinn var fyrsti stóri kúnninn okkar. Svo seldum við líka gríðarlega mikið á kaffihús þarna um sumarið 1993,“ segir Vil- hjálmur. Óvæntur bræðingur bjórs og kleinuhringja  Þorrabjór bragðbættur með Gunnars kleinuhringjum Morgunblaðið/Hari Samstarf Sturlaugur Jón Björnsson, bruggmeistari hjá Borg, bakararnir Árni Þorvarðarson og Pétur Pétursson og Hlynur Árnason bruggmeistari. Áratuga saga Eins og sjá má af þessari auglýsingu frá 1957 hafa kleinuhringir lengi fengist hér. Við bjóðum uppá glæsilegar borgir allt árið í A-Evrópu. Tilvalið fyrir hópa, fyrirtæki og einstaklinga. Veldu tímann og farðu þegar þú vilt 2, 3, 4 daga eða lengur. Verðlag er hagstætt bæði í mat og drykk. Þá er hægt að gera góð kaup í hinum ýmsu verslunum og mörkuðum. Við bjóðum upp á skoðunar- ferðir fyrir hópa og fyrirtæki, svo og kvöldverði/veislur í höllum, köstulum eða húsum frá miðöldum. www.transatlantic.is Sími 588 8900 GLÆSILEGAR MIÐALDA BORGIR Í A-EVRÓPU Wrocalaw er ein mesta ferðamannaborg Póllands. Wroclaw var kosin menningarborg Evrópu 2016. Wroclaw hefur svo mikið uppá að bjóða. Borgin er ægifögur menningarborg með svo margt fyrir ferðamanninn sem gerir hana svona vinsæla. Gamli bærinn er augna- yndi með fagrann arkitektur frá fyrri tímum, mikið er af söfnum og menningarviðburðir í borginni hafa ætíð verið fjölbreyttir. Miðaldaborg frá 12. öld. Gamli og nýji tíminn mætast í borg sem ekki á sinn líka. Gamli bærinn er frá árinu 1201 og er vernd- aður af Unesco. Þar ber hæst kastalinn í Riga, kirkja Sankti Péturs og Dómkirkjan. Gamli bærinn í Riga er virkilegt augnayndi hvert sem litið er og setur borgina á stall með fallegri borgum Evrópu. RIGA Í LETTLANDI WROCLAW TALLINN NOKKUR DÆMI UM BORGIR SEM VIÐ BJÓÐUM UPPÁ Vilnius, Budapest, Gdansk, Krakow, Varsjá, Bratislava Vínarborg og Brugge Tallinn er ein allra fallegasta borg Evrópu og er gamli bæjarhlutinn sá hluti borga- rinnar sem mesta aðdráttaraflið hefur á ferðamenn. Þar eru götur steini lagðar, byggingar frá 11. öld sem hefur tekist að varðveita ótrúlega vel. Þú ferð úr 21. öldinni beint aftur í miðaldir. Þar sem Tallinn er best varðveitta miðaldaborg N-Evrópu hefur henni verið bætt við á heimslista UNESCO. Bóndadagur er á morgun og markar upphaf þorra en sala á þorra- bjór hefst þó í dag. Hægt er að næla sér í fjölda skemmtilegra bjórtegunda þetta árið, auk Surtanna sem fjallað er um til hliðar. Af þeim helstu má nefna Þorrakalda, þorrabjór Ölvisholts, Hval 2 þorraöl frá Steðja og einiberja Bock-bjór frá Víking. Einn sá áhugaverðasti er svo Red Hot Chili Porter frá Víking brugg- húsi sem hljómar nokkuð til- raunakenndur. Þá má ekki gleyma Bónda, þorraöli Seguls 67 og 23.1.1973 frá The Broth- ers Brewery í Vestmanneyjum. Chili og hval- ur í bjórnum FORVITNILEG HRÁEFNI Surtur nr. 61.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.