Skessuhorn - 05.06.2019, Blaðsíða 25

MIÐVIKUDAGUR 5. júnÍ 2019 25
Hreyfivika í Borgarbyggð í síð-
ustu viku var að sögn Sigurðar
Guðmundssonar, framkvæmda-
stjóra UMSB, mjög vel heppnuð í
alla staði. „Það var rosalega gam-
an að sjá hversu margir nýttu sér
það sem var í boði þessa vikuna,“
segir Sigurður. Boðið var upp á
fjölbreytta hreyfingu alla vikuna;
göngur, Crossfit, dansfjör og jóga
svo dæmi séu tekin. Hápunkt-
ur vikunnar að sögn Sigurðar
var ferð yfir Skarðsheiði þar sem
lagt var af stað hjá melunum við
Fiskilæk og endað við Hreppslaug
þar sem göngu,- hlaupa- og hjó-
lagarpar slökuðu á í lauginni og
fengu sér pylsur. „Þetta var rosa-
lega skemmtileg ferð, það mættu
um 50 manns og allir voru að ég
best veit mjög ánægðir,“ segir Sig-
urður. arg/ Ljósm. UMSB
Slakað á í Hreppslaug eftir góða ferð yfir Skarðsheiði.
Vel heppnuð hreyfivika
í Borgarbyggð
Frá ferð yfir Skarðsheiði.
Mánudaginn 20.maí sl var haldinn
fundur í Þorpinu, miðstöð frísitunda
og forvarna á Akranesi, þar sem Mar-
grét Lilja Guðmundsdóttir frá Rann-
sóknum og greiningu fór yfir niður-
stöður úr könnuninni Ungt fólk 2019
- um vímuefnaneyslu ungs fólks. Rétt
er að halda því til haga að flest eru
börnin okkar í góðum málum, stunda
heilbrigðan lífstíl og eru þátttakend-
ur í skipulögðu æskulýðs- og íþrótta-
starfi. En því miður eru blikur á lofti.
Vísbendingar eru um að neysla sé að
aukast. Það á við hvort sem við skoð-
um neyslu á áfengi, reyk-,munn- og
neftóbaki sem og kannabis. Það er
hætt við því að þegar vel gengur að
við tökum stöðunni sem sjálfsagðri.
Þess vegna er mikilvægt að hafa þess-
ar rannsóknir sem vekja okkur upp og
minna okkur á að það má aldrei slaka
á. Áhrifaríkar forvarnir byggja á niður-
stöðum rannsókna og sýna rétta mynd
af stöðu ákveðinnar hegðunar.
Forvarnir og forvarna-
fræðsla
Þegar neysla hjá ungu fólki fer upp á
við eru margir fljótir að hlaupa til og
trúa að skyndilausnir séu málið. „Hvað
varð um alla forvarnarfyrilestrana eins
og voru þegar eldri sonur minn var í
skóla,“ segja foreldrar gjarnan.
Við sem störfum að forvörnum
reynum að gera það með faglegum
hætti. Forvarnir í sinni víðustu mynd
er það sem við viljum sjá. Embætti
landlæknis hefur gefið út staðreynd-
arblað um það sem virkar í forvörn-
um. Þar kemur m.a fram að „heilsu-
eflingar- og forvarnarstarf skal ávallt
byggt á gagnreyndum aðferðum, sem
búið er að sýna fram á með vísinda-
legum rannsóknum að bera árangur“.
Umfram allt er forsenda árangursríkra
forvarna sýnileg stefna hvort sem er
bæjarfélags eða skóla, uppbyggilegt
umhverfi og fagmenntað starfsfólk.
Þegar talað er um gagnvirkar for-
varnir er megináherslan lögð á um-
ræður þar sem börn og ungmenni eru
virkir þátttakendur. Það geta verið
opnar umræður um ákvarðanatöku og
þjálfun í samskiptahæfni sem styrkir
félagslega hæfni barna og ungmenna,
sjálfsmynd þeirra og getu til að forðast
áhættuhegðun, t.d. að afþakka tóbak
og vímuefni þegar þau eru í boði.
Árangursríkar forvarnir:
Byggja á fræðilegum grunni•
Leggja áherslu á fjölbreyttar, •
sveigjanlegar og gagnvirkar að-
ferðir sem auka færni barna og
ungmenna og mæta þörfum
þeirra
Byggja á fagmennsku og þjálfum •
þeirra sem sinna kennslunni
Byggja upp seiglu barna og ung-•
menna og tengsl þeirra við skóla-
samfélagið
Eru aldursmiðaðar•
Leggja áherslu á félags og tilfinn-•
ingafærni
Varast ber að valda skaða með
hræðsluáróðri eða einhliða fræðslu
sem hefur lítil sem engin áhrif á
fjöldann en hugsanlega neikvæð áhrif
á hegðun ákveðinna aðila. Þó hræðslu-
áróður sé stundum eftirminnilegur og
börn og ungmenni áhugasöm um slíka
fræðslu sýna rannsóknir að hún hefur
ekki tilætluð áhrif. Slík fræðsla getur
haft neikvæð áhrif á hegðun og hugs-
anlega ýtt undir áhættuhegðun hjá
ákveðnum aðilum. Í þessu tilliti þarf
að hafa í huga að valda ekki skaða þó
ásetningurinn sé góður.
Fræðsluerindi sem einungis leggja
áherslu á aukna þekkingu geta verið
nauðsynleg en eru sjaldan nægjanleg
til að hafa áhrif á hegðun.
Hlutverk foreldra
Foreldrar eru ein mikilvægasta fyrir-
mynd barna sinna. Þeir eru líka bestu
forvarnarfulltrúarnir. Mikilvægt er
að foreldrar tali við börn sín og ung-
menni um tóbak, áfengi og önnur
vímuefni og taki skýra afstöðu gegn
því að þau prófi eða noti slík efni. For-
eldrar geta stuðst við eftirfarandi ráð
til að sporna gegn því að börn og ung-
menni noti tóbak, áfengi eða önnur
vímuefni:
Byggja upp traust og náið sam-•
band.
Setja mörk og halda fast við þau. •
Fylgjast með hvað þau eru að •
gera og hvar þau eru.
Kaupa hvorki áfengi né tóbak •
fyrir börn undir lögaldri.
Leyfa ekki eftirlitslaus partí.•
Tala opinskátt og heiðarlega •
um áhættuna af notkun tóbaks,
áfengis og annarra vímuefna
Íslenska módelið og
þróun vímuefnaneyslu
á Íslandi
Árangur Íslendinga í forvörnum hef-
ur vakið athygli víða um heim og hafa
erlendir fjölmiðlar fjallað um þennan
árangur, þ.e. hvernig íslendingum hef-
ur tekist að draga úr áfengis og vímu-
efnaneyslu ungmenna hér á landi. Á
tíunda áratug síðustu aldar var áfeng-
isneysla ungmenna vaxandi vandamál.
Ljóst var að þær aðferðir, sem eink-
um fólust í því að fræða börn og ung-
menni um skaðsemi vímuefna, virk-
uðu ekki, í það minnsta ekki einar og
sér. Meira þurfti til.
Það var þá sem mismunandi aðilar
tóku höndum saman. Rannsakendur,
stjórnmálamenn, fólk sem starfaði með
börnum og ungmennum og foreldrar,
lögðust á eitt og unnu saman í því að
leita lausna og finna hvað virkaði í for-
vörnum. Þá varð til Íslenska módelið
s.k. Það snýst um samspil rannsókna og
stefnumótunar á sviði áfengis- og vímu-
efnamála þegar kemur að ungu fólki og
forvörnum. Í því felst einnig að litið er
á tómstundastarf sem lykilþátt í öllu for-
varnastarfi. Menntaðir þjálfarar frá því
íþróttaþátttaka barna hefst, mikið fram-
boð skipulagðs íþrótta- og tómstunda-
starfs frá unga aldri og stuðningur hins
opinbera, til dæmis í formi frístunda-
styrks sveitarfélaga, skipti sköpum.
Við tölum oft um áhættu- og verndandi
þætti í lífi barnanna okkar. Það er mik-
ilvægt að við sem eigum börn og ung-
menni eða störfum með þeim gerum
okkur grein fyrir því hvaða þættir það
eru sem hafa verndandi vs. áhættuáhrif
á líf þeirra.
Áhætturþættir
geta verið:
jafningjahópurinn (þ.e að eiga vini •
sem nota t.d tóbak, áfengi og önn-
ur vímuefni)
Óskipulagðar athafnir, hópamynd-•
anir sem ekki flokkast undir skipu-
lagt starf.
,,Hangs“•
Foreldralaus partí•
Verndandi þættir:
Skipulagt íþrótta- og tómstunda-•
starf s.s þátttaka í íþróttastarfi,
félagsmiðstöðvastarfi, tónlistar-
skóla, skátastarfi o.þ.h.
Foreldar og aðrir forráðamenn •
sem veita stuðning, umhyggju og
hlýju
Eftirlit og áhugi. Að vita hvar og •
með hverjum ungmennið er á
kvöldin og um helgar
Tíma varið með foreldrum og fjöl-•
skyldu. Því meiri tími, því betra
Forvarnir á Akranesi
Hér á Akranesi er öflugt íþrótta- og
tómstundastarf. Öll börn ættu að geta
fundið eitthvað við sitt hæfi. Hér er
einnig öflug samvinna á milli allra
þeirra sem koma að starfi með börn-
um og ungmennum. Innan grunnskól-
anna er öflug forvarnarfræðsla allt árið
um kring. Þar eru t.d heilsuþemavikur,
fyrirlestar, sjálfstyrkingahópar og ým-
islegt fleira. Umsjónarkennarar gegna
stóru hlutverki í forvarnarstarfi. Í skól-
anum eru tekin fyrir mikilvæg málefni
þar sem kennsla er gagnvirk, sveigjan-
leg, umhyggjusöm og án innrætingar
þar sem börn og ungmenni fá tækifæri
til þess að tjá sig. Þar eru börnin þjálf-
uð í félagsfærni, ákvarðanatöku, mark-
miðasetningu, að standast félagsþrýst-
ing og að setja sig í spor annarra. Skól-
arnir hafa einnig fengið utanaðkom-
and fræðslu inn en ávallt með þeim for-
merkjum að sú fræðsla standist þau við-
mið sem gerð eru. Má þar t.d. nefna vit-
undarvakningu Minningarsjóðs Einars
Darra, Ég á bara eitt líf.
Brúin forvarnarhópur hefur undan-
farin ár staðið fyrir forvarnarfræðslu
fyrir foreldra með fyrirlestrum og
fræðslukvöldum, ein og sér eða í sam-
starfi við aðra. Má þar nefna fyrirlestur
um tölvur og tölvufíkn, fræðsluerindi
um misnotkun kannabis, lyfseðilskyldra
lyfja (læknadóps), lyfjamenningu, við-
horfum og ástæðum misnotkunar slíkra
lyfja svo eitthvað sé nefnt. Þá hefur Brú-
Pennagrein
Hvað svo kæru foreldrar?
Hvað virkar í forvörnum og hlutverk foreldra
in verið með erindi frá Hugarfrelsi um
kvíða barna og fræðslu frá Rannsóknum
og greiningu svo eitthvað sé nefnt.
Sumarið er tíminn!
Sumarið er einstaklega viðkvæmur tími
í lífi ungmenna. Þá er enginn skóli og
margt skipulagt tómstundastarf er í fríi.
Þá er hlutverk foreldra í forvörnum enn
mikilvægara en áður.
Samanhópurinn sendir foreldrum
skýr skilaboð og hefur bent á að samvera
foreldra og barna er besta forvörnin.
Mikilvægt er að hafa í huga að ást án aga
er jafnskaðleg og agi án ástar. Leggjum
ekki meiri ábyrgð á börnin okkar en þau
eru fær um að axla, leiðbeinum þeim og
styðjum, elskum þau óhikað og finnum
okkar eigið öryggi í foreldrahlutverk-
inu. Höfum hugfast að það fylgir 18 ára
ábyrgð með hverju barni!
Heiðrún Janusardóttir,
Höf. er verkefnisstjóri æskulýðs- og for-
varnarmála á Akranesi.
Þróun vímuefnaneyslu unglinga í 10. bekk á Íslandi árin 1998 til 2019
Áhættuþættir/Verndandi þættir í lífi
barnanna okkar