Heimsmynd - 01.09.1990, Qupperneq 14

UPP A LIF
OG DAUÐA?
að er óvenjulegt logn í stjórnmálunum á
Þþessum haustdögum, kannski er það aðeins
lognið á undan storminum. Forsætisráð-
herra segir í viðtali við Morgunblaðið að
þetta sé samstilltasta og að mörgu leyti
ánægjulegasta ríkisstjórn sem hann hafi set-
ið í og hafi hann þó setið í þeim æðimörg-
um. Daginn eftir leitar samgönguráðherra
aðstoðar forsætisráðherra til að ýta á eftir
því að utanríkisráðuneytið afgreiði drög að
loftferðasamningi við Sovétríkin, sem hann
hafi lagt fyrir það fyrir mörgum mánuðum.
Utanríkisráðherra svarar í sjónvarpi, minnir
á að utanríkisráðuneytið fari með alla milli-
ríkjasamninga, samgönguráðuneytið hafi í
rauninni tekið að sér sendilsstörf fyrir sovéska sendiráðið og
með því blandað sér í mál sem því komi ekki við.
Sama dag lýsir hann því yfir að Alþýðuflokkurinn muni
enga aðild eiga að búvörusamningi sem landbúnaðarráðherra
er að leggja fyrir ríkisstjórn og hagsmunasamtök bænda. Nú-
verandi samningur gildi fram á árið 1992 og Alþýðuflokkurinn
muni engan þátt eiga í því siðleysi að binda hendur næstu rík-
isstjórnar í þessum efnum.
Gárur á yfirborðinu? Stormhviður í tebolla? Traustabrestir?
Eða er límefnið í stjórnarsamstarfinu að leysast upp?
Greinilegur kosningatitringur er kominn í flokkana. Hver
þeirra fyrir sig hugar að sinni stöðu og það getur reynt á þetta
„samstillta“ stjórnarsamstarf. Yfirgnæfandi líkur eru samt á
því að það haldi til vors. Og einn atkvæðamikill forystumaður
Sjálfstæðisflokksins utan þings taldi 60 prósent líkur á að nú-
verandi stjórnarsamstarf héldist eftir kosningar. Hann rök-
studdi það með því að gengi flokksins í skoðanakönnunum
slægi forystumenn hans þeirri blindu að þeir gætu unnið stór-
kostlegan kosningasigur og jafnvel hreinan meirihluta með
óbreyttu liði. Ekkert yrði því gert til gagngerrar endurnýjunar
í þingliði flokksins. Þingflokkurinn yrði fyrirsjáanlega að
mestu sá sami og eftir síðustu kosningar, aðeins fjórum árum
eldri. Þetta mundu kjósendur ekki sætta sig við. Önnur rök-
Spurningin er hvort flokkur og formaður hafi þróast í sömu
átt - og eigi ennþá samleið?
semd hans var sú að næstu kjarasamningar 1991 yrðu einhverj-
ir þeir erfiðustu á þessum aldarhelmingi. Þótt kjósendur séu
orðnir leiðir á ósamstæðum samsteypustjórnum mundu þeir
ekki telja réttan tíma nú til að fela Sjálfstæðisflokknum hrein-
an meirihluta, því að hann mundi ekki ráða við lausn þess
verkefnis einn. Og ef svo færi væri óvíst að hann yrði yfirleitt
kvaddur til lausnar þeirra mála.
En það eru þó ýmsir óvissuþættir í þessari kyrralífsmynd.
Einn aðildarflokka núverandi stjórnarsamstarfs - Borgara-
flokkurinn - er nokkuð viss með að hverfa út af þingi í
næstu kosningum og annar - Alþýðubandalagið - gæti
klofnað. Miklar heitstrengingar voru uppi eftir síðustu
borgarstjórnarkosningar um að kalla saman flokksþing
strax í haust og setja formanninn af vegna afstöðu hans
eða afstöðuleysis til Nýs vettvangs. Síðan hafa menn sleg-
ið þessu á frest þar til eftir áramót, þar eð fundur í haust
i hefði ekki löglegt umboð til að skipta um stjórn. Spurn-
ingin er hvort bræði manna hefur þá sjatnað og hjaðnað svo að
þessar ráðagerðir renni út í sandinn, eða hvort þessi andstöð-
uöfl með ekki minni menn innanborðs en samráðherrana
Svavar Gestsson og Steingrím Sigfússon láti til skarar skríða
svo skömmu fyrir kosningar, skipti um formann og hætti
þannig á klofning flokksins. Jafnvíst er að þótt menn guggn-
uðu á slíku stóruppgjöri, þá verður víða hatröm barátta milli
þessara fylkinga um skipan framboðslista flokksins. Sigurjón
Pétursson borgarfulltrúi minnir á að Guðrún Helgadóttir hafi
tekið afstöðu með Birtingu og Nýjum vettvangi í borgarstjórn-
arkosningunum og muni látin gjalda þeirrar afstöðu í prófkjöri
eða forvali fyrir skipan lista flokksins fyrir alþingiskosningar.
Sjálfur er formaðurinn ekki inni á þingi og óvíst hvort Geir
Gunnarsson, þingmaður Reyknesinga, væri fús til að láta hon-
um eftir efsta sæti á lista þar baráttulaust - og jafnvel hvort
hann fengi það fyrir stuðningsmönnum sínum þótt hann vildi.
Sjálfur er Geir ófáanlegur til að ræða þau mál, en segist þess
fullviss að þau verði leyst í sátt og samlyndi eins og síðast! Lín-
urnar í framtíðarsýn íslenskra stjórnmála geta því á næstu
mánuðum krossast í pólitískum örlögum formanns Alþýðu-
bandalagsins og fjármálaráðherra, Ólafs Ragnars Grímssonar:
klofnar Alþýðubandalagið á landsfundi skömmu eftir áramót,
verða átök um sæti á framboðslistum eða munu hinar stríð-
andi fylkingar slíðra sverðin og tryggja formanninum „öruggt
sæti“ með því að einhver núverandi þingmanna standi upp og
eftirláti honum sæti sitt?
Hvaða líkur eru á innanflokksuppgjöri fyrir kosningar? Sig-
urjón Pétursson segist sama sinnis og áður, að Ólafur hafi
brugðist þeirri frumskyldu formanns að styðja framboðslista
síns flokks, og hann sé því óhæfur til að leiða flokkinn í næstu
kosningum. Hins vegar eru flestir á því að minnkandi líkur séu
á að landsfundur verði kallaður saman fljótlega upp úr ára-
mótum, nánast til þess eins að koma formanninum frá. Slíkt
mundi gereyðileggja vígstöðu flokksins í kosningunum.
Óánægja áhrifamikilla flokksmanna, sem hingað til hafa eink-
um stutt Ólaf Ragnar, er þó slík að erfitt er að sjá flokkinn
ganga til kosninga án uppgjörs og eiga síðan eftir að fara í
mögulegar stjórnarmyndunarviðræður og halda landsfund
haustið 1991 þar sem uppgjörið færi fram. Um það vitna orð
forystumanna BHMR í blaðagreinum nýlega. Páll Halldórs-
son, formaður BHMR, minnir á að samtökin hafi frá upphafi
lagt áherslu á að fara að lögum í öllum málum og mörgum fé-
lagsmönnum hafi þótt nóg um þessa löghlýðni. Síðan segir
hann: „En það eru ekki aðeins óþreyjufullir félagsmenn sem
hafa átt erfitt með að skilja þessa löghlýðni. Vorið 1988 réðst
ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar gegn frjálsum samningsrétti
með bráðabirgðalögum. Þessi lög voru ítrekuð og hert um
haustið af sömu ríkisstjórn. Núverandi fjármálaráðherra hvatti
þá ákáft forystumenn BHMR til að æsa til pólitískra verkfalla
gegn ríkisstjórninni og ekki vantaði frýjunarorðin þegar menn
vildu ekki fara að ráðum hans. Pólitísk verkföll eru ólögleg þó
14 HEIMSMYND
eftir ÓLAF HANNIBALSSON