Fjölrit RALA - 15.10.2000, Blaðsíða 30

Mangan
Komvörur em besti mangangjafmn og er mest af mangani í hýðinu. í 4. töflu
má sjá að íjórum sinnum meira mangan mældist í trefjaríku brauði en
franskbrauði. Talsvert mangan mældist einnig í lambalifur, lifrarpylsu og
blóðmör. Takmarkaður samanburður við erlend gildi (Jorhem og Sundström
1993, Koivistoinen 1980) benti ekki til verulegra frávika fyrir mangan í
íslenskum aforðum.
Kadmín
Niðurstöður kadmínmælinga em sýndar í 4. töflu. Kadmín mældist einkum í
kommat og grænmeti. Það mældist í lambalifor og nýmm og því einnig í
lifrarpylsu. Aftur á móti var kadmín í lifrarkæfo undir greiningarmörkum og
bendir það til þess að minna kadmín sé í svínalifor en lambalifor. I kommat
hækkaði kadmínið eftir því sem meira var af klíði. Kadmín í öllum kjötsýnum
var undir greiningarmörkum. Styrkur kadmíns í grænmeti var að jafnaði mjög
lágur en hæstu gildin vom fyrir innflutt grænmeti (jöklasalat og spínat).
Athyglisvert er að mun minna kadmín mældist í íslensku kínakáli en innfluttu
jöklasalati. Svo virðist sem helstu uppsprettur kadmíns í fæðinu séu innflutt
matvæli. Tekið hefor verið saman yfirlit um kadmín í íslenskum búfjáraforðum
(Ólafor Reykdal 1998).
Jurtaaforðir em helsta uppspretta kadmíns í fæðinu (Machelett o.fl. 1999).
Kadmín í þessum aforðum má einkum rekja til jarðvegsins. Einstakar tegundir
plantna taka þó mismikið af kadmíni upp úr jarðveginum og kadmín safoast
mismikið í einstaka plöntuhluta. Blaðgrænmeti getur safnað upp meira kadmíni
en aðrar gænmetistegundir (Muller o.fl. 1996). Olsson o.fl. (1999) komust að
því að styrkur kadmíns í gulrótum var hæstur í kjama og ystu lögum og aðeins
var hægt að minnka kadmín í rótunum um 10% með því að flysja þær. Borið
saman við mörg önnur ólífræn snefílefni er kadmín í jarðvegi fremur
aðgengilegt fyrir plöntur. Upptaka kadmíns veltur þó mikið á sýrustigi jarðvegs
og er það mun aðgengilegra í súmm jarðvegi en ósúrum. Þegar kadmín berst í
jarðveg frá iðnaði eða fosfatáburði hækkar kadmín í grænmeti sem ræktað er í
jarðveginum og á þetta sérstaklega við um blaðgrænmeti (Muller o.fl. 1996).
Kadmín í fosfatáburði ræðst af uppruna þess fosfats sem notað er við
áburðarframleiðsluna. Hér á landi hefor verið notaður áburður með mjög litlu
kadmíni. Þorsteinn Þorsteinsson og Friðrik Pálmason (1984) könnuðu áhrif
áburðar á kadmín í grasi.
Kadmín í íslenska grænmetinu var borið saman við sænskar (Jorhem og
Sundström 1993), finnskar (Tahvonen og Kumpulainen 1991) og þýskar
(Muller o.fl. 1996) niðurstöður. Erlendu niðurstöðumar vom svipaðar eða
heldur hærri. í reglugerð um aðskotaefni í matvælum nr. 518/1993 em sett
hámarksgildi fýrir kadmín í matvælum. Niðurstöður kadmínmælinga og
28