Iðjuþjálfinn - 2020, Side 24

24
GREIN
Iðjuþjálfinn 1/2020
Svava Arnardóttir,
Iðjuþjálfi hjá Hugarafli
Stundakennari í iðjuþjálfun við Háskólann á Akureyri
Meistaranemi í fötlunarfræðum við Háskóla Íslands
Ég hef setið of margar ráðstefnur, lesið greinar og hlustað á
fyrirlestra um ákveðinn málaflokk án þess að rödd einstaklinganna
sjálfra heyrist. Ég vinn mikið með ungu fólki sem hefur persónulega
reynslu af andlegum áskorunum og hef sjálf þá reynslu auk fag-
legrar þekkingar sem iðjuþjálfi.
Við vorum orðin langþreytt á að sækja viðburði þar sem geð-
heilbrigðismál ungs fólks voru rædd en nánast ekkert ungt fólk var
í salnum og það hafði sjaldnast fengið tækifæri til að koma að
skipulagningu dagskrár eða umræðunnar sjálfrar. Kornið fyllti
mælinn þegar við sóttum pallborðsumræður með ýmsu ráðafólki á
miðjum aldri þar sem þau svöruðu fyrirspurnum um af hverju ungu
fólki liði illa nú á dögum og hvað væri best að gera. Okkur vitanlega
höfðu þau ekki persónulega reynslu af andlegum áskorunum, í það
minnsta höfðu þau aldrei komið opinberlega fram sem fólk með
slíka reynslu.
Hópur ungs fólks í Hugarafli tók sig saman og nýtti pirringinn sem
drifkraft til breytinga. Við ákváðum að skipuleggja pall-
borðsumræður þar sem unga fólkið, sem gjarnan er rætt um,
stjórnaði umræðunni og fulltrúar úrræða og stjórnsýslunnar sætu á
fremsta bekk meðal áheyrenda. Við völdum að fjalla sérstaklega
um sjálfsskaða, sjálfsvígshugsanir og -tilraunir ungs fólks. Við
vonuðumst til þess að erfið lífsreynsla gæti reynst öðrum hjálpleg
og vonandi komið til leiðar breytingum þannig að færri þyrftu að
feta sama veg.
Undirbúningur pallborðsumræðna ungs fólks
Við unnum sleitulaust sumarið 2019 að undirbúningi pallborðs-
umræðnanna sem áttu að fara fram á alþjóðlegum forvarnadegi
gegn sjálfsvígum í september. Við fundum fjölda ungs fólks í
Hugarafli sem hafði reynslu af sjálfsskaða, sjálfsvígshugsunum og/
eða sjálfsvígstilraunum og langaði að vinna að þessum viðburði
með okkur. Fljótlega myndaðist bæði verkefnahópur sem sá um
undirbúning viðburðarins og hópur einstaklinga sem vildu miðla
sinni reynslu. Vikuleg þjálfun fór fram allt sumarið og það ferli var
algjörlega einstakt. 8–12 ungir einstaklingar komu saman og deildu
lífsreynslu sinni hver með öðrum. Fljótlega komum við auga á
fjölda sameiginlegra þátta. Sár, persónuleg lífsreynsla reyndist ekki
bundin við okkur sem einstaklinga heldur frekar endurspegla ýmsa
samfélagsþætti, ofbeldis- og áfallasögu og jaðarsetningu af ólíkum
toga. Í þjálfunarferlinu skrifuðu einstaklingarnir erindi sín, mótuðu
frásagnarstefnu og fengu þjálfun í framkomu og ræðumennsku.
Það er dýrmætt verkfæri að skrifa lífssögu sína á eigin forsendum.
Það gefur tækifæri til úrvinnslu og ákveðna fjarlægð, getur opnað
augu okkar fyrir þýðingu atburða og gefur færi á endurskilgreiningu
sjálfsmyndar okkar. Við ráðum til dæmis hvort sagan reynist
fórnarlambssaga eða þýðingarmikil þroskasaga – eða eitthvað allt
annað.
Viðburðurinn sjálfur, „Hlustaðu“ – 12. september 2019
Að endingu sögðu fimm ungmenni á aldrinum 18–30 ára frá eigin
reynslu af sjálfsskaða, sjálfsvígshugsunum og -tilraunum í
pallborðsumræðum í Hugarafli. Þau drógu fram hvað virkaði og
hvað mætti betur fara í þessum málaflokki, jafnt varðandi geð-
heilbrigðisþjónustu, menningu, samfélag eða stuðning ástvina. Að
loknum erindunum sátu þau fyrir svörum. Viðburðurinn fékk
töluverða fjölmiðlaumfjöllun en við áttum engu að síður erfitt með
að fá alla fulltrúa stjórnsýslunnar að borðinu með okkur.
Stefnumótandi skjal um sjálfsvígsforvarnir
Í kjölfar pallborðsumræðnanna hélt hópurinn áfram að hittast.
Ákveðið var að vinna sameiginlegt skjal með helstu punktum og
áhersluatriðum sem við vildum koma á framfæri varðandi þennan
málaflokk. Við vildum ekki aðeins opna umræðuna með
persónulegum sögum af öngstræti og sársauka heldur koma til
leiðar jákvæðum breytingum í kerfinu og samfélaginu. Skjalið
endaði sem rúmar 20 blaðsíður með skýrum tillögum til úrbóta og
byggði á sameiginlegri reynslu hópsins. Efnið var formlega gefið út
í febrúar 2020 með útgáfuviðburði þar sem gestum var boðið að
kynnast enn frekar ólíkum áhersluatriðum á borð við „raunveruleg
rót vandans“, „réttindi“, „mennskan og skömmin“ og „BUGL“.
Þátttakendum var skipt niður í hópa og fengu að kynnast
málefnunum með náinni, persónulegri kynningu á hverri stöð.
Hlustaðu-hópurinn fór á fundi með Guðna Th. Jóhannessyni forseta
Íslands, Ásmundi Einari Daðasyni félags- og barnamálaráðherra og
Nönnu Briem forstöðumanni geðþjónustu Landspítalans. Til stóð
að funda með fulltrúum Landlæknisembættisins en því var frestað
vegna COVID-19 samkomubanns.
Bókarskrif
Að þessu loknu ákvað hópurinn að hefjast handa við útgáfu bókar
sem byggir á stefnumótandi tillögunum en gerir málaflokknum enn
frekari skil. Við höfum tekið eftir að útgáfa bóka varðandi geð-
heilbrigðismál og batasögur einstaklinga hafa náð vinsældum hjá
almenningi síðustu ár. Við teljum að okkar persónulega reynsla og
AKTIVISMI
SEM HEILANDI IÐJA
Svava