Hugur og hönd - 01.06.1983, Blaðsíða 31

Þótt ekkert verði fullyrt um hvenær börn hófu að leika
sér að brúðum, er það fullvíst að á miðöldum eru brúður
notaðar sem leikföng í Evrópu. A 19. öld verða brúður
æ algengari. I byrjun síðustu aldar hófu menn að fram-
leiða brúðuhöfuð og útlimi úr postulíni. Búkurinn var úr
leðri eða dúk og fylltur með sagi eða einhverju þess
háttar. Iðnbyltingin gerði mönnum kleift að framleiða
postulínshöfuð í stórum stíl og mun ódýrar en áður, svo
postulínsbrúður urðu lengi alls ráðandi á markaðnum. I
byrjun voru þær aðallega framleiddar í Þýskalandi en eftir
1850 fór samkeppnin frá frökkum og dönum vaxandi.
Smám saman var farið að framleiða búka úr hörðum
efnum, t. d. „celluloid”. Enn seinna var notast við gúmmí
eða plastefni í höfuð og búka og þá urðu brúður mun
ódýrari og endingarbetri.
Leikfangabrúður frá 18. öld og byrjun þeirrar 19. eru
flestar eftirlíkingar af fullorðnum konum í tískufötum.
Um miðja síðustu öld fara að sjást brúður í unglinga- eða
barnalíki. Um og eftir aldamótin 1900 verða smábarna-
dúkkur algengar og þoka smám saman fullorðins-
dúkkunum úr sessi. Elstu barnadúkkurnar eru þó í raun
fullorðinsbrúður í barnafötum. Andlit og hár eru eins og
á fullorðnum en brúðurnar eru klæddar í barnaföt. Seinna
urðu brúðuandlitin einnig lík smábarnaandlitum.
Þegar tímar liðu fram urðu brúðurnar æ líkari fyrir-
myndinni, manninum. Elstu brúðurnar höfðu nokkuð
eðlilegt höfuð en búkurinn var búinn til úr fimm
„pylsum”. Um aldamótin eru smábarnadúkkurnar farnar
að líkjast smábörnum, hafa „smábarnamaga” og „smá-
barnaspik”. Lengra nær samlíkingin þó ekki, því brúður
voru „kynlausar”. Menn voru ekki svo blátt áfram að
sýna hvort um var að ræða stelpu eða strák. Fram yfir
seinni heimsstyrjöldina var einungis hægt að spá í kyn-
ferðið út frá andlitsfalli og hári brúðanna.
Tuskubrúður með ásaumuðu
höfði og höndum voru al-
gcng barnagull fyrstu þrjá
tugi aldarinnar, en fínastar
þóttu þær sem skörtuðu í ís-
lenskum búning. Þær urðu
algengar kringum Alþingis-
hátíðina 1930. Sumar þeirra
eru ennþá til því þær voru
minna notaðar. Brúða í
peysufötum og möttli frá
1930. Höfuð og hendur úr
postulíni frá Þýskalandi.
Svunta og slifsi úr silki.
Peysan með stakk og hvítt
peysubrjóstið skreytt
blúndu. Þykkar og miklar
hárfléttur þóttu sjálfsagðar
við íslenska búninginn ásamt
skotthúfu.