Skessuhorn - 29.01.2020, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 29. JANúAR 2020 27
Vísnahorn
Jæja gott fólk nú hefst
eða raunar er hafinn tími
þorrablótanna og vissu-
lega mikilvægt að þau
fari vel fram. Og að sjálf-
sögðu er mikilvægi setningarræðunnar ótví-
rætt. Jóhannes í Ásakoti hélt stutta en nota-
drjúga setningarræðu á Þorrablóti Biskups-
tungna:
Gerist okkar geð nú létt,
við guðaveigaforða.
Þorrablótið það er sett,
þið skuluð fara’að borða.
Og í svipuðum anda kveður Ingólfur
Ómar:
Guma er í geði létt
gamanvísur kyrjar,
þorrablótið það er sett
þegar átið byrjar.
Einn góður maður var að setja þorrablót
sveitar sinnar og kynnti meðal annars happ-
drættisvinning sem var „Vodkaflaska sem
verður afhent hér við hátíðlega athöfn þeg-
ar búið er úr henni.“ Á sinni tíð orti Kristján
okkar Eldjárn en ég er reyndar óviss um hvort
hann var með þorrablót í huga:
Að eyða sínum ævidögum
í átveislum og drykkjuklið
er synd gegn guðs og lífsins lögum
og liggur dauðarefsing við.
Sumar konur hafa haldið því fram að leiðin
að hjarta karlmannsins liggi um magann. Aðr-
ir telja að þær sem halda því fram setji markið
of hátt. Hólmfríður Bjartmarsdóttir svaraði
þessu þannig:
Vonlaus er sá vegurinn
víst má nærri geta.
Hann verður ekki ástfanginn
af öðru en að éta.
Og um líkt efni kveður Ingibjörg Gísla-
dóttir:
Af matarást verður mönnum hlýtt
má það styðja rökum.
Ég hef fengið bónorð blítt
bara af þeim sökum.
Böðvar frá Hnífsdal hafði þetta að segja um
ástina:
Löngum freistar mannsins mær,
margur konum unni.
Ástin kemur oftast nær
undir meltingunni.
Einhver ágætur maður orti hinsvegar þegar
kærastan sagði honum upp:
Þó að bregðist Manga mér
mun eg lítið kveina;
Guð á margar Gunnur sér
og getur lánað eina.
Ólína Jónasdótlir á Sauðárkróki orti ein-
hvern daginn. Hef svosem ekki hugmynd um
hvort það var á þorrablóti en auðvitað get ég
heldur ekki afsannað að svo sé:
Viðsjár geta verið hér
víða á Bretans leiðum,
þó að hreti æskan er
á reknetaveiðum.
Þorrablótin hafa nefnilega reynst drjúggóð
til hjúskaparmiðlunar. Ja ekki verr en Tinder
allavega. Sveinbjörn Beinteinsson hlaut ein-
hvern tímann það verkefni að botna eftirfar-
andi fyrripart:
Stundum óttan er þeim góð,
sem eiga nótt að vini.
Hann bætti við á örskammri stundu:
n mörgum þótti mjúklátt fljóð
morgunljótt i skini.
Það er nefnilega ekki alveg sama birtan sem
gildir fyrir eitt síðkvöld og fyrir alla morgna
ævinnar en einhver orti þessa allavega. Ég hef
bara ekki hugmynd um hver það var:
Eðlið besta Adam gaf,
ekki leiðist neinum
við að tína eplin af
ástarinnar greinum.
Svo enn sé nú haldið áfram að ræða þorra-
blótin og þorramatinn sem reyndar var til
skamms tíma venjulegur hversdagsmatur
á venjulegum heimilum skulu rifjaðar upp
nokkrar vísur eftir Björgvin Rúnar Leifsson:
Hákarl, hvalur, sultað svín,
sviðin höfuð lamba.
Á bóndadaginn brennivín
bara vil ég þamba.
Sjóða mun ég saltað ket
senn með gulum baunum.
Aftansmatinn etið get
engum haldinn raunum.
En það má líka vera með tilbreytingu í þorra-
matnum alveg á sama hátt og veganistarnir eru
stöðugt að finna upp einhverjar grænmetis-
eftirlíkingar af kjötréttum í stað þess að leyfa
grænmetinu að njóta sín á eigin forsendum.
„Tilraunir eiga alltaf rétt á sér“ sagði gamall
skólastjóri minn fyrir margt löngu:
Stundum et í einum dúr
ýmsa skrýtna rétti.
Marglittu má setja’í súr
með sviðnum villiketti.
Í leiðindaveðri einhvern tímann í Þorra-
byrjun eða fyrr sat Sigfús Jónson við eldhús-
borðið með kaffibollann sinn og virti fyrir sér
hryðjurnar:
Kneifa hlýðinn kaffilút,
kátur bíð í vari.
Ég er síður settur út
í svona tíðarfari.
Ólína Jónasdóttir orti líka þorravísur og
hér kemur aðeins sýnishorn af þeim:
Fljóða kennir kosta hér
kulda enn þau skáka.
Fagna menn, því úti er
eldri kvenna hláka.
Þorra hvæsir hvofti í
krapi ræsin hleður.
Bárur æsir upp á ný
austan þræsingsveður.
Finnbogi Kristófersson í Galtarholti er tal-
inn hafa ort eftirfarandi vísur trúlega um Þór-
unni systur sína. Finnbogi var sjálfur barn-
laus og Þórunn eldri en hann þannig að það
er spurning sem verður trúlega aldrei svarað
héðan af hvort þær eru ekki eftir föður þeirra
Kristófer Finnbogason. En hvað um það hér
koma þær:
Augun bæði blíð og hörð,
blika í Tótu minni,
engin stúlka eins vel gjörð,
er í veröldinni.
Sokkar ljótir, greipin grá,
gremja snót á sinni,
tolla fótum illa á,
ungri Tótu minni.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Ég er síður settur út - í svona tíðarfari
Samband íslenskra sjóminjasafna
gaf nýverið út fornbátaskrá og leið-
arvísi við mat á varðveislugildi eldri
báta og skipa. útgáfan er afrakstur
mikillar vinnu undanfarin ár og hef-
ur það að meginmarkmiði að vekja
aukna athygli á stöðu bátaverndar í
landinu. Um tuttugu söfn, setur og
sýningar um land allt eiga aðild að
samtökunum.
„Tilgangurinn með gerð forn-
bátaskrárinnar er að safna upplýs-
ingum um varðveitta fornbáta og
gefa yfirlit yfir stöðu bátaverndar í
landinu; þ.e. hvaða bátar hafa ver-
ið teknir til varðveislu, gefa grein-
argóða lýsingu á þeim, segja sögu
þeirra og fleira. Lögð var áhersla á
gildi einstakra báta en einnig að fá
yfirsýn yfir hvað til er í landinu og
draga fram sérstöðu bátanna sem
hluta af heild.
Skránni er ætlað að stuðla að
bættri bátavernd og auðvelda alla
vinnu við ákvarðatökur um hvað
æskilegt sé að varðveita til fram-
tíðar og hvað ekki. Það getur bæði
átt við um ný aðföng á söfnum, báta
sem ekki hafa hlotið formlega við-
urkenningu sem safngripir og grisj-
un, en þá er yfirsýn grundvallaratr-
iði. Þá mun skráin væntanlega einn-
ig koma að gagni við styrkveitingar.
Ennfremur er skránni ætlað er að
gera bátaarfinn sýnilegan umfram
það sem nú er í þeirri von að auka
skilning stjórnvalda og almennings
á gildi hans. Skráin mun jafnframt
stórbæta aðgengi almennings að
þessum hluta menningararfsins og
auðvelda frekari rannsóknarvinnu,“
segir í tilkynningu frá útgefendum.
Ritin má nálgast hér: http://ba-
tasmidi.is/files/ mm
Þriðjudagskvöldið 4. febrú-
ar næstkomandi flytur Víf-
ill Karlsson, hagfræðingur
hjá SSV og dósent við Há-
skólann á Akureyri, fyrirlest-
ur í Snorrastofu með heitinu
Grasrótin og gervigreind.
Undirheiti hans ber í sér
hina áhugaverðu spurningu:
Geta mennta- og menn-
ingarstofnanir fleytt lands-
byggðinni inn í framtíðina?
Fyrirlesturinn byggir á
könnun, sem gerð var árin
2016 og 2017, þar sem leit-
að var svara við því hvort
menntunarstig sé hærra á
svæðum landsbyggðarinnar
þar sem mennta- og menn-
ingarstofnanir eru og meðal
annars hvernig það hafi áhrif
á viðhorf íbúanna til búsetu
og brottflutnings. Vífill seg-
ir um efnið: „Yfirleitt er tal-
að um að menntun sé mikil-
væg samfélögum. Það virðist
engum vafa undirorpið þeg-
ar stór samfélög eru skoðuð.
Þegar kemur að einstaka land-
svæðum fullyrða menn ekki alltaf
af mikilli sannfæringu að menntun
sé til bóta. Stundum er því haldið
fram að menntastofnanir mennti
unga fólkið „í burtu“ vegna þess
að það séu engin eða illa launuð
tækifæri fyrir það í heimabyggð
sinni.“ Í erindinu verður skoðað
hvort meiri menntun fólks hafi
mögulega áhrif á hvort það sé
ánægðara með stöðu sína á vinnu-
markaði úti á landi t.d. atvinnuör-
yggi og laun. Einnig hvort meiri
menntun fólks hafi áhrif á ánægju
með þau gæði og þá þjónustu
sem landsbyggðin hefur upp á að
bjóða, t.d. leikskóla, grunnskóla,
menninguna heima í héraði, ná-
lægðina við náttúruna og margt
fleira.
Vífill Karlsson lauk Cand. Mag.
prófi í hagfræði árið 1995 frá Há-
skólanum í Björgvin og
Cand. Polit. prófi í hagfræði
frá sama skóla árið 1997.
Hann starfaði að kennslu og
rannsóknum við Háskólann
á Bifröst 1996 - 2008, þar
af sem aðstoðarrektor 1999
– 2000. Vífill hóf kennslu
við Háskólann á Akureyri
samhliða atvinnuráðgjöf hjá
SSV árið 2008 og lauk dokt-
orsnámi í hagfræði frá Há-
skóla Íslands 2012. Nú er
hann dósent við Háskólann
á Akureyri. Svæðahagfræði
er hans fyrsta sérsvið en auð-
linda- og umhverfishagfræði
annað sérsvið. Vífill hefur
einkum rannsakað orsakir
búferlaflutninga og velferð
íbúa í hinum dreifðu byggð-
um ásamt rannsóknum á
samgöngum og fasteigna-
markaði.
Fyrirlesturinn hefst kl. 20
í Bókhlöðu Snorrastofu og
er hluti fyrirlestraraðarinn-
ar Fyrirlestrar í héraði og að
venju verður boðið til kaffiveit-
inga og umræðna. Eins og geta
má nærri er efni fyrirlestursins
hugleikið efni í menningarstofn-
unum héraðsins og snertir íbúa
þess með beinum hætti. Snorra-
stofa hvetur því alla til að koma
og hlýða á þetta áhugaverða sjón-
arhorn, sem Vífill Karlsson kynn-
ir. Aðgangseyrir er kr. 1000.
mm
Gustur SH á Bátadögum á Breiðafirði. Ljósm. úr fornbátaskrá.
Fornbátaskrá og leiðarvísir um
varðsveislugildi gamalla báta
Grasrótin og gervigreind
á fyrirlestri í héraði