Hugur og hönd - 01.06.1983, Blaðsíða 42

knipl
Rckja má sögu og uppruna kniplinga aftur lil ítalska
Renaissance á 14. og 15. öld, en þá var í klaustrum unnið
að skreytingum ofinna dúka og handklæða, sem nota átti
í kirkjum með því að flétta, eða hnýta kanta úr uppi-
stöðuþráðum þeirra. Talið er að kniplingar hafi þróast út
frá þessu handverki sem í fyrstu var unnið innan veggja
klaustranna, en barst brátt út fyrir þau og náði þá fljótt
miklum vinsældum.
Ekki er unnt að segja með vissu hvenær knipl er orðið
almennt þekkt sem handlist, en með hjálp munsturbóka
má rekja þróun þeirra frá byrjun 16. aldar. Kniplingar
urðu fljótt eftirsóttir af yfirstéttinni lil skreytingar á fatn-
að bæði karla og kvenna. A Ítalíu voru sett á stofn mörg
knipliverkstæði, og varð þróun þessa listiðnaðar þar mjög
ör. Þaðan breiddist kniplið til nærliggjandi landa,
Frakklands, Niðurlanda og Þýskalands og varð umtals-
verð atvinnugrein í hverju landi fyrir sig.
Mestar urðu framfarir og þróun kniplinga í Niður-
löndum, þar varð knipl háþróaður listiðnaður. Varla var
völ á betri hör en ræktaður var í Belgíu, úr honum mátti
spinna fínasta þráð, sem varð að spinna í rökum og dim-
mum kjöllurum, því hann þoldi ekki þurra loftið, þá vildi
hann slitna. Spunakonan sá því ekki þráðinn, en gat að-
eins þreifað hann. Flæmskir kniplingar voru því þekktir
fyrir mjög fínan þráð og listræn munstur, um það vitna
hinir undurfínu kniplingar sem kenndir eru við borgirnar
Gent, Brussel og Brugge, en þar er mikið kniplað enn
þann dag í dag. Tæknin óx, áhöld urðu fullkomnari, þráð-
urinn varð fínni og kniplið hélt til fleiri landa m.a.
Englands, Danmerkur og Svíþjóðar og á 17. öld eru
verkstæði orðin það mörg að talað er um iðnað.
í fyrstu var kniplað eftir ítölskum fyrirmyndum, sem
síðar tóku á sig séreinkenni í munsturgerð og útfærslu og
fengu þá nöfn af heimabæjum og borgum svo sem Binc-
hekniplingar, en Binche er lítill bær í Belgíu og Lille-
kniplingar eftir bæ í Frakklandi.
I Danmörku varð knipl að háþróuðum listiðnaði sam-
anber ,,Tönderkniplinga“. Elstu gerðir þeirra hafa eingin
séreinkenni, þeir eru eftirlíkingar af ítölskum, flæmskum,
belgískum eða frönskum kniplingum. En Tönderknip-
lingar urðu víðþekktir, einkum fyrir mjög fínan hörþráð,
og vel kunnir eru kniplingar sem kenndir eru við Christ-
ian IV Danakonung, en hann var þekkktur fyrir góðan
listasmekk. Það tók 7 ár að læra að knipla svo fína knipl-
inga sem Tönderkniplinga. En þeir urðu umtalsverð út-
flutningsvara og var allur innflutningur á erlendum knip-
lingum til Danmerkur bannaður með lögum frá árinu
1647 - 1797. Um 1789 störfuðu um tólf þúsund manns við
þennan handiðnaðí Danmörku.
Franska byltingin (1789) leiddi til þess að fatatíska ger-
breyttist í einu vetfangi, fatnaður varð einfaldari og knipl-
inga var ekki lengur þörf. Samtímis þessu komu fyrstu vé-
lofnu blúndurnar til sögunnar. Þetta varð mikið áfall
Bókmerki knipluð af Hildi Sigurðardóttur kennara. Er sama
munstrið kniplað mcð þrem ólíkum garntegundum. Eitt úr hör,
annað úr tvinnuðu handspunnu þelbandi og það þriðja úr
gylltum balderingavír.
/
42