Morgunblaðið - 30.11.2019, Side 48

48 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 2019
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Í vikunni var opnuð í Listasafni
Reykjavíkur – Hafnarhúsi sýning á
ljósmyndaverki eftir Ólaf Elíasson,
Bráðnun jökla 1999/2019. Fyrir tutt-
ugu árum myndaði hann úr lofti
ýmsa skriðjökla landsins og setti
saman í verk 42 slíkar myndir og hef-
ur það verið sýnt víða. „Á þeim tíma
áleit ég jökla vera handan allra
mannlegra áhrifa. Þeir voru mikil-
fenglegir og gagntakandi fagrir, þeir
virtust óhreyfanlegir, eilífir,“ segir
Ólafur um upphaflegu myndröðina.
En nú í sumar flaug hann aftur yfir
sömu jökla og hefur í þessu nýja
verki sett saman 30 myndapör. Á
yfirlitssýningu á verkum Ólafs sem
stendur nú yfir í Tate Modern í
Lundúnum var fyrri útgáfa jökla-
raðarinnar tekin niður í liðinni viku
og sú nýja sett upp í staðinn. Og
þetta er afar áhrifaríkt verk, og slá-
andi.
„Ég bjóst við að sjá breytingar, en
hefði þó aldrei getað ímyndað mér
hve miklar þær reyndust. Allir jökl-
arnir hafa skroppið verulega saman
og suma átti ég jafnvel í erfiðleikum
með að finna aftur.“ Og hann bætir
við: „Þegar jökull bráðnar er hann
horfinn. Að eilífu. Það var ekki fyrr
en ég sá muninn þá og nú – aðeins 20
árum síðar – sem ég skildi til fulls
hvað er að gerast.“
Mér var brugðið
Þegar við Ólafur stöndum milli
þessara mynda sem sýna hvað er að
gerast, segist hann alls ekki hafa
hugsað um upphaflegu myndröðina,
frá 1999, sem heilmildir um náttúru
sem myndi breytast. „En ljósmynd-
irnar voru heldur ekki hugsaðar sem
óbreytanlegir minnisvarðar. Þetta
var ein af hátt í þrjátíu ljósmynda-
röðum sem ég gerði á þessum tíma
hér á landi og fjalla allar að vissu
leyti um breytingar.“
Og hann segir það hafa hreyft við
sér að hafa séð hvað jöklarnir hafa
hörfað mikil á þessum örstutta tíma.
„Ég flaug á milli jöklanna með Ragn-
ari Axelssyni, var með gömlu mynd-
ina á lærunum og líka kort og horfði
út um gluggann í leit að sama sjón-
arhorni. Þegar mér fannst ég vera á
réttum stað yfir fyrstu tökustöð-
unum, sagði ég samt við Raxa að við
værum yfir röngum jöklum. Breyt-
ingin var svo mikil. Og mér var
brugðið. Sumir jöklanna eru enn til
staðar, bara minni, en aðrir alveg
horfnir.“
Ólafur segir að þegar hann tók
fyrri myndröðina hafi vissulega verið
komin af stað umræða um að hitastig
á jörðinni væri að hækka af völdum
manna en ekki verið orðin hávær.
„Ég ólst upp við skýran skilning á
því að mennirnir gætu ekki breytt
náttúrunni. Ég gekk í skóla í Dan-
mörku og fannst menningin vera þar
en óbreytanleg náttúran hér á Ís-
landi.“ En smám saman hafi upplýs-
ingar frá vísndamönnum tekið að
þröngva sér inn í heim fólks eins og
hans, fólks sem var til að mynda enn
undir sterkum klassískum róman-
tískum áhrifum, en hin pólitísku um-
hverfislegu skilaboð hafi eðlilega
tekið að skipta sífellt meira máli. „Og
þá fór almenningur líka að átta sig á
því að það væri hægt, og þyrfti að
setja mælikvarða á hin ýmsu nátt-
úrulegu fyrirbæri. Ég áttaði mig líka
á því að ég væri að upplifa bæði þau
tímabil, þar sem mennirnir litu á
náttúruna utan heims mannanna og
svo það tímabil þar sem við nú skilj-
um að náttúran er óaðskiljanlegur
hluti af lífi mannsins,“ segir hann.
Hið ósýnilega gert sýnilegt
Ólafur er ein þekktasti og áhrifa-
mesti myndlistarmaður samtímans
og til að mynda hafa vakið mikla at-
hygli verk sem hann setur upp í al-
mannarými og benda á breyting-
arnar af mannavöldum, til að mynda
bráðnandi ísjakarnir í París meðan á
loftslagsráðstefnunni stóð.
Ólafur segist velta því mikið fyrir
sér og fjalla um það, til að mynda í
nýlegu viðtali á CNN, hvenær ósýni-
leg náttúruöfl verði sýnileg og hluti
af menningunni. Gott dæmi um það
er hvernig gosið í Eyjafjallajökli
stöðvaði flugumferð. Þá hafi menn
áttað sig á því hvað náttúran getur
gert. „Markmiðið með þessari nýju
myndröð hér var einmitt að gera hið
ósýnilega í náttúrunni sýnilegt.
Þetta eru engar „fyrir og eftir“-
myndir heldur augnablik í áfram-
haldandi sögu jöklanna. Og við
sjáum hvað vantar, missi þess sem er
á fyrri myndinni,“ segir hann.
Augnablik í sögu hverfandi jökla
Morgunblaðið/Einar Falur
Tímaskráning „Við sjáum hvað vantar, missi þess sem er á fyrri myndinni,“ segir Ólafur um bráðnandi jöklana.
 „Þegar jökull bráðnar er hann horfinn. Að eilífu,“ segir Ólafur Elíasson
Á morgun, sunnudag, kl. 12 verður
opnaður listaverkabasar í Nýlista-
safninu í Marshall-húsinu. Basarinn
sem kallast Ljósabasar er haldinn
til styrktar Nýlistasafninu en það
eru fulltrúar safnsins sem standa
fyrir honum. Til sölu verða lista-
verk yfir 50 listamanna og eiga
verkin það öll sameiginlegt að
tengjast ljósi á skapandi hátt.
Fulltrúar Nýló voru upphaflega 28
en hópurinn hefur vaxið gríðarlega
frá því safnið var stofnað 1978 og
stendur nú í 340 manns.
Basarinn stendur fram yfir 22.
desember og verða fjölbreyttir við-
burðir fyrir fólk á öllum aldri
haldnir meðan á honum stendur.
Morgunblaðið/RAX
Basar Listaverk yfir 50 listamanna verða
til sölu á Ljósabasar Nýlistasafnsins.
Ljósabasar í Nýló
Sýning Elínar
Helenu Everts-
dóttur, Eldinga-
flótti, verður
opnuð í dag,
laugardag, kl. 17
í Gallerí Braut.
Þar sýnir Elín ný
verk; tréskúlp-
túr, teiknimynd
og málverk. Í
fréttatilkynn-
ingu segir að
„erkitýpan Gosi“
komi við sögu og að þema sýning-
arinnar sé „meðal annars sann-
leikur, lygi, flótti og þráin eftir því
að vera mannlegur“.
Þráin eftir því að
vera mannlegur
Gosi Eitt verka
Elínar á sýningunni.
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Ég sauma alla daga út, alveg enda-
laust. Ég þarf örugglega að fara að
fá tíma hjá sjúkraþjálfara og gera
styrkingaræfingar fyrir bakið,“ seg-
ir Loji Höskuldsson myndlistar-
maður brosandi þegar spurt er hvort
hann sitji ekki við sauma frá morgni
til kvölds alla daga, við að reyna að
anna þeirri eftirspurn sem hefur
myndast eftir verkum hans.
Sýning með heitinu Súper lókal
verður opnuð með verkum Loja í
Hverfisgalleríi á Hverfisgötu 4 í dag,
laugardag, klukkan 16. Á henni eru
allmörg splunkuný útsaumsverk
listamannsins sem, eins og áður,
vinnur með hversdagsleikann og
minningar í verkunum.
„Ég bjóst aldrei við því að áhugi á
útsaumi myndi verða svona mikill en
er mjög þakklátur fyrir það,“ segir
hann um eftirspurnina eftir verk-
unum en blaðamaður upplifði það til
að mynda á CHART-listkaupstefn-
unni í Kaupmannahöfn í haust að
mun færri gátu keypt þar verk eftir
hann en vildu. Þegar spurt er hvort
hann hafi kenningu um það hvers
vegna fólk hrífist af þeim, bendir
Loji á að verk með útsaumi séu víða í
umhverfinu, til dæmis „Drottinn
blessi heimilið“ og „Heima er best“-
verk á heimilum. „Og margir hafa
fiktað við þetta, eiga krosssaums-
sett, en myndefnið hefur oft verið
fjarlægt fólki. Svo sér fólk hér að í
þennan miðil má gera nánast hvað
sem er, það má gera eitthvað sem
fólk hefur aldrei séð áður.
„Drottinn blessið heimilið“ í
ramma er auðvitað mjög heimilislegt
en kaffikannan sem þú notar dag-
lega er það líka,“ segir hann og
bendir á útsaumsmynd sína af kaffi-
könnu sem regnbogi stendur út úr.
„Ég er markvisst að gera hvers-
dagsleikanum skil. Eins og þessi
mynd þarna af Kjörís; ég er úr Álf-
heimunum og þessi mynd er óður til
ísbúðarinnar í Álfheimum.“
– Í sumum myndanna eru horfnir
hlutir eins og blár ópal – er einhver
tregi þar?
„Mig langar til að fá fólk með mér
í ferðalag og margir segja að við að
sjá bláan ópal í verkunum minnist
þeir bragðsins uppi í sér. Myndir
sem þessar geta kveikt ferðalag á
ákveðna staði og minningar.“
– Þegar þú situr með hráan striga
fyrir framan þig, ákveðurðu þá strax
allt sem lendir á honum?
„Hugmyndin kemur alltaf fyrst. Í
þessari stóru mynd hér langaði mig
til dæmis að minnast krokket-
brautar sem ég átti sem strákur og
spilaði oft í garðinum heima, þótt ég
skildi ekki reglurnar. Ég byrjaði að
sauma út brautina en fannst það svo
ekki nóg og myndin óx út frá því. Ég
var svo í einhverju sushi-partíi og þá
duttu sushi-bitar inn á myndina …“
– … og líka sítrónusafi í flösku,
sojasósa og gamall Nokia-sími.
„Og þannig myndast saga í kring-
um þetta móment,“ segir Loji bros-
andi. Hann bætir við að myndirnar
séu tvennskonar, sögur og svo
kyrralíf. Og sem dæmi um slíkt
bendir hann á myndir þar sem blóm
standa upp úr kókómjólkurfernu og
dós undan Hörpusilki. „Mér finnast
still-life alltaf áhugaverð og gaman
að leika mér með það.“ Og Loji
hnykkir á að útsaumurinn bjóði upp
á leik og húmor sem sé sér mik-
ilvægt.
– Í texta um sýninguna segir að
mamma þín sé útsaumssnillingur.
Hvað segir hún um verkin?
„Bestu kommentin frá mömmu
eru þegar ég sýni henni mynd af
verki, hún lokar augunum, segir
„Loji!“ og hlær. Þá finnst mér ég
vera á góðum stað. Og svo hjálpar
hún mér ef ég þarf. Hún vill samt
ekki sauma neitt …“
– En felur hún enda fyrir þig?
„Nei, en er til í að hjálpa ef hand-
bragð hennar sést ekki. Á sýning-
unni er ein mynd sem hún hjálpaði
mér með og það var góð stund að
taka saumadótið með heim til henn-
ar og sitja með henni að sauma.“
Útsaumaður hversdagsleikinn
 Sýning á nýjum útsaumsverkum eftir Loja Höskuldsson opnuð í Hverfisgalleríi í dag  Loji segir
útsauminn bjóða upp á leik og húmor sem sé sér mjög mikilvægt  Mikil eftirspurn eftir verkunum
Morgunblaðið/Einar Falur
Saumaskapur Loji Höskuldsson á sýningunni. Hann segir ýmist sögur í verkunum eða saumar út kyrralíf.