Spássían - 2013, Side 66

66
TÁKNSAGA
Sögusvið bókarinnar er „eyríki í norðurvegi“ þar sem
„[lýsir] mold af gulli en mið af silfri og af flaumi vatns
þau dýrindi er seint munu til fjár metin“ (5). Þar segir
frá drottningunni Snæbjörtu Eldsdóttur sem verður
ástfangin af goðkynjaðri hetju, Erni hinum alfrjálsa,
giftist honum og eignast með honum tvo syni, hinn
söngelska Óð Ævar og Auð hinn fróða. Þá dregur til
tíðinda, en hálfbróðir Snæbjartar, Ótryggur, og félagar
hans, Loðinn og Viðsjáll, leggja fæð á Örn, fjötra hann
og fela í helli fjarri mannabyggðum. Nágranni þeirra
úr nálægu ríki, Úlfur hinn illhærði, biður Snæbjartar
og hún er ginnt í hjónaband með honum. Við tekur
hörmungartímabil í sögu landsins, eymd er mikil og
drottningin óhamingjusöm og kóngssynirnir þurfa að
lifa í felum.
Mörgum árum síðar brjótast kóngssynirnir til valda,
drepa Úlf og endurheimta ríkið. Ekki tekur þó betra
við því á meðan bræðurnir eru á ferðalagi að leita sér
kvonfanga kemur Ofjarl hinn illi – „ríkur og voldugur
víkingur er gerzt hafði konungur í ríki einu eigi all-
langt undan“ (bls. 66) – og tekur við stjórn ríkisins.
Hann reynir að fá drottningu til að giftast sér en hún
harðneitar. Loks koma bræðurnir aftur heim og á sama
tíma hefur alþýðukonan Ketilríður frelsað Örn hinn
alfrjálsa. Í sameiningu ráða konungsfjölskyldan og
Ketilríður Ofjarl og lið hans af dögum og hrekja í burtu.
Allt endar því vel og úti er ævintýri.
Söguheimurinn er goðsögu- eða ævintýralegur en
engu að síður er hægt að sjá skýr líkindi með þessu
tiltekna eyríki og Íslandi. Nöfn sögupersónanna fela
í sér augljósar skírskotanir og söguna er auðvelt að
lesa sem táknsögu (allegóríu) um sjálfstæðisbaráttu
Íslendinga og samskipti ríkis og þjóðar við erlent
vald: Ísland – eða íslenska fjallkonan – (Snæbjört) er
í upphafi sögunnar heitbundin frelsi (Erni) og elur af
sér hetjur (kóngssynina) en þarf að glíma við svikara
úr eigin röðum (Ótrygg og félaga) sem hjálpa erlendu
konungsveldi (Úlfi) – þ.e. Noregi eða Danmörku – að
leggja Ísland undir sig. Hetjurnar endurheimta sjálfstæði
ríkisins eftir langa mæðu en frelsið er enn í fjötrum,
enda lýtur Ísland fljótlega aftur erlendu valdi, í þetta
skipti stórveldinu Bandaríkjunum (Ofjarli). Þegar hér
er komið sögu tekur við hugsjón um hvað gæti gerst,
eða ætti að gerast, í framhaldinu: Stjórnvöld og þjóðin
öll, yfirstétt jafnt sem alþýða, taka saman höndum, leysa
frelsishugsjónina úr læðingi og hrekja erlent vald burt úr
landinu.
VINSTRIPÓLITÍK OG HERNÁMSANDSTAÐA
Lesin á þennan hátt er Sagan af Snæbjörtu Eldsdóttur og
Ketilríði Kotungsdóttur pólitísk ádeila þar sem deilt er
á íslensk stjórnvöld fyrir að hafa gert langtímasamning
um veru bandarísks herliðs á Íslandi. Síðari hluti
bókarinnar og sögulokin eru sömuleiðis til þess fallin að
blása baráttuanda í lesendur og fá þá til að taka saman
höndum og mótmæla veru hersins hér á landi. Þessi saga
er ekki fyrsta verk Jakobínu þar sem slík ádeila kemur
Söguna er
auðvelt að lesa
sem táknsögu
(allegóríu) um
sjálfstæðisbaráttu
Íslendinga og
samskipti ríkis og
þjóðar við erlent
vald:
„