Hugur og hönd - 01.06.1993, Blaðsíða 37

honum. Á honum hafa verið 2 hnappar að framan,
en er nú aðeins annar á, og ersá steyptur úr kopar,
með laglegu verki, pverm. 2,3 cm. Upphalda-
hnappar eru og 2 aðframan og 2 að aptan og eru
peir steyptir úr tini. Við hnappagötin framan á
strengnum hafa verið settar 11 og 16 cm. langar
lykkjur. Framaná er 20 cm. breið og 14 cm. löng
loka og nærhún upp að strengnum; erhenni hnept
á bœði efri hornin með sljettum látúnshnöppum,
tinfyltum, þverm. 2 cm.
Buxurnar eru fínprjónaðar með sléttum og
brugðnum lykkjum sem mynda langrendur eða
teina. Pær eru prjónaðar í hring, ofan frá og niður
og skálmarnar eru allþröngar og þrengjast niður.
Úrtakan myndar línu niður á innanverðum skálm-
unum. Þær eru mjög slitnar og hafa verið bættar af
mikilli snilld innan frá bæði með ofnum og prjón-
uðum bótum, sem sumstaðar liggja hvor yfir
annarri. Lykkjurnar í hnappagötunum eru svokall-
aðar færilykkjur til að víkka þær um mittisstað og
koma til móts við breytt vaxtarlag.
Þetta eru því miður einu heilu karlmannsbuxur
sem varðveist hafa hérlendis frá fyrri öldum svo
vitað sé.
Samkvæmt skriflegum heimildum voru ytri buxur
alþýðumanna fram til 1810-1820 yfirleitt hnébuxur,
lokubuxur úr vaðmáli, einnig með hnepptri klauf
um hnén utanfótar, en seinna koma síðar buxur í
tísku.
Um þá breytingu segir Ólafur Sigurðsson:
Þá komu upp stuttu treyjurnar og stuttu vestin,
hvort tveggja með standkraga, og svo háu lang-
buxurnar, sem allra fyrst voru prjónaðar og
þröngar; var sagt að séra Jón Þorláksson hefði ort
um þœr vísuna:
Á buxum mínum er breytið snið,
býsna háar að framan o.s.frv..
Þessar buxursá ég á tveimur rosknum mönnum,
og voru aðrarþeirra með Ijósbláum teinum upp og
ofan. Bráðum varþófarið að hafaþœr úr vaðmáli,
sœmilega víðar. Með þessum háu buxum komu
axlaböndin, sem eigi sáust áður; voru þau oftast
spjaldofin, því kvenfólk kunni þá mjög vel „að
hlaða sþjöldum
Síra Þorkell Bjarnason segir að þegar hann muni
fyrst til hafi hversdagsklæðnaður karlmanna verið
hvítar ullarskyrtur og hvítar eða stundum mórauðar
prjónanærbuxur, blágrá, hneppt eða krækt prjóna-
nærpeysa, vesti og vaðmálsbuxur.
Jónas Jónasson segir í íslenskum þjóðháttum að
nærbrækur hafi oftast verið prjónaðar, og ef þær
áttu að vera vænar, voru þær þæfðar, þangað til
þær „stóðu“ og entust þá vel og lengi. Yfirleitt var
klaufin hneppt með beinhnöppum, en til var og að
hafa þær með loku. Nærföt segir Jónas jafnan hafa
verið hvít, nema nærbuxur stundum gráar eða
sauðsvartar, „var algengt, að menn voru í þeim
HUGUR OG HÖND
37