Heimsmynd - 01.10.1991, Page 54

verkfallsmenn undir forystu Hannibals reyndu að koma í veg
fyrir að sjómenn Gríms útgerðarmanns flyttu saltið í land.
Konur létu ekki sitt eftir liggja og börðust af engu síðri vask-
leik en karlarnir. Hannibal minntist þess síðar hvernig þær
voru dregnar á pilsunum eftir fjörusandinum.
Nú var teningunum kastað fyrir Hannibal. Hann var kosinn
varaforseti Alþýðusambands Vestfjarða um þetta leyti og hóf
síðan erindrekstur um Vestfirði fyrir sambandið og hjálpaði til
við stofnun nýrra verkalýðsfélaga. Meðal annars lét hann
mjög til sín taka við stofnun slíks félags í Bolungarvík og
kjarabaráttu þess í kjölfarið. Varð sú barátta söguleg í meira
lagi. Vorið 1932 var kjaradeila í Bolungarvík og kom Hanni-
bal þá til þess að aðstoða verkfallsmenn. Var hann þá tekinn
með valdi, dröslað niður á höfn og fluttur nauðugur til ísa-
fjarðar. Var það harður bardagi og blóðugur. Miklar æsingar
urðu út af þessu máli, en verkfallið í Bolungarvík varaði í
rúma tvo mánuði uns samningar tókust.
Hannibal Valdimarsson varð nánast landsfrægur með skel-
eggri og eindreginni framgöngu í átökum á Vestfjörðum á
kreppuárunum. Leiðtogar jafnaðarmanna á ísafirði, þeir
Finnur Jónsson og Vilmundur Jónsson, fengu tröllatrú á þess-
um harðvítuga kappa og fyrir þeirra orð flutti hann til Isa-
fjarðar sumarið 1931. Hann gerðist stundakennari við Gagn-
fræðaskólann, en helgaði sig að öðru leyti hreyfingu jafnaðar-
manna á staðnum. Var reyndar óspart reynt að varpa rýrð á
hann sem kennara af andstæðingum. Peir töldu varhugavert
að „ofsamaður í pólitík“ fengist við kennslustörf og reyndu að
flæma hann frá kennslu.
ATVINNUSTJÓRNMÁLAMAÐUR
Og Hannibal var í raun og veru orðinn atvinnustjórnmála-
maður. Hann vann við skrifstofustörf hjá Samvinnufélagi ís-
firðinga, sem var mikið útgerðarfyrirtæki á vegum kratanna,
sá um málgagn þeirra Skutul að mestu og 1932 var hann kos-
inn formaður Verkalýðsfélagsins Baldurs. Þá var Hannibal
aðalhvatamaður að byggingu hins glæsilega Alþýðuhúss á
staðnum og varð forstöðumaður þess eftir að það tók til
starfa. Þar uppi á lofti bjó hann ásamt fjölskyldu sinni og þar
var sonur hans, Jón Baldvin, meðal annars fæddur. Jón var
því ekki aðeins skírður í höfuðið á formanni Alþýðuflokksins
heldur fæddur í sjálfu Alþýðuhúsinu. Árið 1933 var Hannibal
kosinn í bæjarstjórn ísafjarðar og átti þar óslitið sæti til 1949.
ísafjörður var eitt af höfuðvirkjum Alþýðuflokksins á þessum
árum og hélt meirihluta þar í bæjarstjórn áratugum saman.
Hannibal varð fyrir hörðum pólitískum árásum enda var hann
„hvergi hræddur hjörs í þrá“ og talaði enga tæpitungu. Hann
vann náið með mönnum eins og Finni Jónssyni, Guðmundi G.
Hagalín, Grími Kristgeirssyni, föður Ólafs Ragnars, og Gufu-
dalsbræðrum, meðal annarra Sigurði Guðmundssyni, föður
Jóns iðnaðarráðherra. Hann var baráttumaður og þótti skap-
heitur og áhrifamikill ræðumaður.
Hannibal varð skólastjóri Gagnfræðaskólans á Isafirði 1938,
þótti ágætur skólastjóri og var vinsæll meðal nemenda enda
lagði hann sig fram um að efla félagslíf þeirra og gera hlut
nemenda sem mestan. Margir þeirra urðu síðar meðal helstu
stuðningsmanna hans.
HALLARBYLTINGAR
Á stríðsárunum var Hannibal það mikið kappsmál að Is-
lendingar skildu við Dani á sómasamlegan hátt. Hann fyllti
þann flokk manna sem kölluðu sig lögskilnaðarmenn, vildi
bíða eftir stríðslokum með að lýsa yfir stofnun lýðveldis.
Hann hóf mikinn áróður fyrir þessu í blaði sínu Skutli en lenti
í andstöðu við flokksforustu Alþýðuflokksins í Reykjavík. Um
svipað leyti var Finnbogi Rútur, bróðir Hannibals, kominn í
andstöðu við flokksforustuna og myndaðist andófshópur inn-
an flokksins sem Hannibal stóð nærri. Það var svokölluð
Blöndalsklíka, kennd við Jón Blöndal hagfræðing.
Árið 1946 urðu þáttaskil hjá Hannibal Valdimarssyni. Hann
var þá kosinn á þing sem landskjörinn þingmaður og í sömu
kosningum var Gylfi Þ. Gíslason kosinn í fyrsta sinn. Þessir
tveir þingmenn mynduðu á næstu árum eins konar vinstri arm
Alþýðuflokksins, voru andstæðir utanríkisstefnu flokksins,
greiddu til dæmis atkvæði á móti inngöngu Alþýðuflokksins í
Atlantshafsbandalagið 1949, og þóttu einnig standa nærri Sósí-
alistaflokknum í verkalýðsmálum. Hannibal var þá orðinn for-
seti Alþýðusambands Vestfjarða og leiðandi maður í verk-
fallsátökum í landinu. Þessi ágreiningur varð til þess að upp úr
sauð árið 1952. Stefáni Jóhanni Stefánssyni var velt úr for-
mannssæti Alþýðuflokksins en Hannibal kosinn í staðinn.
Þetta var hrein og klár hallarbylting. Jafnframt gerðist hann
ritstjóri Alþýðublaðsins. En það stóð mikill styrr um formann-
inn Hannibal. Andstæðingar hans innan flokksins litu ýmist á
hann sem hættulegan hugsjónamann eða stefnulausan orðhák.
Gamla flokksforustan gat ekki unað formennsku hans og
gerði flest til að grafa undan Hannibal. Tveimur árum síðar
var hann svo felldur úr formannssessi. Flokkurinn klofnaði og
Hannibal stofnaði Málfundafélag jafnaðarmanna ásamt fylgis-
mönnum sínum. Jafnframt leitaði hann eftir samstarfi við sós-
íalista innan verkalýðshreyfingarinnar. Hugtakið hannibalismi
varð til og fylgismenn Hannibals voru kallaðir hannibalistar.
FORINGI ÞRIGGJA STJÓRNMÁLAFLOKKA
Hannibal Valdimarsson var kosinn forseti ASÍ þetta sama
ár, 1954, og tveimur árum síðar gekk hann til samstarfs við
Sósíalistaflokkinn um kosningabandalag sem fékk heitið
Alþýðubandalag. Mun það nafn hafa orðið til á Marbakka í
Kópavogi, á heimili Finnboga Rúts Valdimarssonar. Hanni-
bal, formaður Alþýðubandalagsins, var settur í annað sæti á
lista þess í Reykjavík, næstur á eftir Einari Olgeirssyni, og
náði kjöri. Að afloknum kosningum 1956 var mynduð vinstri
stjórn og þar var hann félagsmálaráðherra. Sú stjórn sprakk
með hvelli árið 1958 þar sem Hannibal lék aðalhlutverkið sem
forseti ASÍ.
Næstu ár var Hannibal í senn forseti Alþýðusambandsins og
Alþýðubandalagsins og leit á sig sem jafnaðarmann, ekki
kommúnista. Gömlu félagarnir í Sósíalistaflokknum litu
margir á hann með tortryggni og mun hún hafa verið gagn-
kvæm. Upp úr sauð svo árið 1967 þegar tekist var á um hverjir
ættu að skipa framboðslista Alþýðubandalagsins í Reykjavík.
Þá var haldinn hinn svokallaði Tónabíósfundur, þar sem
hannibalistar voru bornir ofurliði, og Hannibal fór út í sér-
framboð í Reykjavík og náði kjöri. Blaðið Frjáls þjóð var
helsta málgagn Hannibalista og þar komu synir Hannibals
mjög við sögu. í nóvember 1968 sagði Hannibal endanlega
skilið við Alþýðubandalagið. Hann og fylgismenn hans stofn-
uðu síðan nýjan flokk, sem hafði það að markmiði að sameina
vinstri menn. Fékk hann nafnið Samtök frjálslyndra og vinstri
manna og vann gríðarlegan kosningasigur 1971. Hannibal var
formaður flokksins og var það þriðji stjórnmálaflokkurinn
sem hann var formaður fyrir. Hefur enginn leikið slíkt eftir
hérlendis. Hannibal var í framboði á Vestfjörðum 1971 og sóp-
aði að sér fylgi, hinn nýi flokkur hans fékk alls fimm þing-
menn kjörna á þing. Þetta var hápunkturinn á ferli hans.
Hann varð ráðherra í vinstri stjórn Ólafs Jóhannessonar þó að
hugur hans stefndi ekki í nýja vinstri stjórn. Hann var borinn
ofurliði af samþingmönnum sínum í Samtökunum. Áður en sú
stjórn sprakk hætti hann ráðherradómi og við tók Björn Jóns-
son.
Hannibal Valdimarsson, einn litríkasti stjórnmálamaður
þessarar aldar, hvarf aftur til upphafs síns, ef svo mætti segja,
er hann dró sig út úr vafstri stjórnmálanna. Hann hóf búskap í
Selárdal í Arnarfirði á sömu slóðum og faðir hans hafði eitt
sinn búið. Hann lést í Reykjavík 1. september síðastliðinn.
ÁBERANDI SYNIR
Ekkja Hannibals er Sólveig Ólafsdóttir frá Strandseljum í
Isafjarðardjúpi. Hún stóð ávallt fast að baki manni sínum og
tók á stundum öflugan þátt í pólitísku starfi. Synir þeirra voru
Framhald á bls. 92
54 HEIMSMYND