Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2020, Blaðsíða 80

Útdráttur
Inngangur: Í hugmyndafræði alþjóðlega flokkunarkerfisins um færni,
fötlun og heilsu (ICF) er áhersla lögð á færni fólks við þær aðstæður
sem það býr. WHODAS 2.0 spurningalistinn, WHO Disability As-
sessment Schedule 2.0, var saminn til að mæla færni og fötlun í takt
við ICF, óháð mál- og menningarsvæðum eða þeim heilsufarsvanda
sem að baki býr. Markmið rannsóknarinnar voru að þýða WHODAS
2.0 og staðfesta próffræðilega eiginleika íslensku þýðingarinnar.
Aðferð: WHODAS 2.0 var þýtt úr ensku. Þá var það lagt fyrir og rætt
í rýnihópi fólks í endurhæfingu og leiddi það til minniháttar breyt-
inga. Bakþýðing staðfesti samhljóm íslensku útgáfunnar við upp-
runalegu ensku útgáfuna. Þýðingin var þá lögð fyrir tvo hópa. Fyrri
hópurinn (n = 81) var fólk sem var að hea endurhæfingu en það
svaraði WHODAS einu sinni auk þess að svara SF-36v2-spurninga-
listanum. Í síðari hópnum (n = 67) var fólk í viðhaldsþjálfun sem
glímdi við hjarta- eða lungnasjúkdóma. Það svaraði WHODAS 2.0
tvisvar með 2 vikna millibili. Innri áreiðanleiki var prófaður með
Cronbachs-alfa, áreiðanleiki endurtekinna mælinga með innan-
flokksfylgnistuðli og samtímaréttmæti við SF-36v2 var prófað með
fylgnistuðli Spearmans.
Niðurstöður: Innri áreiðanleiki var á bilinu 0,83–0,98 fyrir mæli-
tækið í heild og alla undirkvarða þess. Áreiðanleiki endurtekinna
mælinga reyndist 0,77–0,94. Fylgni milli WHODAS 2.0 og SF-36v2
var marktæk fyrir alla undirkvarða sem snúa að skyldum heilsu-
tengdum þáttum (r = –0,25 til –0,7, p < 0,05) eða í 36 af 48 tilfellum.
Ályktanir: Próffræðilegir eiginleikar íslensku þýðingarinnar á WHO-
DAS 2.0 eru góðir. Íslenska þýðingin er framlag til heilbrigðisþjón-
ustu og rannsókna á Íslandi og auk þess opnast möguleikar á þátttöku
Íslands í alþjóðlegum rannsóknum á færni og fötlun.
Lykilorð: WHODAS 2.0, íslenska, réttmæti, áreiðanleiki, SF-36v2
Inngangur
Þróun í heilbrigðisvísindum og bætt lífskjör í hinum vestræna
heimi síðustu áratugina hafa orðið til þess að æ fleiri glíma við
langvinna sjúkdóma og færniskerðingu af ýmsu tagi (World
Health Organization [WHO], 2011). Þessi ölgun kallar á
aukna þverfaglega nálgun í heilbrigðisþjónustu og jafnframt
aukið samráð við skjólstæðinga (Atwhal o.fl., 2014; Entwistle
og Watt, 2013) þar sem heildræn, einstaklingsmiðuð þjónusta
eflir færni og lífsgæði þeirra sem glíma við heilsubrest (Morgan
og Yoder, 2012).
Alþjóðlega flokkunarkerfið um færni, fötlun og heilsu (e.
Inter national Classification of Functioning, Disability and
Health, ICF) var gefið út af Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni
(World Health Organization) árið 2001. Það byggist á ICF-lík-
aninu (mynd 1), sem samþættir hið líflæknisfræðilega og hið
sálfélagslega heilsulíkan til að draga upp heildræna mynd af
færni og fötlun. Meginhugtak ICF er færni og birtist hún í
þremur víddum sem líkamsstarfsemi/líkamsbygging, athafnir
og þátttaka. Fötlun, sem er andstæðan við færni, birtist hins
vegar sem skerðing á líkamsstarfsemi/líkamsbyggingu, höml -
un við athafnir og takmörkuð þátttaka. Öll þessi fyrirbæri eru
afleiðing af samspilinu milli heilsufars einstaklingsins og
aðstæðna hans (Guðrún Pálmadóttir, 2013; Stucki o.fl., 2007;
WHO, 2001).
ICF-flokkunarkerfinu er ætlað að skapa samræmt og staðl -
að orðfæri ásamt umgjörð til að lýsa heilsu fólks og heilsu-
tengdri færni við þær aðstæður sem það býr. ICF snýr því bæði
að heilsusviðum og heilsutengdum sviðum frá líkamlegu, ein-
staklingsbundnu og samfélagslegu sjónarhorni (WHO, 2001;
WHO o.fl., 2015). ICF-flokkunarkerfið hefur tvo meginstofna,
annan fyrir færni og fötlun og hinn fyrir aðstæður. Færni- og
fötlunarstofninn deilist í hlutana líkamsstarfsemi og líkams-
byggingu annars vegar og athafnir og þátttöku hins vegar, og
aðstæðustofninn greinist í umhverfisþætti og einstaklings-
bundna þætti. Þessir órir hlutar greinast síðan í undirflokka
80 tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 96. árg. 2020
Hafdís Hrönn Pétursdóttir 1,2, Ragnheiður Harpa Arnardóttir 1,2,3 Guðrún Pálmadóttir1
Íslensk þýðing WHodAs 2.0
og próffræðilegir eiginleikar hennar
1 Heilbrigðisvísindasvið Háskólans á Akureyri
2 Endurhæfingardeild Sjúkrahússins á Akureyri, Kristnesi
3 Lungna-, ofnæmis- og svefnrannsóknasvið Læknavísindadeildar Uppsala -
háskóla í Svíþjóð
Nýjungar: Réttmætt og áreiðanlegt mælitæki á íslensku til að
skoða færni og fötlun fólks óháð sjúkdómsgreiningum og
aðstæðum.
Hagnýting: Mælitækið nýtist til að meta þjónustuþörf, skipu-
leggja skjólstæðingsmiðaða meðferð og meta áhrif hennar á
færni fólks.
Viðbót við þekkingu: Sambærilegt mælitæki hefur ekki áður
verið þýtt og rannsakað við íslenskar aðstæður.
Áhrif á störf fagfólks í heilbrigðisþjónustu: WHODAS 2.0 er
sjálfsmatstæki sem byggist á þverfaglegum grunni og getur
því eflt bæði skjólstæðingsmiðaða nálgun og þverfaglega
samvinnu.
Hvers vegna ættir þú að lesa þessa grein?