Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2019, Blaðsíða 46

46 PRESSAN 20. desember
Ríkisvaldið alltof veikt og getur ekki tekist
á við vandann
H
ryðjuverkahópar í Afríku
hafa að undanförnu náð
góðum árangri í að tryggja
sér yfirráð yfir gullnám­
um í álfunni. Þetta á til dæmis
við í Búrkína Fasó, Malí og Níger.
Markmiðið er að ná gullnámun­
um og gullvinnslunni á sitt vald
enda er eftir miklu að slægjast
fjárhagslega. Gullvinnsla er
gríðarlega mikilvæg fyrir efnahag
þessara fátæku ríkja og því kem­
ur ásókn hryðjuverkahópanna í
gullnámurnar sér mjög illa fyrir
ríkin.
Í byrjun nóvember réðust
hryðjuverkamenn á stóran hóp
námuverkamanna í austurhluta
Búrkína Fasó eftir að hafa setið
fyrir þeim. Úr varð mikið blóð­
bað, eitt það mesta í landinu
árum saman. Að minnsta kosti 40
voru myrtir og um 60 særðust.
„Hryðjuverkamennirnir sök­
uðu okkur um að vinna fyrir hvíta
menn og skutu á okkur á meðan
þeir hrópuðu „Allahou Akbar“.
Þetta var fjöldamorð,“ sagði einn
þeirra sem lifðu af í samtali við
franska dagblaðið Le Monde.
Mikið áfall
Árásin var mikið áfall fyrir þjóð­
ina og hún sýndi einnig hversu
alvarlegt vandamál hryðjuverka­
hópar í landinu eru að verða.
Þeir sækjast eftir yfirráðum yfir
gullnámunum og geta þannig
fjármagnað hryðjuverkastarf­
semi sína en um leið missir rík­
isvaldið tekjur. Öryggissveitir í
Búrkína Fasó hafa orðið að hörfa
frá mörgum gullnámum og hafa
hryðjuverkamenn þær nú á valdi
sínu. Gull er mjög mikilvæg tekju­
lind fyrir ríkið en það stendur
undir um 11 prósentum af vergri
þjóðarframleiðslu. Hluti þess
streymir nú úr landi framhjá hinu
opinbera kerfi.
En gullnámurnar þjóna einnig
fleiri hlutverkum en að sjá hryðju­
verkamönnunum fyrir fé því þær
eru góðir geymslustaðir fyrir
vopn og til að halda samkomur
þar sem innræting ofstækis og
hugsjóna fer fram. Hryðjuverka­
hóparnir vita vel hvernig þeir geta
nýtt sér reiði og óánægju margra
námuverkamanna sem finnst
sem öryggissveitir stjórnvalda
hafi svikið þá.
Í nýrri skýrslu frá International
Crisis Group er fjallað um áhuga
hryðjuverkahópa á gulliðnaðin­
um í nokkrum ríkjum Afríku. Í
henni segir meðal annars að rík­
isvaldið sé oft svo veikt að það
geti ekki tekist á við vandann og
það komi hinum ýmsu vopnuðu
hópum til góða.
Margar af þeim gullnámum
sem nú eru á valdi hryðjuverka­
hópa í Búrkína Fasó eru á svæð­
um sem hafa fram að þessu notið
sérstakrar verndar vegna einstaks
dýralífs. En þetta veldur hryðju­
verkahópunum ekki áhyggjum
og þeir stunda námuvinnslu af
miklum krafti og færa út kvíarnar.
OECD telur að í litlum gullnám­
um í Búrkína Fasó, sem ekki eru
á valdi stjórnvalda, séu 15 til 20
tonn af gulli grafin úr jörðu ár­
lega. Verðmæti þess er sem svar­
ar til um 100 milljarða íslenskra
króna. n
Barnaþrælkun í
boði stórfyrirtækja
n Dökku hliðar farsíma- og tölvuframleiðslu
n Apple, Microsoft og fleiri samsek vegna dauða barna
I
nternational Rights
Advocates, sem eru mann­
réttindasamtök í Bandaríkj­
unum, saka nokkur stórfyrir­
tæki um að styðja við bakið á
barnaþrælkun í Afríku. Fyrirtæk­
in eru sögð eiga þátt í að börn
eru neydd til að vinna í kóbalt­
námum í Kongó. Samtökin lögðu
nýlega fram stefnu fyrir dómstól
í Washington DC á hendur fyrir­
tækjunum. Stefnan er gerð fyrir
hönd fjórtán fjölskyldna frá Lýð­
stjórnarlýðveldinu Kongó.
Mörg stórfyriræki
Í henni eru Apple, Alphabet
(sem er móðurfyrirtæki Google),
Microsoft, Dell og Tesla sögð
vera samsek vegna dauða barna
sem eru neydd til þrældóms í
kóbaltnámum. Kóbalt er málm­
ur sem er notaður við fram­
leiðslu farsíma og tölva. Í stefn­
unni segir að fyrrnefnd fyrirtæki
séu hluti af kerfi sem standi
beinlínis fyrir þrælahaldi sem
hafi valdið dauða og alvarlegum
meiðslum barna fjölskyldnanna
fjórtán.
Þetta er í fyrsta sinn sem
tæknifyrirtæki gætu þurft að
sæta sameiginlegri, lagalegri
ábyrgð vegna notkunar þeirra
á kóbalti. Meðal þeirra skjala
sem voru lögð fram fyrir dómi
voru ljósmyndir af afmynduð­
um útlimum barna og börn­
um sem hafa misst útlimi. Sex
af fjölskyldunum fjórtán misstu
börn þegar námugöng hrundu
ofan á þau. Önnur urðu fyr­
ir alvarlegum og varanlegum
meiðslum í námununum, þar á
meðal lömuðust sum. Terrence
Collingsworth, lögmaður fjöl­
skyldnanna, sagði fyrir dómi
að fyrrnefnd fyrirtæki, ríkustu
tæknifyrirtæki heims, hafi látið
viðgangast að börn missi útlimi
og látist til að hægt sé að útvega
þeim ódýrt kóbalt.
Svelti eða dauði
Í stefnunni kemur fram að börn­
in fái sáralítið greitt fyrir vinnu
sína, allt niður í 1,50 dollara á
dag og þurfi að vinna sex daga í
viku.
„Sveltið eða leggið lífið að
veði til að reyna að fá eitthvað að
borða. Þetta eru valmöguleikar
þeirra,“ sagði Collingsworth.
Kóbalt er nauðsynlegt við
framleiðslu endurhlaðanlegra
liþíumrafhlaðna sem eru not­
aðar í milljónum farsíma og far­
tölva. Rúmlega helmingur af
öllu kóbalti heimsins er unninn
úr jörðu í Lýðstjórnarlýðveldinu
Kongó. Á næsta áratug reiknar
framkvæmdastjórn Evrópusam­
bandsins með að eftirspurn eftir
þessum mikilvæga málmi muni
aukast um 7 til 13% á ári miðað
við eftirspurnina á síðasta ári.
Dell er eina fyrirtækið sem
hefur svarað þeim ásökunum
sem hafa verið settar fram og
segir fyrirtækið í yfirlýsingu að
það hafi aldrei á meðvitaðan hátt
stutt við verkefni þar sem börn
eru nýtt til vinnu. Fyrirtækið hef­
ur hafið eigin rannsókn á ásök­
ununum.
Tesla, Apple, Google,
Microsoft og Glencore hafa ekki
enn tjáð sig um ásakanirnar. n
Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is
Börn eru mikið í farsímum og tölvum Þekkja
ekki myrkan sannleikann. Mynd: Getty Images
Mikil verðmæti
Hryðjuverka-
menn níðast á
minni máttar.
Mynd: Getty
Images
Hryðju-
verkamenn
sækjast eftir
gullnámum
„Þetta var
fjöldamorð