Fréttablaðið - 18.03.2020, Blaðsíða 30

Sköfum ekkert ofan af því: Íslenskt atvinnu- og efna-hagslíf er í skelfilegri stöðu og
verður það áfram einhverjar vikur
og jafnvel mánuði vegna COVID-19
heimsfaraldursins. Seðlabankar
og ríkisstjórnir um allan heim
keppast nú við að ráðast í risa-
vaxnar björgunaraðgerðir vegna
stöðunnar.
Til að mynda ætlar norska ríkið í
aðgerðir til að hjálpa fyrirtækjum,
sem jafnast á við 85 milljarða króna
aðgerðir hér á landi,, og bandaríski
seðlabankinn hefur lækkað vexti
um 1,5 prósentustig. Markmið
slíkra aðgerða, sem á að vera for-
gangsatriði allra sem vettlingi geta
valdið hér á landi, er að tryggja að
efnahagslífið nái sér hratt og örugg-
Stefnum á Íslandsmet í hagvexti 2021 
Fjármálamarkaðir erlend-is hafa verið í frjálsu falli síðustu daga og met frá 2008 margoft slegin. Seðlabanki Bandaríkj-anna hefur lækkað vexti
í núll með tveimur skörpum lækk-
unum og lofað nægu lausafé. Samt
lækka markaðir. Hlutabréfaverð
á Íslandi hefur einnig tekið dýfu
og eðlilegt að fólk spyrji sig hvort
annað hrun sé handan við hornið.
Svona hugsanir stinga í stúf við
yfirlýsingar heilbrigðissérfræðinga
um að um tímabundið ástand sé að
ræða þar sem COVID-faraldurinn
gangi yfir á nokkrum vikum. Fjár-
málamarkaðir eiga að vera hita-
mælir á raunhagkerfið en sam-
kvæmt þeim er í uppsiglingu álíka
ástand og fyrir 12 árum. Ótrúlegt en
satt er upphafsstaðan að mörgu leyti
verri á fjármálamörkuðum í Banda-
ríkjunum í dag en 2008. En margfalt
betri hér.
Talsverður aðdragandi hefur
verið að núverandi markaðstitr-
ingi víða um heim. Stutta útgáfan
af sögunni snýr að áhrifum lágra
vaxta og ódýrs fjármagns í Evrópu
og Bandaríkjunum, á skuldsetningu
og sókn í ávöxtun síðastliðinn ára-
tug. Mikið fjármagn hefur streymt
inn á hlutabréfamarkaði víða um
heim, sérstaklega til Bandaríkjanna.
Í upphafi ársins var markaðsvirði
bandaríska hlutabréfamarkaðarins
160% af landsframleiðslu. Árið 2007
var hlutfallið 100%. Ásókn í ávöxtun
hefur einnig ýtt undir hraðan vöxt
fyrirtækjaskulda í formi skulda-
bréfa í Bandaríkjunum, á meðan
hægt hefur á útlánavexti banka.
Útgáfa annarra skuldaskjala hefur
einnig stóraukist, enda opinberar
skuldir í Bandaríkjunum farið úr
60% af VLF í rúmlega 100% frá 2007.
Bandaríski fjármálamarkaðurinn,
þ.e. hlutabréf að meðtöldum skulda-
bréfum ríkis og fyrirtækja, mældist
þrefalt stærri en raunhagkerfið í
upphafi ársins, en var 185% af hag-
kerfinu 2007. Húsnæðisskuldir hafa
þó farið fallandi á þennan mæli-
kvarða frá síðustu kreppu, úr 100%
af VLF í 75%. Hraður vöxtur á fyrr-
nefndum mörkuðum leiðir líklega
til kreppu í raunhagkerfinu sem er
langt umfram COVID-áfallið.
Ójafnvægi hefur einnig verið
til staðar í íslenska hagkerfinu
síðustu ár, en af öðrum toga. Laun
hafa hækkað mikið samhliða vexti
mannaflafrekra greina og mælast nú
55% af VLF. Aðeins einu sinni á síð-
ustu 50 árum hefur hlutfallið mælst
hærra, eða 2007. Aukin greiðslugeta
heimilanna, frekar en skuldsetning,
hefur því drifið fasteignamarkaðs-
hækkanir hér heima. Til saman-
burðar hefur launahlutfallið farið
nær stöðugt lækkandi í Bandaríkj-
unum frá 1970 og stendur nú í 43%.
Þetta er spegilmynd hækkana á
hlutabréfamörkuðum vestanhafs
þar sem hagnaður fyrirtækja hefur
aukist hratt á kostnað launafólks og
samneyslu. Þessi þróun hefur veikt
stoðir samfélagsins til að bregðast
við áföllum, í bókstaf legri merk-
ingu þessa dagana. Hér hefur hluta-
bréfamarkaðurinn hins vegar lítið
tekið við sér síðustu misseri, þrátt
fyrir mikinn hagvöxt, en markaðs-
virði fyrir núverandi áfall var um
þriðjungur af landsframleiðslu
samanborið við 200% árið 2007.
Skuldabréfamarkaður með ríkis- og
fyrirtækjabréf hérlendis er um 40%
af landsframleiðslu en var tæplega
60% árið 2007.
Bönkunum þarf nú ekki að bjarga
en þeir þurfa lausafjárstuðning og
svigrúm til að veita fyrirtækjum og
heimilum aðgang að lánsfé og þar
með ganga á rífleg eiginfjárhlutföll
sem eru nú tvöfalt hærri en 2007.
Þó skuldir íslenskra fyrirtækja séu
aðeins hærri en í Bandaríkjunum
eru þær mestmegnis við banka,
ekki fjárfesta á fjármálamarkaði
líkt og víða vestanhafs. Bankar eru
mun betur í stakk búnir en aðrir
fjárfestar til að bregðast við tíma-
bundinni örvæntingu þar sem þeir
þekkja viðskiptavini sína vel.
Va x t a læk k anir Seðlabank a
Bandaríkjanna og ófjármagnaðar
skattalækkanir hafa haldið lífi í
bandaríska fjármálamarkaðnum
síðustu misseri. Nú þegar peninga-
stefnan er komin á endastöð verður
að treysta á fjármálastefnuna. Þar
er hins vegar lítið svigrúm eftir met
hallarekstur undanfarinna ára. Við
það bætist að mörg þeirra landa sem
hafa stutt við skuldasöfnun Banda-
ríkjamanna síðustu ár, með kaupum
á bandarískum ríkispappírum
fyrir umfram sparnað sinn, hafa nú
gefið út stóryrtar yfirlýsingar um
stóraukin ríkisútgjöld til að mæta
vírusnum. Íslenska ríkið hefur aftur
á móti talsvert svigrúm til að auka
við skuldastöðu sína eins og nauð-
syn krefur og ætti að geta gengið að
öruggum kaupendum vísum. Það
er því full ástæða til að hrósa hag-
stjórnaraðilum, eftirlitsaðilum og
nú almannavörnum fyrir að undir-
búa okkur vel undir áður óþekkt
áfall þó við sjáum ekki enn til lands.
Stóra hagstjórnarmyndin er til fyrir-
myndar.
Hagstjórnarfyrirmynd annarra 
Varar við hrinu gjaldþrota í fluggeiranum
Tómlegt hefur verið um að litast á helstu alþjóðaf lugvöllum heims eftir því sem kórónaveiran hefur breiðst út og stjórnvöld víða hafa ýmist tak-
markað eða varað við ferðalögum. Ráðgjafafyrirtækið Centre for Aviation hefur varað við því að f lest f lugfélög heims geti verið farin í gjaldþrot í
lok maí ef ekki verði gripið til róttækra aðgerða. Hratt gangi á lausafé félaganna sem séu sum hver nú þegar tæknilega gjaldþrota. Mynd/AFP
Konráð
Guðjónsson
hagfræðingur
Viðskiptaráðs
RÁÐDEILDIN
Kristrún
Frostadóttir,
aðalhagfræð-
ingur Kviku
banka.
lega eftir höggið vegna COVID-19.
Við viljum augljóslega ekki lenda
í varanlegum efnahagslegum skaða
og hægum bata eins og í meðfylgj-
andi sýnidæmum. Við viljum að
hagkerfið taki „V-feril“ þannig að
við komum okkur hratt og örugg-
lega út úr hremmingunum. Höggið
verður óhjákvæmilega þungt og
óvissan mikil, en gangi allt eftir
mun birta fljótlega á ný og Íslands-
met í hagvexti, horft á síðustu fimm
áratugi (9,4% árið 2007), gæti verið í
hættu á næsta ári.
H
ag
vö
xt
ur
H
ag
vö
xt
ur
1%
2%
3%
4%
5%
6%
Tími
H
ag
vö
xt
ur
1%
2%
3%
4%
5%
6%
Tími
✿ Áhrif COVID-19 á hagkerfið
1%
2%
3%
4%
5%
6%
Tími
Varanlegur skaði Hægur bati Hraður bati
Skotsilfur
Ekki mættur
Það vakti þegar
athygli þegar
Seðlabankinn
boðaði til kynn-
ingarfundar í
dag, miðvikudag,
um niðurstöður
nýlegra funda peningastefnu-
nefndar og fjármálastöðugleika-
nefndar að Gunnar Jakobsson,
sem var skipaður varaseðla-
bankastjóri fjármálastöðugleika,
yrði ekki á fundinum. Þess í stað
mætir Haukur C. Benediktsson,
framkvæmdastjóri fjármála-
stöðugleikasviðs. Gunnar tók við
embættinu 1. mars síðastliðinn
en hann hefur hins vegar ekki
enn mætt til starfa í húsakynnum
Seðlabankans og óljóst er hvenær
hann mun koma til landsins.
Til Icelandair
Sigrún Hjartardóttir
tók við sem for-
stöðumaður
fjárstýringar
Icelandair um
mánaðamótin
eftir að hafa
áður starfað
sem verkefnastjóri í
fyrirtækjaráðgjöf Íslandsbanka.
Nýja starfið er vafalaust meira
krefjandi en hún gerði ráð fyrir
við ráðninguna vegna víðtæks
ferðabanns, þökk sé kórónaveir-
unni. Fyrir utan mikla reynslu
af fjármálum er Sigrún öllum
hnútum kunnug hjá Íslandsbanka
eftir að hafa starfað þar um árabil
en bankinn er einmitt einn af lán-
veitendum flugfélagsins. Við þær
krefjandi aðstæður sem nú eru
uppi er ljóst að gott samstarf við
lánveitendur kann að ráða miklu
um framhaldið.
Kristinn til ON
Kristinn Harðarson
hefur verið
ráðinn for-
stöðumaður
virkjanareksturs
hjá Orku náttúr-
unnar (ON). Krist-
inn hefur starfað
undanfarin 14 ár hjá álframleið-
andanum Alcoa, lengst af sem
framkvæmdastjóri álframleiðslu
hjá Alcoa Fjarðaáli, en einnig sem
framkvæmdastjóri fjárfestinga
og framleiðsluþróunar sem og
framkvæmdastjóri viðskiptaþró-
unar. Frá 2019 starfaði Kristinn,
sem er með meistaragráðu í
rekstrarverkfræði frá tækni-
háskólanum í Danmörku (DTU) og
B.Sc. gráðu í iðnaðartæknifræði
frá Tækniskóla Íslands, hjá Alcoa
Corporation í Pittsburgh í Banda-
ríkjunum.
1 8 . M A R S 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R16 MARKAÐURINN