Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.2019, Síða 20

20 13. september 2019FRÉTTIR
Funahöfði 1 | 110 Reykjavík | Sími 567 4840 | www.bilo.is | bilo@bilo.is
Komdu í BÍLÓ!
Þú finnur bílinn á bilo.is Auglýstir bílar eru á staðnum Skráðu bílinn á bilo.is
Óskum eftir bílum á söluskrá,
höfum laus sölustæði, kíktu við!
Hin mörgu andlit matarsóunar
M
ikið hefur verið rætt um
núvitund þegar mat ber
á góma og það predikað
að fólk hugsi betur um
hvað það lætur ofan í sig, ekki
bara út frá heilsufarslegum sjón­
armiðum heldur einnig til að
njóta matarins betur. Þá gleym­
ist hins vegar að spá í allan mat­
inn sem við borðum ekki, endar
í ruslinu eða skemmist innst í
ísskápnum. Samkvæmt nýrri
skýrslu frá World Resources
Institute, óhagnaðardrifins rann­
sóknarfyrirtækis, kemur fram að
matarsóun sé einn stærsti þáttur
í loftslagsbreytingum sem okkur
mannfólkinu yfirsést. Á meðan
ofuráhersla er lögð á að sporna
við plastnotkun, bílaumferð og
olíubruna þá gleymist matar­
sóunin.
Þriðjungi sóað
Samkvæmt skýrslunni mælist
matarsóun sem átta prósent af
árlegri losun gróðurhúsaloft­
tegunda. Nærri þriðjungi alls
matar sem framleiddur er í heim­
inum á ári hverju er sóað, fjórð­
ungur alls vatns í heiminum er
notaður til að framleiða matinn
sem er sóað á hverju ári og til að
rækta allan þennan mat sem end­
ar í ruslinu þarf ræktunarsvæði á
stærð við Kína. Skýrsluhöfundar
vara enn fremur við því að ef ekk­
ert sé gert til að sporna við mat­
arsóun á næstu þremur áratug­
um þurfi að breyta landi á stærð
við Argentínu í eitt, stórt ræktun­
arsvæði til að mæta matarþörfum
jarðarbúa. Ef við minnkum hins
vegar matarsóun okkar um helm­
ing fyrir árið 2030 getum við enn
fætt jarðarbúa án þess að eyði­
leggja jörðina. Skýrslan fer ítar­
lega yfir hvernig yfirvöld, fyrir­
tæki, endursöluaðilar, bændur og
neytendur þurfa allir að leggjast á
eitt til að ná þessum markmiðum.
Matarsóun orðin að vana
Fyrir okkur Evrópubúa er auð­
veld lausn á þessu vandamáli –
einfaldlega að henda minna af
afgöngunum okkar eða mat sem
við viljum ekki borða. Sama má
segja um íbúa Norður­Ameríku.
Lausnin er hins vegar flóknari
í þróunarlöndum og á öðrum
stöðum í heiminum. Samtals
er 1,3 milljörðum tonna af mat
sóað á ári hverju, en þriðjung­
ur þess magns fer til spillis í þró­
unarlöndunum. Það orsakast af
því að bændur ná ekki að koma
vörum sínum nógu fljótt á mark­
að áður en þær skemmast vegna
skorts á kælitækjum og slæms
vegakerfis. Öðrum þriðjungi af
þessum 1,3 milljörðum tonna
er sóað í ríkum löndum þar sem
neytendur klára einfaldlega ekki
af diskunum. Restin er síðan
vegna vandamála með vinnslu,
pökkun og dreifingu á matvæl­
um.
Neytendur bera ábyrgð á
60 prósentum matarsóunar í
Norður­ Ameríku og rúmlega 40
prósentum í Evrópu. Við kaupum
meiri mat en við notum og plön­
um ekki nógu vel hvað við ætlum
að borða. Margir vinna mikið og
kaupa oft í matinn. Innkaupalist­
ar eru á undanhaldi sem verð­
ur oft til þess að við fyllum ís­
skápinn af mat sem við þurfum
ekki. Við eldum of mikið þannig
að afgangar eru miklir. Þessir af­
gangar eru síðan ekki hitaðir aftur
upp og borðaðir. Svo virðist sem
matarsóun í Norður­Ameríku og
Evrópu sé orðin daglegt brauð,
eins konar vani.
Meira endar í ruslinu en sýnist
Matarsóun er mikið stærra
vandamál en fólk heldur og oft
hendum við miklu meira í ruslið
en sýnist. Ef dæmi er tekið um eitt
hamborgarabuff þá þarf 53 lítra
af vatni, tæp sex kíló af nauta­
fóðri og tæplega sex fermetra af
landi til að framleiða eitt buff, svo
ekki sé minnst á kolefnafótspor­
ið við að ala, slátra, pakka, geyma
og selja buffið. Ef þetta buff dagar
uppi í frystinum og endar í ruslinu
er allri þessari vinnu og hráefn­
um hent líka. Hins vegar er öll
matarsóun ekki eins. Framleiðsla
á nautakjöti og mjólkurvörum
ber stærsta kolefnafótsporið en
ávextir og grænmeti minnst. Hins
vegar er engin lausn fólgin í því að
henda miklu magni af ávöxtum
en klára alltaf af diskinum þegar
kjöt er í boði. Nú eða gerast græn­
keri. Nærtækt dæmi er eplahýði.
Ef þú tekur hýðið af hverju epli
og hendir því í ruslið jafngildir
það því að henda tíunda hverju
epli á heimilinu. Í stærra sam­
hengi væri það hrein hörmung ef
tíu prósent allra epla í heiminum
enduðu í ruslinu. Þannig að litlir
hlutir og breyttar venjur geta haft
stór áhrif.
Nú þegar sjáum við á Íslandi
að hægt er að kaupa útrunnar
vörur, og vörur sem líta ekki vel
út, á afslætti. Af þessu má gera
meira, ef marka má skýrsluhöf­
unda. Einnig þarf þróun í betri
pakkningum á matvælum að vera
hraðari svo vörur endist lengur í
verslunum. Það hvílir á fyrirtækj­
um og yfirvöldum að spýta í lóf­
ana þar. Veitingastaðaeigendur
þurfa líka að hugsa sinn gang
og minnka skammtastærðir og
vera skynsamari í innkaupum.
Það er allt í lagi þótt einhverjir
réttir á matseðlinum klárist eða
snúðarnir í bakaríinu. Skýrslu­
höfundar í raun impra á því að
matarsóun sé ekki einkavanda­
mál fárra heldur alheimsátak sem
þarf að ráðast í, helst strax í gær. n
Lilja Katrín Gunnarsdóttir
lilja@dv.is
Mest sóun í Norður-Ameríku Hér má sjá
matarsóun eftir heimsálfum.
Margar ástæður Hér má sjá helstu
ástæður matarsóunar í mismunandi löndum.
Hræðileg þróun Matarsóun leikur
stórt hlutverk þegar kemur að kolefnis-
fótsporinu. Mynd: Getty Images