Morgunblaðið - 24.01.2019, Síða 71

MENNING 71
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JANÚAR 2019
ICQC 2018-20
Þótt Óskarsverðlaunin amer-ísku séu þau kvikmynda-verðlaun sem fá mesta um-fjöllun á ári hverju er ljóst
að Gullpálminn, aðalverðlaun kvik-
myndahátíðarinnar í Cannes, er
virtustu og eftirsóttustu verðlaun
kvikmyndaheimsins. Þau eru Nób-
elsverðlaun kvikmyndanna. Árið
2018 fékk hinn rómaði japanski leik-
stjóri Hirokazu Kore-eda þessa risa-
stóru viðurkenningu fyrir mynd sína
Búðarþjófar.
Myndin hefst á því að Osamu og
Shota, karlmaður og ungur drengur
sem við fyrstu sýn virðast vera feðg-
ar, halda inn í matvöruverslun.
Áætlun þeirra er skýr, þeir ætla að
hnupla úr búðinni. Kumpánarnir eru
afar leiknir á því sviði og gefa hvor
öðrum merki og augngotur sem eru
til marks um að þeir eru þrautþjálf-
aðir í slíkum aðgerðum. Af útliti
þeirra og klæðaburði má sjá að þeir
eru bláfátækir og eru ekki að stela
upp á sportið, heldur af nauðsyn.
Á leiðinni heim úr búðinni rekast
þeir á Yuri, litla stúlku sem húkir úti
á svölum í nístandi vetrarkuldanum.
Þeir hafa séð hana þarna áður.
Stúlkan er svöng, þannig að þeir af-
ráða að bjóða henni með sér heim í
mat.
Heima fyrir bíður öll fjölskyldan:
Nobuyo (eiginkona Osamu), amman
og ung kona að nafni Aki. Nobuyo er
ekki hrifin af því að Osamu hafi kom-
ið heim með enn annan svangan
vesaling á heimilið, nóg er af þeim
fyrir. Hún finnur samt til með Yuri,
þar sem það er dagljóst að hún kem-
ur af kærleikssnauðu og ofbeldis-
fullu heimili. Eftir matinn hyggjast
Osamu og Nobuyo skila Yuri heim
til sín. Þegar þangað er komið heyra
þau mikla háreysti og formælingar
innan úr íbúðinni. Það renna tvær
grímur á Nobuyo og loks ákveða þau
að taka Yuri aftur með sér heim.
Smám saman kemur í ljós að fólk-
ið á heimilinu er ekki „raunveruleg“
fjölskylda, þau eru ekki blóðskyld,
leiðir þeirra hafa einfaldlega skarast
fyrir tilviljun. Það vakna spurningar
um hvað það merkir að vera fjöl-
skylda og á einum tímapunkti segir
Nobuyo: „Stundum er betra að velja
sér fjölskyldu“. Fólkið á heimilinu
sýnir öll einkenni fjölskyldu, stund-
um kýta þau og eru ósammála en
þau styðja líka hvert annað og hjálp-
ast að við að draga fram lífið.
Það er samt ekki þar með sagt að
myndin fjalli bara um góðhjartaða
og hamingjusama fátæklinga.
Helsta ætlunarverk myndarinnar er
að kanna siðferðislega grá svæði, að
teygja á hefðbundum skilgrein-
ingum á því hvað það merkir að vera
góður eða vondur. Hættir það að
teljast glæpur að ræna barni, ef það
býr við skelfilegar aðstæður og þú
getur veitt því ást og umhyggju? Er
rangt að stela ef þú átt ekki krónu
með gati og ekkert öryggisnet?
Verðurðu móðir við það eitt að fæða
barn? Er það til marks um eigingirni
að vilja sífellt koma öllum til bjarg-
ar? Það eru engin einföld svör við
þessum spurningum en í Búðar-
þjófum er þeim velt á alla kanta og
tekist á við þær af einurð.
Sagan í Búðarþjófum hrífur mann
með sér og heldur manni full-
komlega alla myndina, þrátt fyrir að
oft sé fjallað um afar hversdagslegar
uppákomur; fólk fer til vinnu, borðar
kvöldmat og fer í gönguferðir. Per-
sónusköpunin er óaðfinnanleg, allar
persónurnar eru þrívíðar og áhuga-
verðar. Amman er einstaklega
skemmtileg, hún er gömul og skrítin
en hún er líka einstaklega ráðagóð
og útsmogin. Hún er auk þess frá-
munalega góður mannþekkjari,
mann grunar jafnvel að hún hafi ein-
hverskonar skyggnigáfu. Noyobu er
sömuleiðis áhugverð og djúp per-
sóna og afskaplega vel leikin af Sak-
ura Andô. Í tilfinningaþrungnu at-
riði undir lok myndarinnar sýnir
hún þvílíkan stjörnuleik að maður
kemst við. Hugarheimur barna er
rækilega kannaður í myndinni og til-
finningalíf þeirra er hér túlkað af
gríðarmiklum sannleika og einlægni.
Börnin segja ekki margt en þrátt
fyrir það kemst ógrynni upplýsinga
til skila í gegnum látbragð og mynd-
mál.
Búðarþjófar er fyrst og fremst
mannleg saga en það verður ekki hjá
því komist að lesa hana líka sem
pólitískt verk. Hún fjallar um fátækt
og vanrækslu og þá miklu efiðleika
sem blasa við blásnauðu fólki. Þegar
Osamu slasast í vinnunni fær hann
engar sjúkrabætur sem kemur sér
afar illa fyrir heimilisfólkið. Pólitísk-
um skilaboðum er laumað inn hér og
hvar, einu sinni klæðist Noyobu
t.a.m. bol sem stendur á „Frelsi er
aldrei sjálfgefið, hinir undirokuðu
verða að krefjast þess“.
„Umbúðalaust“ er hugtakið sem
kemur helst upp í hugann þegar
kemur að sviðsmynd og búning-
ingum, ekkert er fegrað, borgar-
umhverfið er kaótískt og á heimilinu
er allt á rúi og stúi. Kvikmyndatakan
er líka á einhvern hátt umbúðalaus,
hér er ekki verið að iðka neina list-
ræna loftfimleika, myndatakan er
bara blátt áfram sem hentar þessari
raunsæju sögu afar vel.
Í Búðarþjófum eru engar stereó-
týpur, ekkert er klippt og skorið.
Stundum valda persónurnar miklum
vonbrigðum en stundum koma þær
skemmtilega á óvart. Á veturna er
svo kalt að allir þurfa að klæða sig í
mörg lög af fötum en á sumrin er svo
heitt að fötin blotna í gegn af svita.
Stundum koma undursamlegir dag-
ar, eins og þegar fjölskyldan fer í
strandferð, en svo koma dagar þar
sem það er líkt og allur heimurinn
hafni þeim. Búðarþjófar er ein af
þessum myndum sem eru einhvern
veginn eins og lífið.
Stundum betra að velja sér fjölskyldu
Mannleg „[F]yrst og fremst mannleg saga en það verður ekki hjá því komist að lesa hana líka sem pólitískt verk,“ segir gagnrýnandi um Búðarþjófa.
Bíó Paradís
Búðarþjófar / Manbiki Kazoku /
Shoplifters bbbbb
Leikstjórn og handrit: Hirokazu Kore-
Eda. Kvikmyndataka: Ryûto Kondô.
Klipping: Hirokazu Kore-Eda. Aðal-
hlutverk: Lily Franky, Sakura Andô, Ma-
yu Matuoka, Jyo Kairi, Miyu Sasaki. 121
mín. Japan, 2018.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
Listamennirnir Kolbeinn Hugi og
Bjarki Bragason leiða gesti um sýn-
ingar sínar í Nýlistasafninu í dag
kl. 18 og er aðgangur ókeypis. Sýn-
ing Kolbeins Huga nefnist Crypt-
opia One: A Beginning Is a Very
Delicate Time og sýning Bjarka
Þrjúþúsund og níu ár.
„Báðar sýningarnar beina sjón-
um okkar að náttúrunni og nær-
umhverfinu og rannsaka samband
mannsins við umhverfi sitt, fólk og
hluti í fortíð og nútíð. Listamenn-
irnir beita þó afar ólíkum aðferðum
og nálgast viðfangsefnið út frá ólík-
um sjónarhornum og aðferðum.
Þannig hvíslast verk beggja lista-
manna á um mismunandi tíma og
leiðir til að tengja við og reyna að
skilja þann heim sem umlykur okk-
ur,“ segir í fréttatilkynningu.
Leiðsögn listamanna um tvær sýningar
Umhverfi Frá sýningu Bjarka í Nýló.
Michael Gandolf-
ini mun taka við
einu frægasta
hlutverki föður
síns, James Gan-
dolfini, í kvik-
myndinni The
Many Saints of
Newark sem á að
gerast áður en
sjónvarpsþætt-
irnir The Sopranos hófu göngu
sína. Frá þessu er greint á vef BBC.
Michael Gandolfini, sem er að-
eins 19 ára, segist „himinlifandi“
með að vera skipaður í hlutverk
Tony Soprano á yngri árum persón-
unnar. „Það er sannkallaður heiður
að halda áfram að halda arfleifð
föður míns á lofti,“ segir Michael
Gandolfini í yfirlýsingu.
James Gandolfini, sem lést 2013
aðeins 51 árs að aldri, fór með hlut-
verk mafíuforingjans Tony Sopr-
ano í sex þáttaröðum The Sopranos
á árunum 1999 til 2007. Meðal ann-
arra leikara væntanlegrar myndar
eru Vera Farmiga, Alessandro
Nivola og Jon Bernthal. Myndin á
að gerast á sjöunda áratug síðustu
aldar og fjallar um kynþáttaóeirðir
sem kenndar eru við Newark.
Sonurinn fetar í fótspor föður síns
James Gandolfini