Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2020, Qupperneq 85

margar spurningar snúist um sama fyrirbærið (Terwee o.fl.,
2007; Field, 2018). Niðurstöðurnar hér eru einna líkastar
niðurstöðum í Noregi og Kína enda var þýðið í Noregi líkt því
íslenska og aldur og heilsufarsvandi kínversku þátttakendanna
af svipuðum toga. Menning Íslands og Kína er hins vegar ólík
og þessi líkindi eru því vísbending um notagildi WHODAS
2.0 þvert á menningarheima. Í þessari rannsókn var innri
áreiðanleiki lægstur fyrir undirkvarðann samskipti sem er
svipað og í erlendu rannsóknunum og alla jafna skýrt með lágu
svarhlutfalli við spurningunni um kynlíf (Castro o.fl., 2018;
Koumpouros o.fl., 2018; Moen o.fl., 2017). Hið sama gæti gilt
um okkar rannsókn því margir slepptu að svara þessari spurn-
ingu. Það kann að hafa ha áhrif á niðurstöðurnar þótt hægt
sé að fylla í eyðurnar með meðaltali annarra svara þátttakand-
ans úr viðkomandi undirkvarða þegar einungis vantar eitt eða
tvö svör, samkvæmt handbók um WHODAS 2.0 (Üstün o.fl.,
2010a). Í heild voru niðurstöðurnar fyrir innri áreiðanleika
nálægt því sem best gerist í rannsóknum á mælitækinu er-
lendis og þetta á líka við þótt menning landanna sé ólík
(Cheung o.fl., 2015; Chiu o.fl., 2014; Ćwirlej-Sozańska o.fl.,
2018).
Áreiðanleiki endurtekinna mælinga var einnig góður, þ.e.
ICC hærri en 0,75 (Koo og Li, 2016), og í samræmi við er-
lendar rannsóknir þar sem hann hefur oast mælst á bilinu
0,80–0,95, bæði fyrir undirkvarðana og mælitækið í heild (Fe-
derici o.fl., 2017). Innanflokksfylgnistuðullinn var hér hæstur
fyrir undirkvarðana dagleg störf og að komast um og fyrir mæli -
tækið í heild, og það er í fullu samræmi við niðurstöður er-
lendra þýðingarrannsókna (Chiu o.fl., 2014; Ćwirlej-Sozańska
o.fl., 2018; Koumpouros o.fl., 2018; Moen o.fl., 2017). Fylgni -
stuðullinn var lægstur fyrir samskipti, en svo var einnig í
Portúgal (Silva o.fl., 2013). Þar sem heilsufar svarenda var
stöðugt yfir tímabilið er skýring á lægri stuðli í þessum undir -
kvarða að líkindum sú sama og nefnd var hér áður varðandi
innri áreiðanleika, þ.e. að einni spurningu innan kvarðans er
o ósvarað og var það ívið algengara við síðari fyrirlögnina.
Fylgnistuðullinn fyrir eigin umsjá var næstlægstur eins og í
Póllandi og Taiwan en í Noregi var hann lægstur (Chiu o.fl.,
2014; Ćwirlej-Sozańska o.fl., 2018; Moen o.fl., 2017). Hér er því
einnig mikill samhljómur við erlendu þýðingarrannsóknirnar
þótt þátttakendur þar séu o heldur yngri og frá ólíkum mál-
og menningarsvæðum. Áreiðanleiki endurtekinna mælinga var
prófaður meðal 55 þátttakenda, en samkvæmt COSMIN gát-
listanum telst slíkur samanburður fyllilega trúverðugur ef þátt-
takendur eru 50 eða fleiri (Mokkink o.fl., 2019).
Fylgnin milli WHODAS 2.0 og SF-36v 2 var marktæk milli
undirkvarðans þátttaka og allra átta kvarðanna í SF-36v2 og
að minnsta kosti meðalsterk í sjö tilvikum af átta. Svipaða
niðurstöðu má sjá í norsku rannsókninni (Moen o.fl., 2017)
þar sem þýðið var fólk í endurhæfingu, eins og í þessari rann-
sókn, og meðalaldur þátttakenda svipaður. Í norsku rannsókn-
inni var fylgnin milli þátttökukvarða WHODAS 2.0 og félags-
legrar virkni í SF-36v2 sterkust, líkt og í okkar rannsókn. Sam-
bærileg tengsl er einnig að finna við þennan sama kvarða í
grísku rannsókninni (Koumpouros o.fl., 2018) þótt þátttak-
endur þar hafi verið heldur eldri en hér. Sterk tengsl þátt -
tökukvarðans við alla kvarða SF-36v2 má telja rökrétt þar sem
sá kvarði spannar víðara hugtak en aðrir undirkvarðar (WHO,
2001; WHO o.fl., 2015). Þessi skýru tengsl heilsutengdra lífs-
gæða við þátttöku benda líka til þess að mælingar á heilsu-
tengdum lífsgæðum endurspegli þátttöku að allnokkru leyti,
eins og aðrir hafa bent á (Salter o.fl., 2005). Fylgnin var einnig
sterk á milli undirkvarðans skilningur og boðskipti í WHODAS
2.0 og kvarðanna geðheilsu og félagslegrar virkni í SF-36v2.
Hin sterka fylgni á milli undirkvarðans samskipti í WHODAS
2.0 og kvarðanna geðheilsu og félagslegrar virkni í SF-36v2
fylgir sama mynstri og niðurstöður norsku rannsóknarinnar
þótt fylgnistuðlarnir séu almennt hærri í okkar rannsókn.
Þegar skoðaðir eru kvarðarnir í WHODAS 2.0 sem lýsa fyrst
og fremst líkamlegu atgervi fólks þá var sterkustu fylgnina að
finna annars vegar á milli kvarðans að komast um í WHODAS
2.0 og líkamlegrar virkni í SF-36v2 og hins vegar milli daglegra
starfa í WHODAS 2.0 og líkamlegs hlutverks í SF-36v2, en
sambærilegar niðurstöður má sjá í rannsókninni frá Noregi
(Moen o.fl., 2017). Í heild má segja að niðurstöðurnar sýni að
minnsta kosti meðalsterka fylgni alls staðar þar sem þess var
vænst nema fyrir undirkvarðann eigin umsjá þar sem fylgnin
var fremur veik en þó marktæk. Niðurstöður okkar og sam-
anburður þeirra við erlendar rannsóknir benda því sterklega
til þess að hin íslenska þýðing WHODAS 2.0 sé bæði réttmæt
og áreiðanleg.
Helstu takmarkanir rannsóknarinnar eru að úrtakið var til-
tölulega lítið og meðalaldur þátttakenda frekar hár enda meiri
líkur á heilsubresti með hækkandi aldri. Svörun við spurningum
um vinnu og nám var því í lægri kantinum. Úrtakið var einnig
nokkuð einsleitt miðað við fólk í endurhæfingu en þriðjungur
þátttakenda var í hjarta- og lungnaendurhæfingu. Styrkur rann-
sóknarinnar er hins vegar sá að gagna var leitað í tveimur mis-
munandi úrtökum og svarhlutfall var gott auk þess sem niður -
stöðurnar ríma vel við niðurstöður erlendra rannsókna.
Gildi rannsóknarinnar felst í aðgengi fagfólks og rannsak-
enda að réttmætu og áreiðanlegu mælitæki á íslensku til að
skoða færni og fötlun fólks á Íslandi þvert á sjúkdómsgrein-
ingar og aðstæður. Þetta eykur einnig möguleika Íslands til að
taka þátt í alþjóðlegum rannsóknum, til dæmis á stöðu ákveð -
inna hópa og árangri þjónustu við fólk með skerta færni af
ólíkum toga. Frekari útfærslu er samt þörf, til dæmis væri
æskilegt að staðfesta uppbyggingu kvarða íslenskrar útgáfu
WHODAS 2.0 með leitandi þáttagreiningu en til þess þarf
stærra úrtak. Einnig væri áhugavert að skoða sérstaklega næmi
íslensku þýðingarinnar til að skera úr um notagildi mælitækis -
ins í árangursmælingum.
Mælitækið opnar nýja möguleika fyrir fagfólk í heil-
brigðisþjónustu, ekki síst þá hjúkrunarfræðinga sem gegna
ábyrgðarstöðum og stýra þjónustu t.d. á hjúkrunarheimilum
eða í heimaþjónustu. Mat með WHODAS 2.0 lætur í té upp -
lýsingar um færni skjólstæðinga á mismunandi sviðum dag-
legs lífs og leggur þannig góðan grunn að skipulagningu heild -
ar þjónustu og verkaskiptingu fagfólks í þverfaglegu teymi.
Niður stöður mælitækisins byggjast á mati skjólstæðingsins
sjálfs og það er grundvallaratriði í einstaklingsmiðaðri þjón-
ustu.
ritrýnd grein • scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 96. árg. 2020 85