Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Page 44

Fagið05/11
Stafurinn (e. contraceptive implants)
Hormónastafurinn er langtímagetnaðarvörn sem inniheldur aðeins
prógestín (etónógestrel). Honum er komið fyrir undir húð á upphand-
legg. Lyfið er markaðsett á Íslandi undir sérlyfjaheitinu Implanon
NXT®. Virkni stafsins byggist á þéttni lyfsins í blóði en þéttnin
minnkar með hverju ári og er lægst á þriðja ári. Styrkur hormónanna
í blóði er því nægilegur til að veita henni vernd í þrjú ár, sé konan
í kjörþyngd, en ekki má búast við því að styrkurinn sé nægilegur
nema í 2 ár hjá konum með háan líkams-þyngdarstuðul (Sérlyfjaskrá,
2014b). Heilbrigðisstarfsfólk skal því hafa í huga að ráðleggja þessum
konum að skipta um vefjalyf eða getnaðarvörn eftir um það bil tvö ár
í stað þriggja.
Forðalyf í vöðva (e. injectable contraception)
Medroxýprógesterón-asetat (DMPA) er gefið í vöðva og veitir vörn
í u.þ.b. 3 mánuði (Robinson og Burke, 2013). Lyfið er markaðsett
á Íslandi undir sérlyfjaheitinu Depo-Provera® (Sérlyfjaskrá, 2011).
Rannsóknir hafa sýnt að meðalstyrkur DMPA í blóði helst yfir
nauðsynlegri blóðþéttni hjá konum í yfirþyngd og veitir því nægilega
vernd til að koma í veg fyrir egglos. Rannsóknir sýna hins vegar að
þetta lyf geti stuðlað að þyngdaraukningu og það telst ekki gott fyrir
konur sem þegar eru of þungar (McNicholas o.fl., 2015).
Hringurinn (e. contraceptive ring)
Á Íslandi er markaðsleyfi fyrir NuvaRing®, þ.e. hormónahring sem
losar stöðugt magn tveggja hormóna, etónógestrel og etinýlestradíól.
Hringnum er komið fyrir í leggöngum konunnar. Varúðar þarf að gæta
hjá þeim konum sem hafa hækkaða blóðfitu (þríglýseríða) í blóði
eða eiga ættingja sem glíma við þann vanda. Jafnframt hefur verið
greint frá blóðþrýstingshækkun hjá konum, sem nota hringinn, við
notkun hringsins. Konur í yfirþyngd eru líklegri en konur í kjörþyngd
til að þjást af háþrýsting og of hárri blóðfitu og því þarf að fylgjast
reglulega með þeim konum sem nota þetta lyf (Brache o.fl., 2013).
Engar stórar rannsóknir hafa verið framkvæmdar sem meta áhrif
estrógen-prógestín-hringsins á konur með háan líkamsþyngdarstuðul.
Verkunarmáti hringsins byggist þó á staðbundinni verkun sem er
kostur fyrir þær konur sem eru í yfirþyngd (McNicholas o.fl., 2015).