Dagblaðið Vísir - DV - 26.07.2019, Blaðsíða 11

26. júlí 2019 FRÉTTIR 11
EIGUM MARGA
LITI Á LAGER
Nánari upplýsingar á
mt.is og í s: 580 4500
HANNAÐ FYRIR
ÍSLENSKT VEÐURFAR
ÁLKLÆÐNINGAR &
UNDIRKERFI
Siðfræðingar hafa fengist við
spurninguna „hvað er góðverk?“ og
skiptast þar í grófum dráttum í tvo
hópa:
(i) þeir sem telja góðverk vera
þau sem hafa góðar afleiðingar
fyrir einstaklinga eða almannaheill
óháð því af hvaða hvötum breytnin
er gerð.
(ii) þeir sem leggja áherslu á að
góðverk krefjist þess að breytnin sé
af óeigingjörnum ástæðum, þ.e. sé
ekki til þess að ná fram einhverjum
afleiðingum fyrir sjálfan sig.
Dæmi: að hjálpa bágstöddum
manni eða gefa til hjálparstarfs eru
góðverk í skilningi (i), en í skilningi
(ii) eru þau ekki réttnefnd góðverk
ef þau eru til þess að koma sjálfum
sér á framfæri eða vekja athygli
á fyrirtæki. Þau geta þó verið góð
verk, þ.e. æskileg breytni, en þau
eru ekki góðverk nema þau séu
sprottin af góðvild og óeigingirni.
– Siðfræðistofnun
Þegar við gefum eða gerum eitthvað
sem við teljum vera góðverk þá líður
okkur vel. Samkvæmt rannsókn á
heilum manna þá vekur það álíka
mikla vellíðan að framkvæma
góðverk og að fá eitthvað gefins.
Góðverk geta þó einnig átt rætur
sínar að rekja til samfélagsins sem
við búum í. Við gefum því þá finnst
okkur samfélagið líklegra til að
samþykkja okkur og við getum líka
stundum gefið til að koma í veg fyrir
samviskubit.
Ósérplægni (e. altruism) kallast
meðvituð og óeigingjörn umhyggja
fyrir velferð annarra, sem kemur oft
fram með því að veita aðstoð, greiða,
gjafir eða með því að sýna öðrum
hjálpsemi og samvinnu. Í ósérplægni
felst að einstaklingur framkvæmir
eitthvað fyrir einhvern annan á sinn
eigin kostnað, án þess að búast við
nokkurs konar endurgjaldi. Fræði-
menn hafa deilt um hvort ósvikin
ósérplægni sé í raun og veru til,
hvort mannskepnan geti í rauninni
framkvæmt eitthvað sem er með
öllu óeigingjarnt, því jafnvel þótt
eina endurgjaldið sem gefandi fær sé
í formi þeirrar góðu tilfinningar sem
fylgir því að gefa, þá sé það engu að
síður endurgjald og þar af leiðandi
var verknaðurinn ekki með öllu
óeigingjarn.
Þróunarsinnar hafa haldið því fram
að ósérplægni sé liður í viðleitni
mannskepnunnar til að tryggja
afkomu erfðaefnis síns, á meðan
félags- og mannfræðingar telja að
það sé samfélagið sem hafi skapað
ósérplægnina til að tryggja samstarf
og sameiginlega hagsmuni þannig
hafi samfélagið skapað ósérplægn-
ina og líffræðin hafi síðan brugðist
við með því að forrita heilann okkar
á þann hátt að góðverk framkalli
jákvæðar tilfinningar.
Ella Dís fór að veikjast rétt rúmlega eins árs og hrakaði hratt. Ragna Erlendsdóttir,
móðir Ellu, fór mikinn í fjölmiðlum þar sem hún óskaði eftir fjárhagsaðstoð til að
halda sér og dætrum sínum uppi, sem og til að aðstoða þær við að reyna að fá rétta
sjúkdómsgreiningu fyrir Ellu Dís og kosta læknismeðferð erlendis. Barnaverndarnefnd
Reykjavíkur og barnaverndarnefnd í Bretlandi höfðu afskipti af fjölskyldunni vegna
þess að talið var að Ella Dís væri ekki að fá þá umönnun sem hún átti skilið. Jafn-
vel gengu bresk barnaverndaryfirvöld svo langt að greina Rögnu með heilkennið
munchausen by proxy, það er þeir töldu Rögnu valda veikindum dóttur sinnar til þess
að fá athygli. Orðrómur fór á kreik eftir að barnaverndaryfirvöld höfðu afskipti af
fjölskyldunni og urðu margir tortryggnir gagnvart Rögnu. Ella Dís dó árið 2014 í kjölfar
mistaka starfsmanns sem kom að umönnun hennar. Skömmu fyrir andlátið fékk hún
loksins rétta sjúkdómsgreiningu; Brown Vialetto Van Lear-heilkenni.
Erla Kolbrún Óskarsdóttir
lenti í læknamistök-
um árið 2012 þar sem
laga átti endaþarmssig
sem hún fékk í kjölfar
fæðingar yngri dóttur
sinnar. Vegna mistak-
anna glímir hún við
óbærilega taugaverki sem ekkert er hægt að gera við
og hefur af þeim sökum verið óvinnufær og metin
til 75 prósenta örorku. Fyrir hana var hrundið af
stað söfnun á síðasta ári til að hún kæmist í stofn-
frumumeðferð í Bandaríkjunum en vonir stóðu til að
sú meðferð gæti bætt lífsskilyrði hennar til muna.
Söfnuninn gekk vonum framar og hefur Erla greint
frá því að lífsgæði hennar hafi batnað til muna, þó
enn sé langt í land. Virtist það þó fara öfugt ofan í
einhverja að fjölskylda hennar öll fylgdi henni með til
Bandaríkjanna og fannst einhverjum athugavert að í
beinu framhaldi hafi Erla ásamt fjölskyldu haldið upp
á vegleg jól.
Hjörtur Elías er tæplega 10 ára gamall drengur sem glímir
við krabbamein. Móðir hans hefur vakið athygli á veik-
indum Hjartar á samfélagsmiðlum og safnað framlög-
um einstaklinga til að standa straum af kostnaði vegna
meðferðar og lækningar sonar síns.
Stjúpmóðir Hjartar hefur á samfélagsmiðlum bent á að
safnanir og sú athygli sem hefur verið vakin á veikindum
Hjartar hafi ekki verið samþykkt af föður hans. Aðrir
notendur samfélagsmiðla hafa efast um að söfnunarfé
sé öllu varið í meðferð og lækningu Hjartar, heldur sé því
einnig varið í almennt heimilishald og fegrun umhverfis. Móðir Hjartar hefur þó svarað
þeirri gagnrýni og ítrekað að öllum peningunum sé varið með einum eða öðrum hætti
syni hennar til hagsbóta.
Fanney var gengin 20 vikur á leið með annað barn
sitt þegar hún var greind með krabbamein. Hún og
Ragnar, eiginmaður hennar, voru opinská á sam-
félagsmiðlum um baráttuna og var fjöldi safnana
haldinn fyrir fjölskylduna. Orðrómur um að pen-
ingarnir væru ekki að fara í meðferð Fanneyjar fór
á kreik og varð svo hávær að eiginmanni Fanneyjar
fannst hann knúinn til að svara. Ragnar greindi frá
því að stofnað hefði verið styrktarfélag í samvinnu
við bókara. Hins vegar vissi hann til þess að veikindi
Fanneyjar hefðu einnig verið notuð til að fara af
stað með safnanir sem væru hjónunum með öllu
óviðkomandi og hefðu þau enga peninga fengið
vegna þeirra. Fanney lést þann 7. júlí síðastliðinn.
Hvað er góðverk ?
Af hverju gefum við ?
Fanney Eiríksdóttir
Hjörtur Elías
Erla Kolbrún
Óskarsdóttir
Ella Dís Laurens
Brosmild hetja Hjörtur Elías er
krabbameinslaus í dag.
Fanney og Ragnar Fanney barðist
hetjulega við meinið allt til enda.
Glæsilegar
mægður Ella
Dís með móður
sinni Rögnu og
eldri systur.
Brosir þrátt fyrir allt Erla
glímir við óbærilegan sársauka
vegna læknamistaka.