Sveitarstjórnarmál - okt. 2019, Side 22

22
SVEITARSTJÓRNARMÁL
skatts á urðun almenns úrgangs verði
15 kr./kg. frá og með 1. janúar 2021 en
helmingur þeirrar fjárhæðar á fyrsta ári
skattlagningarinnar, þ.e. frá 1. janúar
2020.
Umhverfishliðin
Almennt talað má ætla að
brennsla úrgangs til orkuvinnslu sé
umhverfisvænni en urðun, þar sem með
brennslunni er orkan í úrganginum nýtt
en ekki kastað á glæ. Þau sjónarmið hafa
hins vegar heyrst að olíubrennsla vegna
útflutningsins hljóti að vega þennan
ávinning upp. Þegar rýnt er í tiltækar
tölur um olíubrennslu flutningaskipa og
orkugildi úrgangs verður þó ekki séð að
þessi sjónarmið eigi við rök að styðjast.
Í útreikningum ráðgjafafyrirtækisins
Environice, sem aðstoðað hefur
Sorpstöð Suðurlands við leitina að
heppilegum leiðum í meðhöndlun
úrgangs, kemur fram að stór gámaskip
brenni að meðaltali um 8 lítrum af olíu
fyrir hvert tonn sem flutt er 2.000 km
leið á djúpsævi, en þetta samsvarar
u.þ.b. vegalengdinni frá Reykjavík til
Rotterdam. Þegar þessu sama tonni er
brennt til orkuvinnslu sparast hins vegar
u.þ.b. 250-270 lítrar af olíu sem annars
hefði þurft að brenna til að framleiða
jafnmikla orku. Þessir útreikningar byggja
annars vegar á opinberum breskum
losunarstuðlum fyrir sjóflutninga og hins
vegar á algengu orkugildi úrgangs (10
GJ á hvert tonn af úrgangi). Orkugildið
er reyndar mjög breytilegt og því getur
olíusparnaðurinn orðið talsvert minni
eða talsvert meiri en þessar tölur gefa
til kynna. Heildarniðurstaðan er þó sú
að ávinningur brennslunnar hljóti í öllum
tilvikum að vera verulegur hvað þetta
varðar.
„Olíubókhaldið“ hér að framan ræður
væntanlega mestu um umhverfislegan
ávinning brennslunnar, en fleiri
smærri þættir koma þar vissulega
einnig við sögu. Einn þeirra er bein
losun gróðurhúsalofttegunda vegna
förgunarinnar, en alla jafna er sú losun
nokkru minni frá brennslu en urðun.
Staðbundin mengun andrúmslofts,
vatns og jarðvegs skiptir einnig máli
í þessu sambandi, en í fljótu bragði
verður ekki séð að hún vegi þungt í
heildarniðurstöðunni.
Betra að brenna á Íslandi?
Almennt talað hefur meðhöndlun úrgangs
minni neikvæð áhrif á umhverfið eftir
því sem hún á sér stað nær uppruna
úrgangsins. Við núverandi aðstæður
er engin eiginleg „sorporkustöð“
starfrækt á Íslandi og því er brennsla
til orkuvinnslu hérlendis ekki valkostur
í stöðunni. Þetta getur breyst ef reist
verður slík stöð, en líklega er þó íslenski
„úrgangsmarkaðurinn“ í minnsta lagi til að
stöðin geti keppt við útflutninginn. Ætla
má að lágmarksstærð samkeppnishæfrar
sorporkustöðvar sé á bilinu 60.000-
80.000 tonn á ári. Þegar fyrirsjáanlegar
hertar lagakröfur um sérsöfnun og
endurvinnsluhlutfall úrgangs eru
komnar til framkvæmda og þegar áhrifa
urðunarskatts er farið að gæta að fullu,
kann heildarmagn tiltæks úrgangs til
orkuvinnslu að verða nálægt þessum
tölum. Rekstrarhæfni sorporkustöðvar
á Íslandi gæti því oltið á því að allur
óflokkaður og brennanlegur úrgangur
sem fellur til á landinu skili sér þangað,
auk þess sem eftirspurn og orkuverð
skipta verulegu máli. Tíminn mun leiða
í ljós hvernig þessi mál þróast, en ljóst
er að a.m.k. 3-5 ár hljóta að líða frá
því að tekin er ákvörðun um byggingu
sorporkustöðvar þar til stöðin er tekin í
notkun að lokinni skipulagsvinnu, mati á
umhverfisáhrifum, fjármögnun, hönnun
og framkvæmd. Útflutningsleiðin er hins
vegar opin nú þegar og auðvelt að víkja
frá henni ef aðrir betri kostir bjóðast,
innan þeirra marka sem samningar við
sorporkustöðvar leyfa.
Rætt hefur verið um að útflutningsleiðir
fyrir úrgang til orkuvinnslu kunni að
lokast, en í andránni er ekkert sem bendir
til þess enda fer eftirspurn eftir orku
vaxandi í Evrópu á sama tíma og ríki
álfunnar leggja mikla áherslu á að draga
úr notkun jarðefnaeldsneytis. Hins vegar
kann að vera skynsamlegt að vera með
plan B tilbúið ef slíkar aðstæður koma
upp.
Meginniðurstaða
1. Útflutningur úrgangs til orkuvinnslu er
hafinn og ekki hafa komið fram sérstök
vandamál við framkvæmdina.
2. Fjárhagsleg hagkvæmni útflutningsins
er álitamál en mun gjörbreytast með
tilkomu urðunarskatts.
3. Flest bendir til að útflutningurinn
sé ákjósanlegri frá umhverfislegu
sjónarmiði en urðun.
Víða erlendis er óflokkaður úrgangur ennþá urðaður á stórum landfyllingum.