Ársrit um starfsendurhæfingu - 2019, Qupperneq 77

VIRK
samslætti við geðraskanir auk líkamlegra
einkenna og verkja. Rannsóknir á árangri
starfsendurhæfingar í kjölfar vægs heila-
skaða eru af skornum skammti.
Mælikvarði árangurs í flestum þessara
rannsókna er endurkoma á vinnumarkað
en þegar fólk þjáist enn af einkennum
heilahristingsheilkennis getur endurkoma í
fyrra starf í raun verið óraunhæf og leitt til
mikillar streitu. Útkoman verður því minni
framleiðni í vinnu (work productivity) og
sú upplifun einstaklinga að finnast þeir
ekki vera að standa sig sem getur leitt til
niðurrifshugsana og vanlíðunar. Það má
því segja að máli skipti að endurkoma á
vinnumarkað sé farsæl og að einstaklingur
ráði vel við starf sitt.
Dönsk rannsókn sem birt var fyrr á þessu
ári kannaði mikilvægi þverfaglegrar og
heildrænnar starsendurhæfingar fyrir
einstaklinga greinda með vægan heila-
skaða11. Sett var upp afar nákvæm og
einstaklingsmiðuð starfsendurhæfingar-
áætlun í upphafi sem byggði á þekkingu
og reynslu fagfólks sem að rannsókninni
kom. Einnig var stöðugt mat á framgangi
starfsendurhæfingarinnar og gerðar
athuganir á því hvernig þátttakendur
svöruðu meðferð. Allar áherslur í starfs-
endurhæfingarferlinu miðuðu að því
að auka starfsgetu einstaklingsins.
Megin niðurstöður rannsóknarinnar
voru þær að staða þátttakenda á vinnu-
markaði var marktækt betri að lokinni
starfsendurhæfingu og 97% þátttakenda
komust aftur í vinnu. Tímalengd frá höfuð-
áverka og kyn þátttakenda virtist svo spá
fyrir um aukningu í fjölda vinnustunda
á viku á meðan á meðferð stóð. Nánar
tiltekið, styttri tímalengd frá slysi og að vera
karlkyns þátttakandi spáði fyrir um aukna
starfsgetu á tímabilinu.
Lokaorð
Mikilvægt er að það komist til skila að
langflestir sem fá vægan heilaskaða eða
heilahristing jafna sig á nokkrum dögum
eða vikum. Ákveðinn hluti virðist þó
sitja uppi með langvarandi einkenni og
uppfyllir greiningarskilmerki fyrir heila-
hristingsheilkenni. Vitræn skerðing, auk
fleiri einkenna, getur verið afar hamlandi
og truflað getu til að stunda vinnu eða nám.
Auk þess getur vitræn skerðing truflað
árangur í öðrum meðferðum. Dæmi um
það er hugræn atferlismeðferð (HAM) en
sumir einstaklingar með heilaskaða geta átt
í erfiðleikum með að nýta sér þá meðferð
sökum sinnar skerðingar. Rannsóknir
benda almennt til þess að snemmtækt
inngrip, kortlagning á viðvarandi ein-
kennum, fræðsla og einstaklingsmiðuð
starfsendurhæfing geti skipt sköpum þegar
kemur að farsælli endurkomu á vinnu-
markað.
Heimildir
1. Williams, W.H., Potter, S. & Ryland,
H. Mild traumatic brain injury and
Postconcussion Syndrome: a neuro-
psychological perspective. J Neurol
Neurosurg Psychiatry 2010;81:1116-
1122.
2. Lyon, E.B., Svendsen, H.A. & Riis, J.Ø.
Let hovedtraume; Hjernerystelse og post-
commitionelt syndrom. In: Gade, A.,
Gerlach, C., Starrfelt, R. & Pedersen, P.M.,
ed. Klinisk neuropsykologi. København K:
Frydenlund; 2009: 266-278.
3. King, N.S. & Kirwilliam, S. Permanent
postconcussion symptoms after mild
head injury. Brain Inj. 2011; 25, 462-470.
4. Skandsen, T., Einarsen, C.E., Norm-
ann, I. et al. The epidemiology of mild
traumatic brain injury: the Trondheim
MTBI follow-up study. Scand J Trauma
Resusc Emerg Med. 2018; 26 (34),
462-470.
5. Bloom, B., Thomas, S., Ahrensberg,
J.M., et al. A systematic review and
meta-analysis of return to work after
mild Traumatic brain injury. Brain Inj.
32(13-14), 1623-1636.
6. Mani, K., Bryan, C. & Akshay, H.
Cognition and return to work after mild/
moderate traumatic brain injury: A
systematic review. Work 2017; 58(1),
51-62.
7. Sawamura, D., Ikoma, K., Ogawa, K.
& Sakai, S. Clinical utility of neuro-
psychological tests for employment
outcomes in persons with cognitive
impairment after moderate to severe
traumatic brain injury. Brain Inj. 2018,
32, 1670-1677.
8. Shames, J.,Treger, I., Ring, H. &
Giaquinto, S. Return to work following
traumatic brain injury: trends and
challenges. Disabil. Rehabil. 2007;
29(17), 1387-1395.
9. Iverson, G.L. Outcome from mild trau-
matic brain injury. Curr Opin Psychiatry
2005, 18(3), 301-317.
10. Olesen, J., Gustavsson, A., Svensson,
M. et al. The economic cost of brain
disorders in Europe. European Journal
of Neurology 2012, 19, 155–162.
11. Dornoville de la Cour, F.H.,
Rasmussen, M.A., Foged, E.M.,
Jensen, L.S. & Schow, T. Vocational
Rehabilitation in Mild Traumatic Brain
Injury: Supporting return to Work and
Daily Life Functioning. Front. Neurol.
2019, 10:103, 1-10.
Á vef Landspítala - www.landspitali.is/sjuklingar-adstandendur/fraedsluefni/heilaaverki-upplysingarit/
og á fræðslusíðu KSÍ - www.ksi.is/fraedsla/heilbrigdismal/heilahristingur/ - má finna upplýsingar um vægan heilaskaða.
Rannsóknir
benda almennt
til þess að snemmtækt
inngrip, kortlagning á
viðvarandi einkennum,
fræðsla og einstaklings-
miðuð starfsendurhæfing
geti skipt sköpum þegar
kemur að farsælli endur-
komu á vinnumarkað.“
77virk.is