Hugur og hönd - 01.06.1993, Blaðsíða 39

krafðist rýmis og mun meiri sérþekkingar en prjón,
sem flestir geta lært með lítilli fyrirhöfn. „Teygjan-
leiki“ prjóns lagar sig vel að eiginleikum ullar,
hreyfingum líkamans og síðast en ekki síst eru
prjónaðar ullarflíkur einnig yfirleitt hlýrri en ofnar
flíkur og samræmast því vel íslensku veðurfari.
Prjónaðir munir sem komu upp við fornleifa-
uppgrefti að Bergþórshvoli árið 1927 og Stóruborg
árin 1979 og 1981 hafa m.a. leitt líkur að því, að
prjón hafi verið þekkt hérlendis þegar á fyrri hluta
16. aldar. Er það fyrr en sýnt hefur verið fram á að
verið hafi á öðrum Norðurlöndum.
Prjónaaðferðin virðist hafa fallið vel að landsins
gæðum, sauðfjárullinni, og lagað sig að óáran og
náttúruhamförum, og heimildum ber saman urn að
allir hafi prjónað, úti sem inni, karlar sem konur,
ungir sem aldnir, jafnvel bráðung börn.
Þetta er vert að hafa í huga er íslenskar karl-
mannsflíkur frá fyrri öldum eru skoðaðar.
Niðurlag
í Þjóðminjasafni Dana, Nationalmuseet, eru eins
og fyrr sagði varðveittar íslenskar karlmannaflíkur,
sem gefnar voru þangað 1858. Meðal þeirra eru
prjónuð peysa og prjónaðar hnébuxur sem hvort
tveggja er mjög athyglisvert. Flíkurnar í National-
museet þarf að rannsaka og bera saman við flík-
urnar í Þjóðminjasafninu og samtíma erlendar flíkur
svo draga megi marktækar ályktanir um fatnað ís-
lenskra alþýðumanna frá 1740-1850.
HUGUR OG HÖND
Segja má, að með svari við hverri spurningu sem
ég leitast við að svara í rannsókn þessari, vakni
nýjar spurningar.
Fæst betri nýting á litlu garnmagni til fatagerðar
með því að prjóna úr því, heldur en vefa, þar eð
drjúgmikið garn þarf þegar í byrjun vefnaðar til „að
setja upp“ uppistöðuþræðina í vefstaðinn/stólinn?
Aður fyrr voru bæði voðir og prjónles mikið þæft
til að gera fatnað hlýrri, slit- og endingarbetri. Og
spyrja má: Var auðveldara að þæfa prjónaðar flíkur
heldur en ofnar voðir?
Eins og þegar er fram komið, virðast flíkurnar i
Þjóðminjasafni íslands vera hversdags- og spari-
fatnaður alþýðumanna. Að mínu mati er því afar
mikilvægt í rannsókn sem þessari að reyna að
skoða líf og kjör alþýðufólks þess tíma sem rann-
sóknin nær yfir. Þar þarf svo sannarlega að leita
með opnum huga í viskubrunna margra sagnfræð-
inga, sem virðast ekki á eitt sáttir urn kosti ög galla
íslensks samfélags fyrri alda. Oftlega eru handrit og
„frumheimildir" einu „nothæfu" heimildirnar.
Hér sem erlendis var áður lítils metið að skoða
almúgann, kjör hans, verkfærni, vinnubrögð, hvað
þá klæðnað. Erlendis hafa t.d. verið ritaðar þykkar
bækur um svokallaða tísku fyrri alda, en í raun er
þar yfirleitt aðeins verið að lýsa fatnaði hástéttanna,
sem víða er talið að fram til 1800 hafi verið um 3%
af íbúum Evrópu. Um hin 97% er mun erfiðara að
fræðast nokkuð.
Hérlendis hefur svokölluð yfirstétt á öldum áður
39