Bókasafnið - mar. 2020, Blaðsíða 10

10 Bókasafnið
Það er því alveg ljóst að lang stærstur hluti heimilda er
aðgengilegur fyrir tilstuðlan bókasafns Menntavísindasviðs,
Háskólabókasafns og aðildar að Landsaðgangi. Að viðbættu
vefefni og opnum aðgangi samkvæmt úrtaki 2 eru 1273
eintök af 1327 aðgengileg, eða um 96%.
Vefurinn er síkvikur, síður koma og fara og efni aðgengilegt
í dag getur verið horfið á morgun. Í athugun Kristínar
og Þórhildar (2004) kemur fram að 12,3% tilvitnaðra
rafrænna greina fundust ekki lengur aðgengilegar einu til
tveimur árum eftir notkun. Í úrtaki 2 frá 2015 eru 5,8% ekki
aðgengilegar þremur árum eftir útskrift. Þegar á heildina er
litið þá eru 17% tengla hjá úrtaki 2 óvirkir í ágúst 2018 5, en
voru 15,8% í athugun Kristínar og Þórhildar.
Af 1327 heimildum má í fljótu bragði gera athugasemdir
við heimildaskráningu 118 (8,9%) heimilda. Mest er um
innsláttarvillur. Einnig ónákvæmni í skráningu þannig að
titill er ekki réttur, undirtitil vantar, rangt form, vefslóð
röng, svo eitthvað sé nefnt.
5. Í ágúst 2018 var liðinn lengri tími frá útskrift heldur en var þegar Kristín og Þórhildur flettu þessu upp
Lokaorð
Niðurstöðurnar sýna heimildanotkun í meistaraverkefnum
og að hluta til, hvaðan heimildir eru aðgengilegar. Út frá
meðalaldri heimilda, og áhrifastuðli og ritrýni vinsælustu
tímaritanna má ætla að nemendur noti viðunandi heimildir
og samanburður við heimildanotkun í erlendum rannsókn-
um styður þá skoðun. Niðurstöður sýna einnig að heimilda-
notkun hefur breyst. Bækur, bókarkaflar og tímarit eru sem
fyrr, það efni sem mest fer fyrir, en notkun tímaritsgreina
og rafræns efnis hefur aukist enda þótt tímaritanotkun sé
hér yfirleitt minni en í erlendum rannsóknum. Að meðaltali
nota nemendur nú fleiri heimildir en áður og meira er vísað
í íslenskt efni.
Háskólabókasöfn hafa að geyma þýðingarmikinn þekk-
ingarbrunn fyrir nám og rannsóknir sem mikilvægt er
að nýta og því eru lágar útlánatölur nemenda sem eru að
skrifa lokaverkefni, umhugsunarverðar, jafnvel þótt notkun
tímaritsgreina komi á einhvern hátt í stað skráðra útlána.
Í framhaldinu væri áhugavert að skoða hver þróunin verður
á komandi árum. Af ýmsu er að taka og forvitnilegt væri
að rýna betur í einstakar heimildir og bókasafnsnotkun.
Einkum væri forvitnilegt að skoða aðgang að einstaka
tímaritsgreinum og jafnvel fara að ráðum Currie og
Monroe-Gulick (2013) sem mæla með að skoða
tímaritanotkun út frá því hversu margar greinar eru
aðgengilegar í opnum aðgangi og varðveislusöfnum og
fylgjast með hvernig sú notkun þróast þegar fram líða
stundir. Hið síðastnefnda væri einkum áhugavert núna
þegar útgáfa í opnum aðgangi er að verða raunhæfur og
sífellt algengari valkostur fyrir útgáfu fræðigreina. Einnig
gæti verið áhugavert að rýna betur í heimildir þeirra sem
ekki nota bókasafnið.
Mynd 10 – Aðgangur að tímaritsgreinum, fjöldi greina N=345
rúmlega 96% íslenskra bóka (einefnisrita) aðgengilegar á safni Menntavísindasviðs eða opnar á vef og
um 75% erlendra.
Langflestar tímaritsgreinar í úrtaki 2 eru skráðar á leitir.is (85,2%) og allar eru þær rafrænar.
Aðgangur (mynd 10) að 59,7% þeirra er í gegnum séráskriftir eða landsaðgang sem er svipað hlutfall
og 2002 og 2003 (Kristín og Þórhildur, 2004). Á vef eða í opnum aðgangi eru 33,3%. Óaðgengilegar
eða lokaðar á vef eru 7%. Óaðgengilegar greinar má nálgast með því að kaupa aðgang, með
millisafnalánum, eða hugsanlega öðrum krókaleiðum.

Mynd 10 – Aðgangur að tímaritsgreinum, fjöldi greina N=345

Það er því alveg ljóst að lang stærstur hluti heimilda er aðgengilegur fyrir tilstuðlan bókasafns
Menntavísindasviðs, Háskó abókas fns og aðildar að Landsaðgangi. Að viðbættu vefefni og opnum
aðgangi samkvæmt úrtaki 2 eru 1273 eintök af 1327 aðgengileg, eða um 96%.
Vefurin er síkvikur, síður koma og fara og efni aðgengilegt í dag getur verið horfið á morgun. Í
athugun Kristínar og Þórhildar (2004) kemur fram að 12,3% tilvitnaðra rafrænna greina fundust ekki
lengur aðgengilegar einu til tveimur árum eftir notkun. Í úrtaki 2 frá 2015 eru 5,8% ekki aðgengilegar
þremur árum eftir útskrift. Þegar á heildina er litið þá eru 17% tengla hjá úrtaki 2 óvirkir í ágúst 20185,
en voru 15,8% í athugun K istínar og Þórhildar.
Af 1327 heimildum má í fljótu bragði gera athugasemdir við heimildaskráningu 118 (8,9%) heimilda.
Mest er um innsláttarvillur. Einnig ónákvæmni í skráningu þannig titill er ekki réttur, undir itil
vantar, rangt form, vefslóð röng, svo eitthvað sé nefnt.
Lokaorð
Niðurstöðurnar sýna heimildanotkun í meistaraverkefnum og að hluta til, hvaðan heimildir eru
aðgengilegar. Út frá meðalaldri heimilda, og áhrifastuðli og ritrýni vinsælustu tímaritanna má ætla að
nemendur noti viðunandi heimildir og s manburður við heimildanotkun í erlendum rannsóknum

5 Í ágúst 2018 var liðinn lengri tí i frá útskrift heldur en var þegar Kristín og Þórhildur flettu þessu upp
0
50
100
150
200
250
Á vef/OA Áskrift Óaðgengilegt/kostar
Fj
öl
di
Á leitir.is Ekki á leitir.is
Forma&ed: Font colour: Red
Deleted: 1
Forma&ed: Font colour: Red
Deleted: 1
Frá Jólafagnaði Upplýsingar í bókasafni Fjölbrautaskóla Garðabæjar þann 29. nóvember 2019. (Ljósm. Barbara H. Guðnadóttir).