Læknablaðið - apr. 2019, Side 31

LÆKNAblaðið 2019/105 183
Í pistlunum Úr penna
stjórnarmanna LÍ birta þeir sínar
eigin skoðanir en ekki félagsins.
Reynir Arngrímsson
formaður
Björn Gunnarsson
gjaldkeri
FAL
Guðrún Ása Björnsdóttir
Ýmir Óskarsson
FÍH
Salóme Ásta Arnardóttir
Jörundur Kristinsson
varaformaður
FS
María I. Gunnbjörnsdóttir
Gunnar Mýrdal
ritari
LR
Þórarinn Guðnason
Guðmundur Örn Guðmundsson
Stjórn
Læknafélags
Íslands
Landspítali þarf lögum samkvæmt að öðlast jafn-
launavottun. Það liggur fyrir að ákvarðanir teknar
á þeirri vegferð munu hafa ráðandi áhrif á launa-
þróun lækna til skamms og langs tíma og er því
afar mikilvægt að vel sé að málum staðið frá upp-
hafi. Því miður virðist sem víða sé pottur brotinn.
Örstutt um jafnlaunavottun
Jafnlaunavottun var lögfest á Íslandi í júní 2017.
Til þess að jafnlaunavottun fáist þurfa fyrirtæki að
útbúa jafnlaunakerfi sem stenst kröfur jafnlauna-
staðalsins ÍST 85:2012. Aðalmarkmiðið með inn-
leiðingu jafnlaunastaðalsins er að tryggja launajafn-
rétti. Jafnlaunakerfi er síðan nýtt til launasetningar
innan fyrirtækja og stofnana og getur það bætt
stjórnun og aukið gagnsæi jafnlaunamála. Aðferða-
fræðin við að hanna jafnlaunakerfi innan hvers
fyrirtækis er nokkuð frjáls en vottunina þurfa allir
að fá samkvæmt lögum.
Jafnlaunakerfi byggist á starfaflokkun sem
flokkar sömu eða jafnverðmæt störf saman til að
auðvelda samanburð. Aftur skal tekið fram að fyr-
irtækjum og stofnunum er í sjálfsvald sett hvernig
slíkt kerfi er útfært þar sem starfsemi þeirra og
umfang er misjafnt. Landspítalinn er stærsti vinnu-
staður landsins. Þar starfa tugir starfstétta sem
heyra undir um 30 stéttarfélög og starfa eftir álíka
mörgum kjarasamningum. Það er ljóst að það er
ekki auðvelt að hanna heildstætt kerfi sem metur
öll störf innan Landspítala á faglegan máta.
Aðferðafræði Landspítala
Landspítali ákvað að nota starfsmatskerfi feng-
ið frá NHS (National Health Service) í Bretlandi
til að flokka störf spítalans fyrir jafnlaunakerfi.
Starfsmatskerfi NHS er notað til launasetningar í
Bretlandi fyrir ákveðnar heilbrigðisstéttir. Má deila
um þetta val þar sem færa má rök fyrir því að í
Bretlandi séu allt aðrar aðstæður á vinnumarkaði
en hér á landi auk þess sem starfsmatskerfi NHS er
ekki hannað fyrir lækna. Það eru til aðrar og jafn-
vel einfaldari aðferðir til starfaflokkunar og það er
vandmeðfarið að bæta læknum inn í kerfi sem ekki
er ætlað þeim.
Setja má spurningamerki við að Landspítali fari
í þessa umfangsmiklu vinnu án utanaðkomandi
sérhæfðrar ráðgjafar eins og nánast öll önnur stór-
fyrirtæki landsins hafa gert. Að sama skapi má setja
spurningamerki við að þrátt fyrir tímaþröng hafi
stærsti vinnustaður landsins ákveðið að fara afar
flókna leið að markmiðinu sem getur leitt til mikils
ágreinings.
Þessi vinnubrögð eru gagnrýni verð og mikil-
vægt að læknasamfélagið átti sig á hversu miklir
hagsmunir eru í húfi til framtíðar.
Forprófanir NHS-starfsmatskerfisins
Á haustmánuðum fór Landspítali í það að þýða,
staðfæra og forprófa NHS-kerfið innan veggja spít-
alans. Hvað varðar lækna virðist kerfið illa fanga
faglega og sérstæða ábyrgð þeirra á greiningu
og meðferð sjúklinga, vísindavinnu og kennslu.
Að sama skapi virðist kerfið tæpast ná utan um
menntunarkröfur sem gerðar eru til lækna, þekk-
ingu þeirra, þjálfun og reynslu. Niðurstöður for-
prófana virðast draga þetta fram svart á hvítu þar
sem nánast enginn munur er á milli deildarlæknis
(537 stig), ljósmóður (565 stig), deildarstjóra (593
stig) og sérfræðilæknis (624 stig). Er því ljóst að
eftirfarandi staðhæfing í skýrslu um niðurstöðu
forprófana er umdeilanleg frá sjónarhóli lækna:
„Niðurstöðurnar staðfesta enn frekar að drög að
starfsmatskerfinu sem lágu til grundvallar í forvið-
tölum og byggja á því breska, eru vel til þess fallin
að ná inntaki starfa í heilbrigðisþjónustu á Íslandi.“
Lokaorð
Læknar verða að láta sig jafnlaunavottun spítal-
ans varða og stíga fast niður fæti. Störf lækna eru
margþætt og viðamikil. Menntun þeirra og ábyrgð
er önnur en annarra starfsmanna Landspítala og
mikilvægt að jafnlaunakerfi sem myndar grunn að
jafnlaunavottun taki tillit til þess.
Starfsmatskerfið mun ráða innbyrðis röðun
við launasetningu og launaþróun allra lækna á
Landspítala til framtíðar. Það er því eitt stærsta
hagsmunamál lækna í dag að ráðist verði að rót
vandans með yfirstjórn spítalans og lausn þróuð í
samstarfi við lækna og utanaðkomandi sérfræðinga
á þessu sviði.
Ú R P E N N A S T J Ó R N A R M A N N A L Í
Jafnlaunavottun - risastórt
hagsmunamál lækna á Landspítala
Guðrún Ása
Björnsdóttir
formaður Félags
almennra lækna, FAL
gudrunasa@gmail.com