Bókasafnið - mar. 2020, Blaðsíða 8

8 Bókasafnið
Tímarit
Í heimildaskrám eru 615 íslenskar tímaritsgreinar úr 62
tímaritum. Af þeim 14 tímaritum sem koma fyrir fimm
sinnum eða oftar, er vísað í 535 heimildir (86,9%). Til
samanburðar var sambærilegt hlutfall 67,5% í rannsókn
Kristínar og Þórhildar (2004) 4. Fjögur vinsælustu tímaritin
eru ritrýnd og eitt í viðbót að hluta til. Flest þeirra eru gefin
út bæði rafræn og á pappír. Í efstu fjórum sætunum er Netla
– veftímarit um uppeldi og menntun (172 heimildir), Uppeldi
og menntun (100), Ráðstefnurit Netlu – Menntakvika (65)
og Tímarit um menntarannsóknir (62). Menntavísindasvið
á útgáfuaðild að þeim öllum. Netla er eina tímaritið sem
eingöngu er gefið út rafrænt og það tímarit sem kemur
langoftast fyrir í heimildalistum frá 2015 með 172 greinar
og ef ráðstefnuritið er talið með eru þetta 237 greinar eða
38,5% heimilda úr íslenskum tímaritum.
Erlendar tímaritsgreinar eru 2.236 í 1.056 tímaritum og 96
tímarit koma fyrir fimm sinnum eða oftar. Það koma 253
(11,3%) heimildir úr 14 mest notuðu tímaritunum. Öll eru
þau aðgengileg rafræn, flest í gegnum landsaðgang eða sérá-
skriftir háskólabókasafnanna, og tvö í opnum aðgangi. Flest
mest notuðu tímaritin eru á sviði íþrótta- og heilsufræði.
Til að fá betri yfirsýn milli deilda, voru skoðuð tíu vinsæl-
ustu erlendu tímaritin í hverri deild. Flett var upp áhrifa-
stuðli (e. impact factor) hjá Incites/Web of Science árið 2015
og hvort þau væri að finna í tímaritaskrá ERIH (European
Reference Index for the Humanities) yfir viðurkennd
tímarit í hugvísindum. Einnig hvort tímaritin væru ritrýnd
samkvæmt tímaritalistanum Finna tímarit sem er á vefjum
bókasafna Háskóla Íslands.
Vinsæl tímarit hjá ÍTÞ koma einnig fyrir í erlendum rann-
sóknum eins og JAMA, Pediatrics, Lancet og Cirkulation hjá
Klassen (2011). Þá hafa tíu vinsælustu tímaritin háan, upp
í mjög háan áhrifastuðul (3.025-44.002), miðað við þann
mælikvarða Condics (2015) að áhrifastuðull <1 sé lítill, 1-3
miðlungs og >3 hár. Af þessu má draga þá ályktun að nem-
endur ÍTÞ noti, að minnsta kosti í vissum mæli, viðurkennd
tímarit og vel má búast við að þar hafi hvatning frá kennur-
um áhrif.
Á lista KEN eru mörg tímarit sem vinsæl eru í öðrum
heimildarannsóknum eins og Educational Leadership
(Griffin, 2016; La Haycock, 2004; Kristín Indriðadóttir og
Þórhildur S. Sigurðardóttir, 2004; Waugh og Ruppel, 2004;
Weber og Allen, 2014). Sömuleiðis Journal of Learning
Disabilities og Journal of Educational Psychology (Beile og
fleiri, 2004), Reading Research Quarterly og Reading Teacher
(Haycocks, 2004) og að lokum Child Development, Reading
Research Quarterly og American Educational Research Journal
(Edwards og Jones, 2014). Þrjú af tíu mest notuðu tímarit-
um KEN eru með áhrifastuðul yfir þremur, tvö eru undir
einum. Öll nema eitt eru á ERIH- listanum og öll nema
tvö á Incite-listanum.
4. Upplýsingar um tímaritanotkun í meistaraverkefnum eingöngu á þeim tíma, liggur ekki fyrir
Vinsælustu tímarit UMF eru ekki jafn áberandi á saman-
burðarlistum og ekkert þeirra tíu efstu nær áhrifastuðlinum
þremur og þrjú eru undir einum.
Hlutfall tímarita á ERIH og Incite-listunum er það sama
og hjá KEN.
Phi Delta Kappan sem skorar mjög hátt í rannsóknum
(Beile o.fl., 2004; Griffin, 2016; La Haycock, 2004; Waugh
og Ruppel, 2004) er einnig mikið notað hér þótt að komist
ekki á topp 10 lista. Sama má segja um Educational Rese-
archer sem er vinsælast hjá Griffin (2016).
Miklar breytingar hafa orðið á notkun tímarita frá 2002
og 2003 í rannsókn Kristínar og Þórhildar (2004). Athygli
vekur að 2015 hefur innlendum tímaritum fækkað úr 104
í 62, en fjöldi heimilda aukist úr 536 í 615 eins og sjá má
á mynd 7. Erlendum tímaritum hefur hins vegar fjölgað
mikið, upp í 1.056 titla en voru 281 árin 2002 og 2003.
Heildarfjöldi heimilda 2015 er reyndar mun meiri sem
skýrir þetta kannski að hluta til en hlutfallstölur benda í
sömu átt og hér hefur aukinn aðgangur að rafrænu efni
örugglega sitt að segja. Í ársskýrslum Landsgangs kemur
fram að aðgangur að tímaritum hefur farið úr 3.500 árið
2004 í tæp 20.000 árið 2015 (Landsaðgangur að rafrænum
áskriftum: hvar.is, e.d.). Fjöldinn hefur því nálega sexfaldast
á þessu tímabili og eru þá ótaldar séráskriftir bókasafna
Háskóla Íslands og aukin útgáfa tímaritsgreina í opnum
aðgangi. Til samanburðar hefur fjöldi erlendra tímarita í
heimildaskrám á tímabilinu nærri fjórfaldast.
Annað efni
Vefir stofnana og félagasamtaka eru vinsælasta vefefnið.
Má þar nefna vef Hagstofunnar (52 heimildir), Wikipediu
(21), Lesvefinn (21) og vef Reykjavíkurborgar (19). Einnig
má nefna Barnasáttmálann og vefi Námsgagnastofnunar,
Háskóla Íslands, Kennarasambands Íslands, ráðuneyta,
WHO, OECD og UNESCO svo eitthvað sé nefnt. Af
„öðru efni“ eru lög og reglugerðir um grunnskóla, leikskóla
og framhaldsskóla efst á blaði. Aðrar algengar heimildir eru
fréttir úr fjölmiðlum og tölvupóstar.
Mynd 7 – Samanburður á fjölda tímarita sem vitnað er í og fjölda
tímaritsgreina, fjöldi tímarita 2002–2003: N= 385, fjöldi heimilda
2002–2003: N=1036, fjöldi tímarita 2015: N=ca1092, fjöldi heimilda
2015: N=2851
og >3 hár. Af þessu má draga þá ályktun að nemendur ÍTÞ noti, að minnsta kosti í vissum mæli,
viðurkennd tímarit og vel má búast við að þar hafi hvatning frá kennurum áhrif.
Á lista KEN eru mörg tímarit sem vinsæl eru í öðrum heimildarannsóknum eins og Educational
Leadership (Griffin, 2016; La Haycock, 2004; Kristín Indriðadóttir og Þórhildur S. Sigurðardóttir, 2004;
Waugh og Ruppel, 2004; Weber og Allen, 2014). Sömuleiðis Journal of Learning Disabilities og Journal
of Educational Psychology (Beile og fleiri, 2004), Reading Research Quarterly og Reading Teacher
(Haycocks, 2004) og að lokum Child Development, Reading Research Quarterly og American
Educational Research Journal (Edwards og Jones, 2014). Þrjú af tíu mest notuðu tímaritum KEN eru
með áhrifastuðul yfir þremur, tvö eru undir einum. Öll nema eitt eru á ERIH- listanum og öll nema tvö
á Incite-listanum.
Vinsælustu tímarit UMF eru ekki jafn áberandi á samanburðarlistum og ekkert þeirra tíu efstu nær
áhrifastuðlinum þremur og þrjú eru undir einum. Hlutfall tímarita á ERIH og Incite-listunum er það
sama og hjá KEN.
Phi Delta Kappan sem skorar mjög hátt í rannsóknum (Beile o.fl., 2004; Griffin, 2016; La Haycock,
2004; Waugh og Ruppel, 2004) er einnig mikið notað hér þótt að komist ekki á topp 10 lista. Sama má
segja um Educational Researcher sem er vinsælast hjá Griffin (2016).
Miklar breytingar hafa orðið á notkun tímarita frá 2002 og 2003 í rannsókn Kristínar og Þórhildar
(2004). Athygli vekur að 2015 hefur innlendum tímaritum fækkað úr 104 í 62, en fjöldi heimilda aukist
úr 536 í 615 eins og sjá má á mynd 7. Erlendum tímaritum hefur hins vegar fjölgað mikið, upp í 1.056
titla en voru 281 árin 2002 og 2003. Heildarfjöldi heimilda 2015 er reyndar mun meiri sem skýrir
þetta kannski að hluta til en hlutfallstölur benda í sömu átt og hér hefur aukinn aðgangur að rafrænu
efni örugglega sitt að segja. Í ársskýrslum Landsgangs kemur fram að aðgangur að tímaritum hefur
farið úr 3.500 árið 2004 í tæp 20.000 árið 2015 (Landsaðgangur að rafrænum áskriftum: hvar.is, e.d.).
Fjöldinn hefur því nálega sexfald st á þessu tímabili og eru þá ótaldar séráskriftir bókasafna Háskóla
Íslands og aukin útgáfa tímaritsgreina í opnum aðgangi. Til samanburðar hefur fjöldi erlendra tímarita
í heimildaskrám á tímabilinu nærri fjórfaldast.

ynd 7 – Samanburður á fjölda tímarita sem vitn ð er í og fjölda tímaritsgreina, fjöldi tímarita 2002–2003: N= 385, fjöldi
heimilda 2002–2003: N=1036, fjöldi tímarita 2015: N=ca1092, fjöldi heimilda 2015: N=2851
0
500
1000
1500
2000
2500
Innlend tímarit Innlendar
tímaritsgreinar
Erlend tímarit Erlendar
tímaritsgreinar
Fj
öl
di
2002–2003 2015
Deleted: áhrif,
Forma&ed: Font colour: Red
Forma&ed: Font colour: Red
Forma&ed: Font colour: Red
Deleted: 8