Skessuhorn - 20.12.2001, Page 14

14
FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 2001
SSESSUISQBKI
Aðalskipulag Stykkishólms 2002-2022
Einstök menningarve í'ðmæti vannýtt
Uppdráttur afnýju aðalskipulagi Stykkishólms
Vinnu við endurskoðun aðal-
skipulags fyrir Stykkishólm er nú
lokið og var opinn kynningarfund-
ur haldinn um málið þann 12. des-
ember sl. á Hótel Stykkishólmi þar
sem Bæring Bjarnar Jónsson, arki-
tekt í FAI, kynnti greinargerðina.
Hvað er aðalskipulag?
Eftirfarandi skilgreiningar er að
finna í grein 1.3 í Skilgreiningum í
skipulagsreglugerð:
„Aðalskipulag: Skipulagsáætlun
fyrir eitt sveitarfélag þar sem fram
kemur stefna sveitarstjórnar um
landnotkun, samgöngu- og þjón-
ustukerfi, umhverfismál og þróun
byggðar í sveitarfélaginu á minnst
12 ára tímabili. Sveitarstjórn ber á-
byrgð á að gert sé aðalskipulag. Að-
alskipulag skal íjalla um allt land
innan viðkomandi sveitarfélags.
Aðalskipulag er háð staðfestingu
umhverfisráðherra og tekur gildi
þegar staðfesting þess hefur verið
birt í B-deild Stjórnartíðinda."
„Skipulagsáætlun: Áætlun sem
gerir grein fyrir markmiðum og á-
kvörðunum viðkomandi stjórnvalda
um ffamtíðarnotkun lands og fyrir-
komulag byggðar og lýsir forsend-
um þeirra ákvarðana [...] Skipulags-
áædun er sett fram í greinargerð og
á uppdrætti."
Hvað kallar á endur-
skipulagningu núna?
Aðalskipulag Stykkishólms frá
1985-2005 var samþykkt 22. apríl
1988. Nokkrar minniháttar breyt-
ingar á landnotkun hafa orðið á
skipulagstímanum. Sú mannfjölda-
spá sem þar birtist hefur ekki geng-
ið eftir og er enn nægt landrými
innan skipulagsrammans fyrir í-
búðabyggð. Meðal þess sem kallar á
endurskoðun í dag er vöntun á
landi undir atvinnusvæði, frístunda-
byggð og heilsutengda ferðaþjón-
ustu. Auk þess er mikilvægt að
skerpa á markmiðum varðandi upp-
byggingu, varðveislu og viðgang
bæjarins.
Helstu áherslur
í endurskipu-
lagningunni:
Meginmarkmið varðandi land-
notkun í þéttbýli
•Að nýta land betur þannig að ný
byggð myndi samfellu við núver-
andi byggð og ekki myndist eyð-
ur milli hverfa.
•Að ná fram meiri hagkvæmni í
nýtingu gatnakerfis, veitukerfa
og viðhaldi opinna svæða með
því að taka til endurskoðunar
þegar byggð svæði og nýta eyður
sem eru í byggðinni.
•Að skapa skilyrði fyrir meiri fjöl-
breytni í samsetningu íbúða-
markaðarins.
•Að gera byggðina samfelldari
þannig að skýr mörk verði milli
byggðs og óbyggðs lands.
•Að gera ásýnd bæjarins fallegri og
heillegri og sækja viðmið í gamla
bæjarkjarnann við höfnina.
•Að hafa tiltæk svæði fyrir sem
fjölbreyttasta atvinnustarfsemi.
•Að marka stefnu um varðveislu
og nýtingu gamla bæjarins.
•Að hafa í huga þegar nýrri starf-
semi er valinn staður að bærinn
njóti góðs af staðsetningunni.
Markmiðið er að nýta enn frekar
þá fjárfestingu sem þegar hefur
verið ráðist í s.s.
nýja sundlaug, hótel,
íþróttamannvirki,
sjúkrahús, heilsu-
gæslu, söfn, veit-
ingahús, tjaldsvæði
og gistiheimili. Mik-
ilvægt er að upp-
byggingin styrki
bæjarmyndina, að
önnur starfsemi
njóti nálægðarinnar
við þessa nýju starf-
semi og að staðsetn-
ingin sé hagkvæm
með tilliti til veitu-
kerfa og landnotk-
unar.
Athafhasvæði
Markmiðið er að
hafa tiltæk svæði fyrir
sem fjölbreyttásta at-
vinnustarfsemi. Stefnt
er að enn betri nýtingu
núverandi athafna-
svæða og er deiliskipu-
lagning þeirra verkfæri
til þess. Einnig er
stefnt að því að at-
hafnasvæðin myndi
samfellu eða tengingu
við núverandi svæði.
Lóðir verða flokkað-
ar eftir eðli og ásýnd
starfseminnar sem á þeim verður,
með það að markmiði að stýra sjón-
mengandi starfsemi á lítt áberandi
svæði.
Heilsutengd
ferðaþjónusta
Stefnt er að uppbyggingu heilsu-
tengdrar ferðaþjónustu í Stykkis-
hólmi sem er mjög spennandi en
leggja verður sérstaka áherslu á að
hún verði hluti af bænum. Sérstaða
felst í því að tengja saman heilsu-
rækt og menningu. Mikill áhugi er
fyrir þeim menningarverðmætum
sem húsaþyrpingarnar í gamla
bænum í Stykkishólmi eru. Þar eru
án efa vannýtt sóknarfæri fyrir
ferðaþjónustuna til kynningar á
bænum. Vefa má saman í markaðs-
setningu á bænum heilsu- og
menningartengda ferðaþjónustu.
Þannig yrði sköpuð sérstaða með
heilsurækt í gömlum verslunarbæ
sem á meðal annars einstök menn-
ingarverðmæti í gömlum húsum og
götumyndum.
Svæði fyrir
frístundabyggð
Frístundabyggð hefur verið val-
inn staður í Nýræktinni norðan við
Byrgisborgina við voginn. Lögð er
áhersla á að byggðin sé nokkuð þétt
og hafi samræmt, vandað og snyrti-
legt yfirbragð og sé eingöngu ætluð
til frístundanota. Stefha ber að því
að hönnuðir leitist við að hanna hús
sem falla að íslenskri byggingarhefð
bæði hvað varðar efnisval og lausn-
ir. Varast ber framandi byggingar-
form og byggingarefni. Hafa ber í
huga að hús standa í mannsaldra og
bera höfundum sínum vimi til góðs
eða ills. Sem dæmi um framandi
form og byggingarefhi má nefna
innflutt hús ýmiskonar sem byggð
eru samkvæmt hefð viðkomandi
lands en hafa enga vísun til íslands
t.d. bjálkahús og ýmis vörulistahús.
Einnig ber að varast ýmsar fram-
andi nýjungar í klæðningum svo
sem ýmsar framandi plötu-, plast-
og stálklæðningar. Mælt er með
notkun efna sem hafa öðlast hefð í
íslenskri byggingarsögu s.s. timbri,
bárujárni og steypu.
Hafa ber í huga þá þróun sem lík-
leg þykir að ferðaþjónustan, með á-
herslu á sérkenni lands og þjóðar,
verði ein af öflugustu atvinnugrein-
um 21. aldarinnar. Við skipulagn-
ingu þessa svæðis verður einnig að
tryggja aðgengi almennings um
svæðið og strandlengjuna.
Stykkishólmur
- gamli bærinn
I skipulaginu er lögð áhersla á
verndun og varðveislu gamla bæjar-
ins í Stykkishólmi. Jafnframt er
hvatt til frekari nýtingar og upp-
byggingar í gamla bænum. Þar eru
áhugaverðir möguleikar á þjónustu
við ferðamenn í sambýli söguminja
og nútíma atvinnuhátta.
Húsaþyrpingarnar í gamla bæn-
um í Stykkishólmi eru menningar-
verðmæti sem Hólmarar eiga og
ljóst er að mikill áhugi er fyrir
þeim. I gamla bænum er að finna
einstök menningarverðmæti á
landsvísu. Þar eru án efa vannýtt
sóknarfæri til kynningar á bænum
með tilliti til ferðaþjónustu.
Um 60 hús í Stykkishólmi eru
byggð fyrir 1918 og njóta þar af
leiðandi verndunar samkvæmt
húsafriðunarlögum. Af þeim eru
þrjú friðuð, þ.e. Norska húsið,
gamla kirkjan og Egilshús.
Hörður Ágústsson gerði árið
1978 húsakönnun í Stykkishólmi
sem eflaust hefur átt stóran þátt í
þeim áhuga sem verið hefur á við-
haldi gamalla húsa í Stykkishólmi.
Kristín Þorleifsdóttir vann loka-
ritgerð í landslagsarkitektúr árið
1999 sem fjallaði um gamla bæinn
í Stykkishólmi og er þar varpað ljósi
á marga athyglisverða þætti.
I þessum rimm er að finna sam-
eiginleg sjónarmið varðandi varð-
veislu og þróun gamla bæjarins sem
einnig falla að skoðun aðalskipu-
lagshöfunda. Mikilvægt er að þessi
sameiginlegu sjónarmið séu höfð að
leiðarljósi þegar að framkvæmdum
kemur.
í húsakönnun Harðar segir m.a.:
„Tilgangur húsverndar er tví-
þætmr. Með varðveislu húsa, göm-
myndar eða hverfa, sem gerð em
með þeim hætti að votta menning-
arbrag síns tíma, byggingarlistar-
eða þjóðháttarlegan, er verið að
hirða um, hlúa að, þjóðmenningar-
arfi og honum skilað öldnum og
óbornum. í annan stað er verið að
halda í manneskjulegt umhverfi og
hamla gegn blindri vélvæðingu nú-
tímans og andlausri sístöðlun hans
[...] Saga Stykkishólms er merkur
þátmr í þjóðarsögunni allri, og
hana ber að varðveita í húsum ekk-
ert síður en í bókum. Hólmarar
verða að gæta þess að ummerki
hennar í sýnilegri mynd þurrkist
ekki út, sérkenni staðarins myndu
fara sömu leið." (Hörður Agústs-
son, Húsakönnun Stykkishólmi,
1978).
Gatnagerð
Þegar hugað er að viðhaldi eða
endurnýjun gama verði það megin
sjónarmið látið ráða að götumar
lagi sig að landinu og húsunum sem
fyrir eru þ.e. landið og byggðin
verði forsendan en stöðluð göm-
norm látin víkja. Með þetta í huga
er mikilvægt að huga vel að breidd,
hæðarsemingu og efnisvali gama.
Varðandi frágang og efnisval verði
sótt viðmið í gömlu húsin.
Götumyndir
Lagt er til að byggt verði í eyður
í miðbænum þannig að gömmyndir
verði heillegar og styrki þannig
bæjarmyndina. Einnig er vert að
huga að þeirri ásýnd sem blasir við
þegar siglt er inn í höfnina.
Húsagerð
Mikilvægt er að hönnuðir nýrra
húsa í gamla bænum leitist við að
hanna hús sem hafa vísun í íslenska
byggingararfleifð bæði hvað varðar
efnisval og lausnir. Nýbyggingar í
gamla bæjarkjarnanum verða að
taka fullt tillit til gömlu húsanna er
hafa menningarsögulegt mikilvægi.
Þá er ekki átt við að nýbyggingarn-
ar eigi að líta út fyrir að vera gaml-
ar heldur að form, hlutföll, efnisval,
frágangur og hrynjandi húsanna
taki mið af gamla bæjarkjamanum.
„Nýtt og gamalt gemr vel farið
saman í húsagerð eins og á öðmm
sviðum mannlífsins. Hið nýja verð-
ur einungis að sýna því eldra fulla
tillitssemi" (Hörður Ágústsson,
Húsakönnun Stykkishólmi, 1978).
Rými
Stefht verði að því að móta bæj-
arrými í gamla bænum er þjóni sem
samkomustaður í hjarta bæjarins.
Þannig má nýta það góða orðspor
sem af gamla bænum fer til að
renna stoðum undir viðgang og
frekari uppbyggingu hverskyns
þjónustu. I gamla bænum verði
stjórnsýslan, menningar- og ferða-
tengd þjónusta, ásamt ýmiskonar
annarri þjónusm.
Opin svæði
Mikilvægt er að skilgreina öll
opin svæði og notkun þeirra þannig
að markvisst sé hægt að vinna að
frágangi og ásýnd þeirra.
Sjónarhom
Athyglisvert er að skoða þau
sjónarhorn sem þó nokkrir lista-
menn hafa valið sér sem viðfangs-
efni í Stykkishólmi. Mörg eru þau
af húsaþyrpingunum í gamla bæjar-
kjarnanum, höfninni og niður
Skólastíginn að Súgandisey. Vert er
að varðveita þessi sjónarhom effir
besm gem þannig að þau geti áffarn
glatt augu manna.
„Sé staðið ofarlega á Skólastíg og
horft niður eftir honum út á höfn-
ina blasir við ein sérkennilegasta
sjávargömmynd á Islandi, enda hafa
margir listmálarar kunnað að meta
hana." (Hörður Agústsson, Húsa-
könnun Stykkishólmi, 1978).
Landslag
Landslag haldi sem mest ein-
kennum sínum og er þá sérstaklega
hugsað til þess að takmarka land-
fyllingar.
BBJ/smh