Morgunblaðið - 29.08.2020, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 2020
Fjárhagsstaða Reykja-
víkurborgar er graf-
alvarleg, útgjöld borg-
arinnar halda áfram að
vaxa og skuldasöfnun hef-
ur aukist um 33 milljarða
á aðeins sex mánuðum.
Heildarskuldir og skuld-
bindingar samstæðna
borgarinnar eru komnar í
378 milljarða í júnílok.
Það sjá það allir að vand-
inn er gríðarlegur og
hann varð ekki til á
nokkrum mánuðum.
Vissulega hefur CO-
VID-19 áhrif á stöðuna en
því miður var Reykjavík-
urborg það illa rekið
sveitarfélag fyrir CO-
VID-19 að búið var að
senda ósk um neyð-
araðstoð til ríkisins strax
á vordögum. Enda aug-
ljóst að fjárhagsleg
óstjórn hefur verið í sveit-
arfélaginu um langt skeið.
Ríkið nýtti uppsveiflu síð-
ustu ára til að greiða
skuldir verulega niður, en
á sama tíma hefur borgin aukið skuldir
sínar um meira en milljarð á mánuði
þrátt fyrir einstakt góðæri. Nú eru liðin
tvö ár frá því að Viðreisn komst í meiri-
hluta með vinstri flokkunum í borginni.
Þá var gerður sáttmáli um að greiða
niður skuldir á meðan efnahags-
ástandið væri gott en á það lögðu
fulltrúar Viðreisnar þunga áherslu. Það
hefur gjörsamlega brugðist.
Algerlega ósjálfbær rekstur
til margra ára
Reykjavíkurborg skýrir stöðu sína
best út sjálf í umsögn sem borgin sendi
frá sér í vor til Alþingis vegna aðgerða
ríkisstjórnarinnar og áhrifa COVID-19.
Þar óskaði Reykjavíkurborg eftir tug-
um milljarða bæði frá ríkinu og Seðla-
banka Íslands. Niðurstöður starfshóps
á vegum Reykjavíkurborgar fylgja um-
sögninni og þar segir meðal annars:
„Vandinn snýst hins vegar ekki aðeins
um skammtíma fjármögn-
unarvanda heldur stefnir í
algerlega ósjálfbæran
rekstur til margra ára.
Þessa ósjálfbærni er ekki
hægt að leysa með hækk-
un leyfilegrar skattlagn-
ingar eða þjónustugjalda
eða með stórfelldum nið-
urskurði í útgjöldum
borgarinnar sem varða að
langmestu leyti leik- og
grunnskóla og velferð-
arþjónustu. Hefðbundnar
aðferðir eru ekki í boði. Þá
er ekki hægt að leysa
þetta með stórfelldum
lánveitingum þar sem
veltufé frá rekstri mun
ekki til margra ára fram
undan standa undir af-
borgunum.“ Ekki er hægt
að hækka skatta og gjöld
sem nú þegar eru í botni.
Fjárhagsstaða borg-
arinnar getur ekki verið
skýrð út betur, því miður.
Niðurskurður
hjá börnum
Borgarstjórnarflokkur
Sjálfstæðisflokks hefur
allt frá kosningum verið
að benda á það að fjárhagsstaða borg-
arinnar sé ekki ásættanleg. Því hefur
ávallt verið haldið fram af meirihlut-
anum að allt sé í himnalagi og allar
ábendingar okkar um slaka rekstr-
arstöðu hafa verið slegnar út af borð-
inu. Meirihlutinn hefur samt byrjað að
spara og það hjá börnum með því að
loka grunnskóla. Á tímum þessa meiri-
hluta þar sem borgin er að eigin sögn
að stefna í algerlega ósjálfbæran rekst-
ur er byrjað á því að skera niður í
grunnþjónustunni sem hefur ekki frá
hruni fengið það bætt sem þá var skorið
niður.
Það er ljóst að næstu mánuðir verða
erfiðir fyrir meirihlutann í Reykjavík
þar sem komið er að skuldadögum eftir
margra ára skuldasöfnun.
Eftir Valgerði
Sigurðardóttur
» Því miður
var Reykja-
víkurborg það
illa rekið sveit-
arfélag fyrir
COVID-19 að
búið var að
senda ósk um
neyðaraðstoð til
ríkisins strax á
vordögum.
Valgerður
Sigurðardóttir
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
valgerdur.sigurdardottir@reykjavik.is
Reykjavíkurborg
óskar eftir
neyðaraðstoð
„Það sem gerist er að
það verður þessi gríð-
arlega samvinna og
samskipti. Okkar
fremstu vísindamenn á
alþjóðavísu og fyrirtæki
á þessum markaði fara
að deila upplýsingum.
Þetta er einstakt – sigur
fyrir mannkynið, ef ég
má orða það sem svo,“
var haft eftir Birni
Rúnari Lúðvíkssyni, yf-
irlækni ónæmisdeildar Landspítalans
í frétt Vísis í síðustu viku. Það viðhorf
er orðið ríkjandi að samvinnan og
samskiptin muni leiða okkur út úr
þessu ástandi sem ríkir í heiminum
um þessar mundir. Þetta er viðhorf
sem er inngróið í stefnu Framsóknar
enda hefur flokkurinn í gegnum tíðina
verið boðberi samvinnunnar sem leys-
ir úr læðingi helstu framfaramál í
sögu þjóðarinnar.
Leiðin til eðlilegs lífs
Þegar þessi orð eru rituð stöndum
við enn í ströngu við að koma í veg
fyrir vöxt veirunnar á Íslandi eftir að
hafa lifað tiltölulega eðlilegu lífi fram-
an af sumri. Barátta okkar gegn veir-
unni hafði gengið vel en eins og sótt-
varnalæknir hefur ítrekað í máli sínu
frá upphafi faraldursins verðum við að
læra að lifa með veir-
unni í mánuði eða ár áð-
ur en við getum aftur
snúið til eðlilegs lífs.
Hagur heimilanna
Veiran hefur haft
áhrif á líf okkar allra.
Ríkisstjórnin hefur auk
baráttunnar við heil-
brigðisvána komið fram
með umfangsmiklar að-
gerðir til að milda efna-
hagslegt högg á fjöl-
skyldur og fyrirtæki.
Þær aðgerðir hafa verið
mikilvægar en áfram verður unnið að
frekari viðbrögðum til að vernda hag
heimilanna, til þess að skapa ný störf
og auka verðmætasköpun svo sam-
félagið nái sínum fyrri styrk.
Uppgangur öfga
Á síðustu misserum höfum við upp-
lifað uppgang öfga í heiminum og við
förum ekki varhluta af því hér á Ís-
landi. Leiðtogar stjórnmálaafla hafa
sumir stigið fram með lýðskrumið að
vopni og höggvið skörð í samfélagið
til þess eins að ná aukinni áheyrn og
með það að markmiði að öðlast meiri
völd. Það gera þeir með því að etja
hópum gegn hver öðrum, skapa
óánægju og fylla fólk þannig van-
mætti. Það er öndvert við það sem ég
trúi að stjórnmál eigi að gera því ég lít
á stjórnmál sem tæki til að efla fólk og
samfélög og til að búa til betri og ham-
ingjuríkari heim.
Samvinnuleiðin í stjórnmálum
Öfgar til hægri og vinstri eru okkur
vel kunnar í samtímasögunni og hafa
þær ekki fært okkur betri samfélög.
Það hefur hins vegar samvinnan gert.
Ef við lítum yfir sögu Íslands sem lýð-
veldisins sjáum við að stjórn landsins
hefur verið í höndum samsteypu-
stjórna og þar hefur Framsókn oftar
en ekki verið þátttakandi. Þessi sam-
vinnuleið í íslenskum stjórnmálum
hefur getið af sér samfélag sem ætíð
er ofarlega ef ekki efst á listum þjóða
sem þykja skara fram úr þegar kemur
að almennum lífsgæðum í heiminum.
Þau stjórnmálaöfl sem við sjáum nú
yst til hægri og yst til vinstri bjóða
engum til samtals heldur miða að því
að níða skóinn af öðrum, oft með því
að hafa uppi stór orð um svik, prin-
sippleysi og jafnvel landráð ef það ylj-
ar eigin sjálfsmynd þá stundina.
Skynsemin sigrar
alltaf að lokum
Yfirlýsingar sem eingöngu er ætlað
að ögra og etja fólki saman eru að
sönnu ekki mikils virði en þær eru
eyðileggjandi. Segja má að öfgarnar
næri hvor aðra en leiði aldrei til nið-
urstöðu því það eru aðrar og skyn-
samari stjórnmálahreyfingar sem
leiða fólk saman og hreyfa samfélagið
til betra horfs.
Samtal, samvinna: framfarir
Á síðasta degi þingsins voru sam-
þykkt lög og þingsályktanir sem gera
fjárfestingu í samgöngum upp á 900
milljarða króna mögulega. Í þeim
pakka var, auk fjölmargra brýnna
verkefna um allt land, samgöngu-
sáttmáli um uppbygginu á höfuðborg-
arsvæðinu. Það hefur ekki farið fram
hjá neinum að algjör stöðnun hefur
ríkt í samgöngum á höfuðborg-
arsvæðinu síðustu ár og áratugi. Það
var eitt af helstu markmiðum mínum
þegar ég settist í stól samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra að stórauka
samgönguframkvæmdir og þar með
talið að höggva á þann hnút sem hefur
verið í samskiptum ríkis og sveitarfé-
laganna á höfuðborgarsvæðinu. Með
markvissu samtali og samráði tókst
það og íbúar höfuðborgarsvæðisins
sjá fram á bjartari tíma í samgöngum
og á það jafnt við um þá sem nota fjöl-
skyldubílinn, almenningssamgöngur
eða eru gangandi og hjólandi.
Sundrað samfélag er
veikt samfélag
Stjórnmál verða alltaf samvinna og
samkomulag nema við viljum búa í
sundruðu samfélagi. Þeir sem mest
níða niður stjórnmálin virðast líta svo
á að málamiðlanir milli ólíkra sjón-
armiða séu óásættanlegar og að öll
samvinna sé svik. Þegar þessar radd-
ir verða ráðandi í umræðunni, hjá
fjölmiðlum og álitsgjöfum, þá eykst
krafan um að enginn flokkur gefi
neitt eftir og þá verður ekkert sam-
tal, engin samvinna og þar af leiðandi
engin framþróun; bara stöðnun, tor-
tryggni og ófullnægja allra. Allra
nema þeirra sem njóta þess að segja
að allir séu prinsipplausir; allir nema
þeir sjálfir.
Heimsfaraldurinn getur leitt til
sundrungar og átaka en líkt og þegar
kemur að því að ráða niðurlögum
veirunnar sjálfrar þá þurfum við
samvinnu til að byggja upp sterkara
samfélag. Framsókn mun hér eftir
sem hingað til vinna að sátt um
framþróun samfélagsins. Sú sátt
verður ekki til með öfgum til hægri
eða vinstri. Framtíðin ræðst á miðj-
unni.
Eftir Sigurð Inga
Jóhannsson » Framsókn mun hér
eftir sem hingað til
vinna að sátt um
framþróun samfélags-
ins. Sú sátt verður ekki
til með öfgum til hægri
eða vinstri. Framtíðin
ræðst á miðjunni.
Sigurður Ingi
Jóhannsson
Höfundur er formaður Framsóknar
og samgöngu- og sveitarstjórnar-
ráðherra.
Samvinna er lykillinn að árangri
Efnahagsleg áhrif
kórónufaraldursins
má sjá hjá heimilum
og hinu opinbera,
bæði ríki og sveitar-
félögum. Helsta ógn-
in sem við stöndum
frammi fyrir í dag er
vaxandi atvinnuleysi
sem leggst þungt á
þá sem verða því fyr-
ir og getur orðið
mjög dýrt fyrir sam-
félagið allt. Seðlabankinn sagðist í
vikunni gera ráð fyrir 10% atvinnu-
leysi á þessu ári, sem þýðir að um
20 þúsund manns verða án atvinnu.
Markmið þessa hausts hlýtur að
vera að milda höggið fyrir þá sem
verða fyrir atvinnumissi með
áframhaldandi hlutabótum og leng-
ingu á tekjutengdum bótum, líkt og
ríkisstjórnin hefur þegar tilkynnt
um. Markmið hins opinbera hlýtur
líka að vera að koma í veg fyrir at-
vinnuleysi eftir því sem kostur er,
með því að styðja við fólk og fyrir-
tæki og halda uppi atvinnustigi.
Grænar áherslur
Reykjavíkurborgar
Frá því að faraldurinn hófst hef-
ur Reykjavíkurborg lagt annars
vegar áherslu á heilbrigði og varnir
gegn dreifingu veirunnar og hins
vegar á efnahagslega viðspyrnu í
þágu borgarbúa. Strax í vor kynnt-
um við aukna innspýtingu t.d. í við-
haldsverkefni og sumarstörf nema.
Við kynntum líka Græna planið, um
grænar áherslur upp úr efnahags-
áfallinu, þar sem eru tekin mik-
ilvæg skref til framtíðar, skref sem
við þurfum að taka til að bæta lífs-
gæði, loftgæði og loftslag. Græna
planið þarf að byggjast á sjálf-
bærni, þar sem vandamálum er
ekki ýtt áfram til komandi kyn-
slóða, heldur sé það á okkar ábyrgð
að bregðast við þeim vanda sem við
stöndum frammi fyrir.
Mikill tekjusamdráttur
Ársreikningur Reykjavíkurborg-
ar 2019 sýndi sterkan fjárhag borg-
arinnar og rými til að takast á við
komandi þrengingar.
Nú hefur sex mánaða
uppgjör borgarinnar
verið lagt fram og sýn-
ir glögglega að tekjur
eru að dragast hratt
saman á meðan út-
gjöld aukast vegna
kórónuveiru-
faraldursins, líkt og
sést hjá öðrum sveit-
arfélögum og ríkinu.
Það var við því að bú-
ast að tekjur A-hluta
borgarinnar yrðu
mun lakari en fjár-
hagsáætlun gerði ráð fyrir.
Skuldir samstæðu Reykjavíkur
hafa aukist á þessu ári, til að geta
brugðist við efnahagssamdrætt-
inum og minnkandi tekjum borg-
arinnar og fyrirtækjum hennar.
Staðgreiðsla skatta er t.a.m. tæpum
3 milljörðum, eða 6,6%, lægri en
áætlanir gerðu ráð fyrir á fyrstu
sex mánuðum ársins. Minni umsvif í
efnahagslífinu sjást einnig í minni
tekjum Strætó og Faxaflóahafna.
Þá hefur lækkun á álverði og veik-
ing krónunnar frá áramótum haft
töluverð áhrif á rekstrarniðurstöðu
Orkuveitunnar.
Strax í vor lagði Reykjavík-
urborg fram sviðsmyndir um efna-
hagsleg áhrif kórónuveirufarald-
ursins og hefur hún því verið
undirbúin fyrir samdrátt. Áfram
mun Reykjavíkurborg byggja á
greiningu fagmanna borgarinnar til
að bregðast við á traustum og fag-
legum grunni.
Sjálfbærni til framtíðar
Vinnumarkaðsaðgerðir hins
opinbera þurfa að gera ráð fyrir að-
gerðum strax, til að stuðla að aukn-
um tekjum og lækkun kostnaðar til
framtíðar litið. Hinn kosturinn er
að flýta framkvæmdum sem þegar
hafa verið ákveðnar.
Í áætlunum til næstu fimm ára
ætti því að stefna að því að færa
meginþunga framkvæmda eins
framarlega í tíma og kostur er. Slík-
ar framkvæmdir geta t.d. lotið að
uppbyggingu mikilvægra innviða
eða að flýta snjallvæðingu ferla sem
mun spara til framtíðar. Við þurfum
þó að fara gætilega og tryggja að
um tímabundnar aðgerðir verði að
ræða og að þær leiði ekki til þess að
hið opinbera bólgni út á þann hátt
að erfitt verði að skera niður þegar
betur árar.
Flýtum umhverfisvænum
innviðum
Nú eru sveitarfélög á höfuð-
borgarsvæðinu og ríkið að sam-
þykkja stofnun opinbers hluta-
félags sem mun bera nafnið Góðar
samgöngur ohf. og mun sjá um
framkvæmd samgöngusáttmálans.
Stærsti eigandinn verður ríkið með
75% hlut og svo Reykjavík með
14% en önnur sveitarfélög á höfuð-
borgarsvæðinu með minna.
Með stofnun Góðra samgangna
gefst ríkinu og sveitarfélögum á
höfuðborgarsvæðinu tækifæri til
þess að flýta framkvæmdum sem
þegar er búið að ákveða að ráðast í,
til að bæta samgöngur á
höfuðborgarsvæðinu. Til dæmis
væri hægt að flýta framkvæmdum
upp á 8,2 milljarða sem búið er að
eyrnamerkja göngu- og hjólastíg-
um, göngubrúm og undirgöngum.
Þrátt fyrir lægri tekjur þarf
Reykjavíkurborg, líkt og öll sveitar-
félög í landinu, að vera þess
reiðubúin að veita góða grunnþjón-
ustu og sveitarfélögin mega ekki
verða til þess að magna niðursveifl-
una með því að fara í harkalegan
niðurskurð núna. Það er skyn-
samlegra, fyrir alla, að halda uppi
öflugu framkvæmdastigi og reyna
að flýta framkvæmdum sem reyn-
ast hagkvæmar og þarf að fara í. Þó
svo að það þýði tímabundið aukna
skuldsetningu, sem Reykjavík get-
ur staðið undir.
Skynsamlegar
fjárfestingar til framtíðar
Eftir Þórdísi Lóu
Þórhallsdóttur
Þórdís Lóa
Þórhallsdóttir
» Vinnumarkaðs-
aðgerðir hins opin-
bera þurfa að gerast
strax, þær stuðla að
auknum tekjum og
lækkun kostnaðar til
framtíðar litið.
Höfundur er formaður borgarráðs
og oddviti Viðreisnar.