Bændablaðið - 07.05.2020, Blaðsíða 20

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. maí 202020
Alþjóðaviðskiptastofnunin
[World Trade Organization –
WTO] spáði þann 8. apríl allt
að 32% sam drætti í heimsvið-
skiptum vegna COVID-19 far-
aldursins. Samt er þar trúlega
um mjög varfærna spá að ræða
af hálfu hagfræðinga WTO.
Svartsýn spá WTO um lækk-
un skýrist af fordæmalausu eðli
þessarar heilbrigðiskreppu og
óvissunnar um nákvæm efna-
hagsleg áhrif hennar. Hagfræðingar
Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar
telja að lækkunin muni líklega
vera meiri en samdrátturinn sem
varð í viðskiptum sem stafaði af
alþjóðlegu fjármálakreppunni
2008–09.
Allir sérfræðingarnir höfðu
rangt fyrir sér í byrjun árs 2020
Þetta er mikið bakslag, sér í lagi ef
horft er á spár fjármálasérfræðinga
eins og hjá Alþjóðabankanum í
upphafi árs sem spáði 2,5% efna-
hagsvexti á árinu 2020, síðan
2,6% 2021 og 2,7% 2022. Mestum
hagvexti var spáð í Kína á þessu
ári, eða 5,9%, en hann var 6,1%
árið 2019. Síðan hefur allt farið
á verri veg vegna heimsfaraldurs
COVID-19, meira að segja við-
skipti með olíu á heimsmarkaði
hafa hrunið nær algjörlega. Á þeim
markaði var reyndar búið að spá
5,4% samdrætti, en samt ekki
algjöru hruni. Allir sprenglærðu
sérfræðingarnir sáu þessa þróun
ekki fyrir og enginn þeirra virðist
hafa haft ímyndunarafl til að spá
fyrir um þá framvindu sem nú er
staðreynd.
Óvissan er vond en samt óþarft
að endurtaka fyrri mistök
Áætlanir um endurheimt á árinu
2021 eru jafn óvissar og niður-
stöður ráðast að miklu leyti af
lengd faraldursins og skilvirkni
viðbragða við þessari heilsufarsvá.
Það er einmitt óvissan sem er verst
í öllu þessu dæmi. Ríkisstjórnir
um allan heim eru ekki öfunds-
verðar af að þurfa að taka mjög
stórar efnahagslegar ákvarðanir
þessar vikurnar, án þess að hafa
í raun nokkurn skapaðan hlut í
höndunum til að byggja sínar
spár á um líklega niðurstöðu. Þess
vegna er nær öruggt að þegar efna-
hagskerfi heimsins fara að komast
í gang aftur þá muni verða næsta
auðvelt að benda á ótal mistök
sem örugglega er verið að gera
um þessar mundir.
Að vísu búa menn að reynslu
frá efnahagskreppunni 2008 um
þau mistök sem þá voru gerð og
óþarfi að endurtaka þau nú. Í þessu
ástandi er þó trúlega það eina sem
hægt er að segja með fullri vissu,
að ef ekkert er gert, þá muni fara
illa. Aðgerðir einstaklinga, fyr-
irtækja, stofnana og ríkisstjórna
snýst því um að hafa kjark og áræði
til að takmarka óhjákvæmilegt tjón
eins og kostur er.
Heilbrigðiskreppan hefur
neytt stjórnvöld til að grípa til
fordæmalausra ráðstafana
„Þessi kreppa er fyrst og fremst
heilbrigðiskreppa sem hefur neytt
stjórnvöld til að grípa til fordæma-
lausra ráðstafana til að vernda líf
fólks,“ sagði framkvæmdastjóri
WTO, Roberto Azevêdo á ráð-
stefnu í byrjun apríl.
„Óhjákvæmileg samdráttur í
viðskiptum og framleiðslu mun
hafa sársaukafullar afleiðingar
fyrir heimilin og fyrirtæki, ofan
á þá þjáningu sem stafar af sjúk-
dómnum sjálfum.“
Sagði hann mikilvægt að halda
faraldrinum í skefjum og draga úr
efnahagslegu tjóni hjá fólki, fyrir-
tækjum og ríkjum heims. Þá yrðu
stefnumótendur að byrja strax að
skipuleggja framhaldið í kjölfar
faraldursins.
Ljótar tölur
„Þessar tölur eru ljótar – það er
ekki hægt að komast í kringum
það. Hröð og öflug uppbygging
er samt möguleg.
Ákvarðanir sem nú eru teknar
munu ákvarða framtíðarform bata
og hagvaxtarhorfur í heiminum.
Við verðum að leggja grunn að
sterkum, viðvarandi og félagslega
innifalinn bata.
Verslun mun verða mikilvægur
liður í þessu ásamt ríkisfjármál-
um og peningamálum almennt.
Að halda markaði opnum og
fyrirsjáanlegum, svo og hlúa að
hagstæðara viðskiptaumhverfi, er
mikilvægt til að örva endurnýjun
í fjárfestingu sem nauðsynleg er.
Ef lönd vinna saman munum við
sjá mun hraðari bata en ef hvert
land kemur fram eitt og sér, “ sagði
Roberto Azevêdo.
Samdráttur var
hafinn fyrir COVID-19
Þegar var farið að hægja á viðskipti
árið 2019, áður en COVID-19 skall
á. Þá var þegar orðin mikil spenna
í viðskiptum og hægt hafði á hag-
vexti. Heimsviðskipti voru farin að
sýna lítils háttar samdrátt á árinu
2019, eða um 0,1% miðað við að
hafa aukist um 2,9% árið áður. Á
sama tíma lækkaði verðmæti vöru-
útflutnings heimsins árið 2019 í
dollurum talið um 3%, eða í 18,89
billjónir Bandaríkjadala.
Þjónustuliðurinn
var á góðri siglingu
Aftur á móti jukust viðskipti í
formi seldrar þjónustu árið 2019
og útflutningur í þeim lið jókst
í dollurum talið um 2% og fór
í 6,03 billjónir Bandaríkjadala.
Þensluhraðinn var samt hægari en
árið 2018 þegar þjónustuviðskipti
jukust um 9%.
Horfur fyrir viðskipti
árin 2020 og 2021
Efnahagslegt áfall vegna
COVID-19 heimsfaraldurs býður
óhjá kvæmilega upp á saman burð
á alþjóðlegu fjármálakreppunni
2008–09. Þessum kreppum svipar
að vissu leyti saman að mati sér-
fræðinga WTO, en eru samt í eðli
sínu ólíkar.
Spár byggðar á ágiskunum
Líkt og á árunum 2008–09 hafa
stjórnvöld gripið inn í peninga-
stefnu og ríkisfjármál til að sporna
við niðursveiflu og veita fyrir-
tækjum og heimilum tímabundna
tekjutryggingu. Útgöngubann,
ásamt takmörkunum á hreyfingu
og félagslegri nálægð manna á
milli til að hægja á útbreiðslu
sjúkdómsins, hafa haft mikil
áhrif á framboð, flutninga og
ferðir vinnuafls á þann hátt sem
ekki varð vart í fjármálakrepp-
unni 2008. Lokað hefur verið fyrir
heilu atvinnugreinarnar, þar með
talið hótel, veitingastaði og smá-
söluverslun sem ekki er beinlínis
nauðsynlegt að halda gangandi.
Ferðaþjónusta og umtalsverður
hluti af framleiðslukeðju ríkja
hefur stöðvast. Undir þessum
kringumstæðum krefst spá um
efnahagshorfur þess að forsendur
um framvindu sjúkdómsins séu
mjög sterkar og meira verður að
treysta á áætluð gögn og ágiskanir
frekar en staðreyndir vegna skorts
á öruggum heimildum.
Jafnvel svartsýnasta spá WTO
gæti reynst full bjartsýn
Samkvæmt bjartsýnu atburða-
rásinni í spám WTO verður við-
skiptabati búinn að jafna stöðuna
sem var við upphaf COVID-19
þegar undir lok þessa árs. Fáir
telja slíka niðurstöðu þó raun-
hæfa, ekki síst ef tillit er tekið til
breyttrar hegðunar fólks vegna
heimsfaraldursins, ferðatakmark-
FRÉTTASKÝRING
Hörður Kristjánsson
hk@bondi.is
Vandi er um allt að spá þegar algjör óvissa ríkir um nær allar forsendur viðskipta í heiminum:
Jafnvel svartsýnustu spár WTO gætu reynst
full bjartsýnar þegar upp verður staðið
Roberto Azevêdo, framkvæmdastjóri Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar WTO, segir að ekki sé hægt að komast hjá
því að spár og tölur um framvindu heimsviðskipta séu ansi ljótar um þessar mundir. Mynd / WTO
Eins og sjá má á þessu grafi Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar stefnir í hrika-
legan samdrátt í vöruviðskiptum í heiminum á þessu ári með tilheyrandi
áhrifum á þjóðarframleiðslu.
Verulegur samdrátur hefur orðið í vöruflutningum með skipum vegna út-
breiðslu COVID-19. Mynd / Port of Hamborg
Meirihluti farþegaflugs liggur niðri vegna heimsfaraldursins og þúsundir
flugvéla með gríðarlega fragtflugsgetu hafa verið kyrrsettar. Mynd / PIE