Hugur og hönd - 01.06.1983, Qupperneq 40

handavinnukennsla
í barnaskóla reykjavíkur
miðbæjarskólanum
Ég hef verið beðin um að lýsa handavinnukennslu í
Barnaskóla Reykjavíkur, einkum á tímabilinu um 1930,
þegar ég hóf kennslu.
Það kom fljótt í ljós að of margt var óljóst fyrir mér
hvað ég hafði sjálf lært þegar ég var barn í skólanum og
hvað var kennt þegar ég byrjaði sem kennari þar.
Með aðstoð kvenna, sem ég leitaði til, skólasystra og
gamalla nemenda frá fyrstu kennsluárum mínum, tókst að
rifja þetta sæmilega upp, enda kom í ljós að tiltölulega
fátt hafði breyst á þessum tíma þó nokkur ný efni hefðu
komið í stað eldri tegunda. Ég vil hér með þakka öllum
þeim sem liðsinntu mér við gerð þessa greinarstúfs.
Samkvæmt upplýsingum Pálma Jósefssonar fyrrv.
skólastjóra hófst handavinnukennsla í skólanum haustið
1901. Tvær konur, Louise Zimsen og Margarete Siemsen
önnuðust kennsluna. Hvað þær voru lærðar veit ég ekki.
Haustið 1908 kemur Elín Andrésdóttir svo að skólan-
um sem stundakennari í handavinnu og 1910 koma Jó-
hanna Þorsteinsdóttir og Þorbjörg Friðriksdóttir einnig til
kennslu í hannyrðum. Samkvæmt upplýsingum í Kennara-
tali eru þær allar vel menntaðar bæði hér heima og höfðu
allar stundað nám í Danmörku. Þær fengu ekki fastar
stöður fyrr en 1922-23, en voru öll hin árin með tíma-
kaup og þá aðeins meðan kennsla stóð yfir.
Þegar ég var nemandi í skólanum árin 1914—1919 var
kennd handavinna í 3.-8. bekk. í 3. bekk saumuðum við
prufu úr hvítum perlujava með ýmsum útsaumssporum,
gatafaldur var á endum en bryddað með bendlum á
hliðum. I 4. bekk saumuðum við koddaver úr lérefti með
horni úr bómullarjava saumuðu með harðangur- og
klaustursaumi. I 5. bekk buxur, í 6. bekk skyrtu og í 7.
eða 8. bekk undirlíf eða „skjört“. Allar þessar flíkur voru
að sjálfsögðu úr lérefti, eins og öll kvennærföt sem ekki
voru úr ull. Voru þau ísaumuð með enskum og frönskum
saumi eða venesiönskum saumi.
Allt saumuðum við saman í höndum með aftursting og
trúlega lagt niðurvið á eftir (skyrtusaumur), enda þótt
saumavélar væru orðnar algengar, þar sem konur urðu að
minimwwm

MuxmnmmnmtmuJ
$ 3F
Sýnishorn með ýmsum gerðum af útsaumssporum,
saumað í Miðbæjarskólanum 1914-15.
sauma allan fatnað og rúmfatnað heima. Þá var ekki hægt
að kaupa tilbúinn fatnað.
A þessum árum var ekkert kennt að prjóna eða hekla
í skólanum. Hver ástæðan var fyrir því veit ég ekki, en
mér hefir dottið í hug að þá voru hér konur sem áttu
prjónavélar og tóku að sér að prjóna fyrir fólk. A þessum
árum var það ekki í tísku að ungar stúlkur í Reykjavík
stunduðu prjónaskap og ef til vill var ætlast til að eldra
fólkið sæi um þá hlið.
40
HUGUR OG HÖND