Stefnir - 01.02.1979, Page 11

annað en að þrýsta sínu máli í gegn.
Æ fleiri þingmenn greiði því at-
kvæði í samræmi við vilja þrýsti-
hópanna af ótta við að missa ella
þingsæti sitt, en um leið hætti þing-
maðurinn að greiða atkvæði með
heildarhagsmuni þjóðarinnar í huga
og af þeirri yfirsýn, sem krefjast
verður. Þessi umræða er grein á
þeim sama meiði, sem hér var gerð
að umtalsefni að framan, og er eng-
inn vafi á því, að hér steðjar hætta
að þeim þjóðfélögum frjálshyggj-
unnar, sem hafa tjáningarfrelsi og
félagsfrelsi að leiðarljósi. Þessi hætta
kemur innan frá.
Kenningar þær, sem bókarhöfund-
ur skilgreinir eru skýrar og ljósar,
eins og fyrr getur. En hvernig á að
færa þekkingu frjálshyggjunnar út í
lífið? Hvernig á að móta stefnu sam-
kvæmt þeim kenningum í þeim
mörgu viðfangsefnum, sem við er
að glíma í hinu flókna þjóðfélagi nú-
tímans? Það vefst fyrir ýmsum.
Reynslan sýnir, að jafnvel Sjálfstæð-
isflokkurinn, sem stendur frjáls-
hyggjunni næst, hefur ekki alltaf
tekizt að fóta sig á því verkefni.
Lítill vafi er á því, að eitt merk-
asta skref í átt til frjálshyggju á
efnahagssviðinu var stigið í tíð Við-
reisnarstjórnarinnar, sem hér sat að
völdum, 1959—1971. Af mörgum
jákvæðum ráðstöfunum þeirrar ríkis-
stjórnar var afnám innflutningshaft-
anna ein sú merkasta og hennar sá
mjög stað í þjóðfélaginu.
í bók sinni tekur Ólafur Björns-
son framkvæmd innflutningshaft-
anna, sem hér voru 1932—’61, sem
dæmi um hvernig ákvarðanir stjórn-
valda geti verið án tengsla við vilja
fólksins og ekki síður í lýðræðis-
ríkjum en í einræðisríkjum. Þetta
raunhæfa og þekkta dæmi skýrir
mjög vel það, sem bókarhöfundur
vill koma á framfæri.
Viðreisnartímabilinu lauk og
vinstri stjórn tók við völdum. Sú
stjórn trúði um of á forsjá hins opin-
bera. Framsóknarflokkurinn hafði
forystu í þeirri stjórn og þar sem
hann sat áfram í stjórn þeirri, sem
tók við 1974 og var undir forystu
Sjálfstæðisflokksins reyndist erfitt
að koma fram ýmsum þeim stefnu-
málum, sem Sjálfstæðisflokkurinn
undir eðlilegum kringumstæðum
hefði þurft að ná fram í ríkisstjórn.
Og nú er ný vinstri stjórn tekin við
völdum og enn er stefnt lengra út
í opinbera forsjá.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú
tækifæri til að endurnýja stefnu sína,
laga hana að nýjum aðstæðum í þjóð-
félaginu og hafa frjálshyggjuna að
leiðarljósi. Ekki er ólíklegt að í kjöl-
far þeirrar vinstri stjórnar, sem nú
situr, skapist grundvöllur fyrir sams-
konar gerbreytingu í þjóðfélaginu
og tókst að koma á í viðreisnar-
stjórninni. Nýskipan verðlagsmála
með frjálsri verðmyndun, frelsi í
gjaldeyrisviðskiptum, frelsi til handa
félagsmönnum í verkalýðsfélögum
— þetta eru dæmi um mál, sem
stefna ber að. Að því kemur fyrr
en síðar að frjálshyggjumenn taka
við forystu að nýju, en til þess þurfa
þeir að búa sig vel undir, vita hvað
þeir vilja og vera reiðubúnir að berj-
ast fyrir skoðunum sínum og stefnu-
miðum.
Grein þessi er sundurlausar hug-
leiðingar, sem vaknað hafa við lest-
ur bókar Ólafs Björnssonar. Margt
fleira kemur í hugann, en hér verður
að láta staðar numið. Þó vil ég að
síðustu benda á kaflann um utan-
ríkismál Islendinga, þar sem varpað
er nýju ljósi á nauðsyn þess, að ís-
land sé aðili að varnarsamtökum
vestrænna þjóða. Þann kafla þurfa
sem flestir að lesa.
Bókin er eitt merkasta framlag
síðari ára til þjóðfélagsumræðu á
íslandi. Höfundur má vel una sínum
þætti og víst er, að við hann verður
ekki sakast, ef svo færi að honum
yrði ekki að þeirri von sinni að
bókin „geti stuðlað að málefnalegri
umræðum um þau grundvallaratriði
efnahags- og félagsmála en nú tíð-
kast á vettvangi íslenzkra stjórn-
mála“.