Ársrit um starfsendurhæfingu - 2018, Qupperneq 32

Er starfsfólki fjölgað í samræmi við
auknar kröfur?
„Í umfjöllun fjölmiðla um þessi málefni
virðist sem svo sé ekki. Ég hef þá tilfinningu
að núna sé starfsfólk í BHM að súpa seyðið
af bankahruninu. Margir háskólamenntaðir
starfsmenn fóru illa út úr hruninu, bæði
hvað snertir vinnu og fjárhag. Fólk missti
húsnæði og skuldar líka mikið í námslánum.
Það hefur þraukað í áratug en þar sem
ástandið á starfsvettvangi hefur ekki batnað
heldur oft á tíðum versnað þá sígur á
ógæfuhlið. Ófaglært starfsfólk var í fyrstu
fjölmennara í samstarfinu við VIRK, nú fer
háskólamenntaða fólkinu mjög fjölgandi,“
segir Guðleif Birna.
Menntun ekki metin til launa
„Er kerfið að svara þjónustuþörf fólks
í góðærinu?
„Við sjáum yfirleitt ekki hjá þeim sem til okkar
leita merki um svonefnt góðæri. Launakjör
hafa ekki í breyst í raun hjá þessum stéttum
undanfarin ár. Á sama tíma og álagið hefur
aukist hefur dregið úr þjónustu í kerfinu.
Þetta höfum við sannarlega orðið vör við
hér. Þótt að hópurinn sem við sinnum sé
háskólamenntað fólk, svokölluð millistétt,
eru kjör þess svona. Menntun er ekki metin
til launa. Við fáum hér háskólamenntað fólk
úr öllum stéttum, bæði háa sem lága og frá
öllum stofnunum,“ segir Kristbjörg.
„Stærsti hópurinn sem leitar til VIRK á okkar
vettvangi er með ráðningarsamning og á því
allt upp í eitt ár í veikindaleyfi. Eftir það tekur
við réttur þeirra hjá sjúkrasjóði viðkomandi
stéttarfélags sem getur verið frá sex og upp
í níu mánuði. Þessi hópur þarf því sjaldnast
að leita til Tryggingastofununar ríkisins eftir
endurhæfingarlífeyri. Það léttir alla vinnu hjá
okkur að hafa ekki áhyggjur af framfærslu
viðkomandi þjónustuþega. Flestir þeirra fara
til baka í fyrra starf að lokinni endurhæfingu.
Sumir verða þó að breyta um starfsvettvang.
Kosturinn við hina akademísku menntun er
að fólk getur nýtt sér hana á ýmsum sviðum
atvinnulífsins.“
Nú er mikið talað um áhrif kynferðislegs
ofbeldis. Er það ein ástæða fyrir kulnun
í starfi?
„Það kemur vissulega oft fyrir að einstakl-
ingar opni á slíkt þegar þeir fara að vinna í
sínum málum. Þeir hafa kannski bælt þessa
reynslu niður – en hún leitar upp. Ekki síst
núna á tímum „MeToo“-byltingarinnar,“
segir Guðleif Birna.
Endurhæfing á forsendum
hvers einstaklings
„Ég efast ekki um að það er ein ástæða
kulnunar í starfi. Einstaklingar opna jafnvel
á umræðu um kynferðislegt ofbeldi sem
þeir sættu fyrir áratugum. Við ráðleggjum þá
samstarf við Stígamót. Stundum er vegna
þessa „skipt um gír“ í samstarfinu við VIRK
og viðkomandi fer í áfallavinnslu. Hvert tilvik
er skoðað sérstaklega. Endurhæfing fer fram
á forsendum hvers einstaklings.
Svo kemur að því að viðkomandi er tilbúinn
til að fara til starfa. Þá sýnir sig oftar en ekki
að ekkert hefur breyst á vinnustaðnum.
Hinn endurhæfði fer þá í sömu aðstæður
og hann kom úr – sama ástandið og sama
álagið. Okkur finnst atvinnulífið oft ekki
koma nægilega til móts við fólk, svo sem
að draga úr álagi og bæta aðbúnað. Ég get
nefnt sem dæmi fólk sem missir heilsuna
vegna myglusvepps á vinnustað þegar það
snýr oftar en ekki aftur úr endurhæfingu í
sama húsnæðið,“ segir Kristbjörg.
„Slíkt getur leitt til þess að fólk gefist aftur
upp og leiti jafnvel aftur til VIRK. Það er
mat hverju sinni hvort viðkomandi komist
aftur í endurhæfingu. Sorglegt er að sjá
fólk sem hefur náð góðum árangri og orðið
heilsubetra versna á ný vegna þess að engar
breytingar hafa verið gerðar á hinum slæmu
aðstæðum,“ bætir hún við.
Mikilvægt að nýta réttindi
Hvað gerist hafi fólk orðið fyrir einelti á
vinnustað – snýr það til baka?
„Sjaldnar en aðrir. Komi einstaklingar inn
sem eru með ráðningarsamning er grund-
vallarregla hjá VIRK að þeir rjúfi samninginn
ekki á endurhæfingartímabili og missi
þannig mikilvæg réttindi. Áherslan er á að
fólk reyni að fara aftur til starfa. Reynist
starfið því óbærilegt getur það svo skipt um
vettvang. Við leggjum áherslu á að fólk rjúfi
ekki ráðningu. Þegar fólk er beygt þá á það
helst ekki að taka slíka ákvörðun heldur
þegar það er búið að ná bata,“ segir Guðleif
Birna.
Hvernig mæta fyrirtæki því fólki sem
kemur til starfa eftir endurhæfingu?
„Yfirleitt eru fyrirtæki jákvæð gagnvart því að
fólk hefji vinnu að nýju í skertu starfshlutfalli.
Fái að byrja í skertu starfshlutfalli og lengi
svo starfstíma smám saman á nokkrum
mánuðum. Þegar ítrekuð veikindi koma
upp á sama vinnustaðnum ætti viðkomandi
stofnun eða fyrirtæki að skoða hvað veldur.“
Hvað finnst ykkur um tilraunir til að
stytta vinnuvikuna?
„Hætta er á að álag aukist ef fólk á að skila
sama vinnuframlagi á styttri tíma. Það
þarf að minnka álag samhliða styttingu
vinnuviku. Það gæti leyst vanda margra,“
segir Kristbjörg.
„Almennt má segja að kröfur séu miklar
en mannskapnum er ekki fjölgað að sama
skapi. Sem dæmi má nefna að skipulagi
náms er stýrt ofan frá. Stundum án þess
að huga nægilega að því aukna álagi sem
slíkt veldur kennurum. Slíkt getur orðið ein
ástæða þess að kennarar hætta og finna sér
annars konar störf. Hið sama á við þegar
stofnanir eða fyrirtæki eru sameinuð. Þá er
stundum ekki gætt nægilega að því álagi
sem breytingarnar valda starfsfólki sem
kannski er þegar undir miklu álagi,“ bætir
Kristbjörg við.
Á eldra fólk sama rétt á endurhæfingu og
ungt fólk?
„Já, endurhæfing hjá VIRK er ekki aldurs-
tengd. Við höfum fengið hingað einstaklinga
sem eru komnir yfir sextugt en vilja vera á
vinnumarkaði til sjötugs. Þeir eiga jafnan rétt
og þeir sem yngri eru. Fólk sem búið er að
fjárfesta í löngu og dýru námi er gjarnan ekki
með sömu lífeyrisréttindi og þeir sem lengi
hafa verið á vinnumarkaðinum. Þetta er ein
ástæða þess að sumir reyna að vinna svo
lengi sem unnt er,“ segir Guðleif Birna.
Við sjáum hér gífurlega mikinn árangur
og fólk er afar þakklátt VIRK fyrir aðstoðina.
Fyrir kemur að til okkar koma einstaklingar
sem ekki hafa verið í vinnu í tugi ára en eru
svo útskrifaðir héðan út á vinnumarkaðinn.
Slíkir sigrar eru frábærir.“
32 virk.is