Fjölrit RALA - 15.10.2000, Blaðsíða 47

Kadmín í lifur var að meðaltali 0,045 mg/kg fyrir öll svæðin en miðgildið er
aftur á móti lægra, 0,035 mg/kg. Meðaltal fyrir nýru var 0,058 mg/kg og
miðgildi 0,040 mg/kg. í eftirlitsmælingum yfirdýralæknis hafa fengist svipaðar
niðurstöður (Brynjólfur Sandholt 1992).
Svo virðist sem nokkur fylgni sé milli kadmíns í lifur og nýrum og er
fýlgnistuðull 0,70. Að jafnaði var heldur meira kadmín í íslenskum
lambanýrum en í lifur og var hlutfallið að meðaltali 1,3. Hlutfallið er í 75%
tilfella undir 1,5.1 erlendum rannsóknum kemur yfírleitt í ljós að talsvert meira
kadmín er í nýrum en lifur. Út frá upplýsingum í 18. töflu má sjá að hlutfallið
milli kadmíns í nýrum og kadmins í lifur er á bilinu 1,9-3,9 í nokkrum
erlendum rannsóknum.
Samkvæmt Kostial (1986) er kadmín í dýrum tekið upp úr blóði í lifur og þar
binst það próteinum (metallóþíonein). Kadmín losnar hægt úr lifrinni og flyst
með blóðinu einkum til nýma. Þar sem lifrin er stærra líffæri en nýmn geymir
hún stærstan hluta kadmínsins í líkamanum. Það getur verið að hlutfallslega
lítið kadmín í nýmm íslensku lambanna sé vegna þess hve ung þau em við
slátmn. Einnig getur verið að lítið kadmín í fóðri geri lifrinni kleift að binda
það að mestu leyti.
Umhverfisþœttir
Það sem ræður mestu um styrk kadmíns í lifur og nýmm er aldur dýrs og
styrkur kadmíns í umhverfmu. Lömb fá alltaf eitthvað af jarðvegi með grasinu
sem bitið er. Á Nýja-Sjálandi er talið að jarðvegur geti numið a.m.k. 10% af
því þurrefni sem skepnan innbyrðir (Grace o.fl. 1996). Islenskur jarðvegur
inniheldur eitthvað af kadmíni og fjölmörgum öðmm ólífrænum snefílefnum.
Því má ætla að áfok jarðvegs auki það kadmín sem lömb fá í sig. Hins vegar
kom í ljós að hæstu gildin fýrir kadmín í íslenskum lambainnmat voru frá
svæðum utan gosbeltisins þar sem síst gætir áfoks jarðvegs. Lægstu gildin vom
frá Suðurlandi þar sem búast má við nokkm áfoki jarðvegs. Þessar niðurstöður
gefa því tilefni til að hugleiða hversu vel kadmín er nýtanlegt, enda getur
samspil ýmissa ólífrænna snefilefna haft áhrif á það hversu mikið kadmín er
tekið upp úr meltingarvegi. Þar sem íslenskur jarðvegur er jámríkur er
hugsanlegt að jám úr jarðvegi dragi úr nýtingu kadmíns í meltingarvegi lamba
vegna samkeppni jónanna (antagonistic interaction). Önnur snefilefni en jám
gæm einnig komið við sögu. Þekkt er að jám og sink geta dregið úr frásogi
kadmíns þegar magn kadmíns er umtalsvert, en minna er vitað um eðli
samspilsins þegar styrkur kadmíns er lágur (Kostial 1986).
Hægt er að bera saman kadmín í mosum og innmat lamba eftir landshlutum.
Árið 1990 var Island í fyrsta skipti með í norrænni rannsókn á ólífrænum
snefilefnum í mosum. Erlendis hafa slíkar niðurstöður verið notaðar til að meta
loftboma mengun. I íslenskum mosum kom fram talsvert kadmín og var
styrkurinn hæstur á gosbeltinu (Rúhling 1992, Ruhling og Steinnes 1998) en
þetta hefiir verið rakið til áfoks jarðvegs. Hæstu og lægstu gildi fyrir kadmín í
45