Iðjuþjálfinn - 2020, Qupperneq 22

22Iðjuþjálfinn 1/2020
og samstarfsfólks á vinnustað. Hér á landi er skortur á rannsóknum
innan starfsendurhæfingar en mikilvægt er að rannsaka áherslur og
árangur þeirrar þjónustu sem veitt er, þar á meðal ferli endurkomu
til vinnu eftir langt veikindaleyfi og hvernig aðlögun á starfi eða
starfsumhverfi er háttað.
Hvorki mismikil þekking stjórnendanna á þjónustuúrræðum fyrir
fólk með skerta starfsgetu né vöntun þeirra á heildaryfirsýn yfir
uppbyggingu þjónustukerfisins kemur á óvart enda hefur lengi
verið bent á að skipulag og verkaskipting stofnana sé óskýr
(Ríkisendurskoðun, 2012). Reynsla stjórnendanna af samkeppni
milli þjónustuveitenda um störf fyrir þennan hóp getur haft
neikvæð áhrif á vilja þeirra til samstarfs við fagfólk kerfisins og þar
með aðgengi að störfum fyrir fólk með skerta starfsgetu. Að auki
setur það fagfólk í erfiða stöðu að þurfa að keppa sín í milli um störf
á vinnumarkaði (Velferðarráðuneytið, 2018). Niðurstöðurnar
undirstrika mikilvægi opinberrar stefnumótunar um málefni fólks
með skerta starfsgetu til að ná fram aukinni samræmingu og
samfellu í þjónustunni. Skýra þarf skipulag þjónustukerfisins og
skilgreina hlutverk mismunandi stofnana (Ásdís Sigurjónsdóttir
o.fl., 2019; Ríkisendurskoðun, 2012). Brýnt er að upplýsingar um
málaflokkinn séu aðgengilegar á einum stað, jafnt fyrir notendur
þjónustunnar og stjórnendur á vinnumarkaði. Slíkt gæti sparað
stjórnendum tíma og ýtt undir samvinnu þeirra við fagfólk.
Opinber þjónusta ýtir undir aðgengi að störfum fyrir fólk með skerta
starfsgetu en tenging við ákveðinn fagmann í þjónustukerfinu og
endurgreiðsla launa frá TR eru veigamiklir þættir. Samvinna á milli
fagfólks þjónustukerfisins og atvinnurekenda er mikilvæg en
töluvert vantar upp á að hún sé í skipulögðum farvegi og
upplýsingaflæði og nauðsynlegur stuðningur fyrir hendi. Brýnt er
að mótuð verði stefna í málaflokknum þar sem meðal annars er
áhersla á samvinnu ásamt ábyrgð atvinnurekenda og fagfólks.
Helstu takmarkanir rannsóknarinnar eru að viðmælendur voru
fulltrúar afmarkaðs hóps fyrirtækja og stofnana sem dregur úr
yfirfærslugildi niðurstaðna. Í framhaldinu væri áhugavert að fá
innsýn í reynslu fólks með skerta starfsgetu af vinnu sinni og
starfsumhverfi og einnig sjónarhorn fagfólks af samstarfi þeirra við
vinnustaði.
Þakkir
Greinarhöfundar þakka öllum þeim sem lögðu rannsókninni lið.
Sérstakar þakkir fá stjórnendur vinnustaða sem greindu frá reynslu
sinni og viðhorfum. VIRK starfsendur hæfingarsjóður fær þakkir fyrir
veittan styrk og Akureyrarakademían fyrir starfsaðstöðu. Einnig fá
Guðrún Pálmadóttir dósent og Sara Stefánsdóttir lektor þakkir fyrir
yfirlestur og góðar ábendingar.
HEIMILDIR
Alþýðusamband Íslands. (2003). Fötlunarstjórnun á vinnustað:
Viðmiðunarrelgur ILO (Alþýðusamband Íslands þýddi). https://www.asi.is/
media/6366/samsett_prufa.pdf
Angelov, N. og Eliason, M. (2018). Wage subsidies targeted to jobseekers with
disabilities: Subsequent employment and disability retirement. IZA Journal of
Labor Policy, 7(1), 1-37. https://doi.org/10.1186/s40173-018-0105-9
Ásdís Sigurjónsdóttir, Guðrún Pálmadóttir og Kristjana Fenger. (2019). „Við
höfum þurft að breyta okkar starfi“: Starfsendurhæfing á Íslandi frá
sjónarhorni starfsfólks starfsendurhæfingarstöðva. Iðjuþjálfinn, 40(1), 6-13.
http://www.ii.is/media/idjuthjalfinn/Idjuthjalfinn_NOV_2019_vef.pdf
Burke, J., Bezyak, J., Fraser, R. T., Pete, J., Ditchman, N. og Chan, F. (2013).
Employers’ attitudes towards hiring and retaining people with disabilities: A
review of the literature. Australian Journal of Rehabilitation Counselling,
19(1), 21-38. https://doi.org/10.1017/jrc.2013.2
Charmaz, K. (2014). Constructing grounded theory (2. útgáfa). Sage.
Clayton, S., Barr, B., Nylen, L., Burström, B., Thielen, K., Diderichsen, F., Dahl, E.
og Whitehead, M. (2011). Effectiveness of return-to-work interventions for
disabled people: A systematic review of government initiatives focused on
changing the behaviour of employers. European Journal of Public Health,
22(3), 434-439. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckr101
CSES. (2012). Evaluation of the SME definition. https://op.europa.eu/en/
publication-detail/-/publication/5849c2fe-dcd9-410e-af37-1d375088e886
Gewurtz, R. E., Langan, S. og Shand, D. (2016). Hiring people with disabilities: A
scoping review. Work, 54(1), 135-148. https://doi.org/10.3233/wor-162265
Guðrún Pálmadóttir. (2013). ICF og iðjuþjálfun: Fagþróun, hugmyndafræði og
hagnýtt gildi. Iðjuþjálfinn, 34(1), 9-17. http://www.ii.is/media/idjuthjalfinn/
idjuthjalfinn_2013.pdf
Gustafsson, J., Peralta, J. P. og Danermark, B. (2014). The employer’s
perspective: Employment of people with disabilities in wage subsidized
employments. Scandinavian Journal of Disability Research, 16(3), 249-266.
https://doi.org/10.1080/15017419.2013.785976
Hagstofa Íslands. (2019). Staða örorkulífeyrisþega á vinnumarkaði. https://
hagstofa.is/utgafur/frettasafn/vinnumarkadur/oryrkjar-a-islenskum-
vinnumarkadi/
Halonen, J. I., Atkins, S., Hakulinen, H., Pesonen, S. og Uitti, J. (2017).
Collaboration between employers and occupational health service providers:
A systematic review of key characteristics. BMC Public Health, 17(1), 1-9.
https://doi.org/10.1186/s12889-016-3924-x
Heilbrigðisráðuneytið. (2020). Endurhæfing: Tillögur að endurhæfingarstefnu.
https://samradsgatt.island.is/oll-mal/$Cases/Details/?id=2675
Ju, S., Roberts, E. og Zhang, D. (2013). Employer attitudes toward workers with
disabilities: A review of research in the past decade. Journal of Vocational
Rehabilitation, 38(2), 113-123. https://doi.org/10.3233/jvr-130625
Kolbeinn H. Stefánsson. (2019). Fjöldaþróun örorkulífeyrisþega á Íslandi
2008–2030. https://www.obi.is/static/files/skjol/pdf-skyrslur/2019-09-sky-
rsla-fjo-ldathro-un-o-bi-khs-utg-1.pdf
Kristjana Jokumsen og Rannveig Traustadóttir. (2014). Fordómar og félagsleg
útskúfun: Samantekt á stöðu fatlaðs fólks eins og hún birtist í íslenskum
rannsóknum frá árunum 2000–2013. http://www.fotlunarfraedi.hi.is/files/
Kristjana/Fordomar_og_felagsleg_utskufun_Juli2014_leidrett_agust2014.
pdf
Lindsay, S., Cagliostro, E., Albarico, M., Mortaji, N. og Karon, L. (2018). A
systematic review of the benefits of hiring people with disabilities. Journal of
Occupational Rehabilitation, 28(4), 634-655. https://doi.org/10.1007/
s10926-018-9756-z
Lög um atvinnutengda starfsendurhæfingu og starfsemi
starfsendurhæfingarsjóða nr. 60/2012.
Lög um jafna meðferð á vinnumarkaði nr. 86/2018.
Lög um vinnumarkaðsaðgerðir nr. 55/2006.
McDowell, C. og Fossey, E. (2015). Workplace accommodations for people with
mental illness: A scoping review. Journal of Occupational Rehabilitation,
25(1), 197-206. https://doi.org/10.1007/s10926-014-9512-y
Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3. útgáfa).
Sage.
Petersen, K. S., Labriola, M., Nielsen, C. V. og Larsen, E. L. (2016). Work
reintegration after long-term sick leave: Domains of influence on co-workers’
ability to be supportive. Disability and Rehabilitation, 38(19), 1872-1883.
https://doi.org/10.3109/09638288.2015.1107772
Prins, R. (2013). Sickness absence and disability: An international perspective. Í
P. Loisel og J. R. Anema (ritstjórar), Handbook of work disability: Prevention
and management (bls. 3-14). Springer.
Rannveig Traustadóttir. (2008). Work, disability and social inclusion: The
promise and problematics of EU disability policy. Í M. L. DeVault (ritstjóri),
People at work: Life, power and social inclusion in the new economy. New York
University Press.