Hugur og hönd - 01.06.1983, Blaðsíða 26

hestasmiðurinn júlíana
Júlíana Halldórsdóttir var fædd á Hóli á Hvilftarströnd
við Önundarfjörð 8. júlí 1864. Þar ólst hún upp við
fátækt, nýtni, nægjusemi og greiðasemi. Halldór á Hóli
var smiður góður og smíðaði margt fyrir nágrannana og
það sögðu Garðabræður mér, að alltaf hefði verið gott að
koma í búrið til hennar Guðrúnar þegar þeir voru sendir
að Hóli einhverra erinda. „Alltaf átti Guðrún bita, til að
stinga upp í okkur og við sísoltnir eins og strákar voru
á þeim árum”. Guðrún og Halldór á Hóli eignuðust sautj-
án börn en ekki komust nema 7 þeirra til fullorðins ára.
Eitt vorið dóu þrjú systkinin úr barnaveiki í sömu vik-
unni.
Hóll er landlítið kot, sem fór í eyði þegar þau hjón
fluttu þaðan á gamals aldri. Túnið er lítið og mjög grýtt.
Engjarnar aðeins lautir milli holta og grjóthryggja upp frá
bænum. Bústofninn var því lítill, en þarna var vakað yfir
velferð hverrar skepnu og þeim sýnd nákvæmni og um-
hyggjusemi í hvívetna.
Júlíana tók snemma þátt í öllum heimilisstörfum eins
og venja var og er um sveitabörn. Henni þótti gaman að
umgangast skepnurnar á bænum og sérstakt yndi hafði
hún af hestum. Ekki veit ég hvenær henni datt fyrst í hug
að búa til hest sem leikfang og augnayndi, en þá var hún
heima á Hóli. „Ég fór út í hesthús til að skoða hann
Skol,“ sagði hún, en það var hesturinn á Hóli. Svo reyndi
hún að ná eftirlíkingu. Það var ekkert áhlaupaverk, enda
ekki kastað til þess höndunum. Höfuð og fætur var tálgað
út tré, göt voru gerð á efri enda fótanna og þeir tengdir
saman gegnum kjarnann í bolnum, sem var sérstaklega
sniðinn poki, troðinn út með úrgangsull og togi. Makkinn
var vandlega stangaður með togþræði svo hann bæri sig
vel. Utan um höfuð var saumaður dúkur og það tengt
traustlega við hálsinn. Gamalt prjón var síðan saumað
utan um búkinn eins og kápa, og lag fengið á brjóst og
lend og bóga með togi, sem stungið var inn undir eftir
því sem þurfti til að fá eftirlíkinguna sem nákvæmasta.
Fax og tagl var gert úr togi sem valið var um leið og tekið
var ofan af ullinni. Miklu skipti að hesturinn væri fax-
mikill og taglprúður og þannig frá því gengið að óhætt
væri að eigandinn bæri hestinn á faxinu eða taglinu, ef
honum þótti það henta. Þegar hesturinn var fullskapaður
var háin saumuð utanum. Hún var úr nýju einlitu efni,
sem líkust eðlilegum hestalit. Svo voru sett á eyru úr elti-
skinni, dekkt með lit ef þess þurfti með, og smánaglar
(blástifti) fyrir augu, og síðast var saumað beilsi. Stund-
um var svo hesturinn settur á pall með hjólum.
Eitthvað mun Júlíana hafa gengið í eyrarvinnu á Flat-
eyri og þegar hún var um tvítugt var hún um tíma vinnu-
kona á Kvíanesi í Súgandafirði. Svo kom hún aftur að
Hóli og var þar þangað til árið 1907 að hún flutti með
foreldrum sínum að Botni í Súgandafirði. Guðmundur
bróðir hennar bjó þá þar með fyrri konu sinni Guðfinnu
Egilsdóttur. Þau áttu einn son, sem fæddist það ár. Júlí-
ana tók miklu ástfóstri við drenginn og fyrir hann bjó hún
til skjóttan hest. Þá áttu börn ekki mikið af leikföngum
annað en leggi og skeljar, og svo mikill dýrgripur þótti
Skjóni, að hann er enn varðveittur í eigu Eiríks frá Botni.
A þessum árum sínum í Botni tálgaði Júlíana líka kind-
ur úr tré fyrir bróðursyni sína. Nokkrar þeirra eru ennþá
til.
Þegar ég fékk að fara í kaupstað í fyrsta skifti, þá sá
ég hjá börnum verslunarstjórans á Flateyri þrjá hesta,
sem mér var sagt að Júlíana frænka mín í Botni hefði
búið til. Ég horfði hugfangin á þessa hesta, svo var ég
heilluð af þeim að ég held að mig hafi aldrei á ævinni
langað eins til að eignast nokkurn hlut eins og svona hest.
En ég sagði engum frá því, og það var ekki fyrr en fullum
tuttugu árum seinna að Júlla bjó hann Hrímfaxa til handa
mér.
26
HUGUR OG HÖND