Stefnir - 01.02.1979, Page 17

DAVÍÐ ODDSSON:
Stemma þarf stigu við
misnotkun hugtaka

Enginn vafi er að þorri kjósenda
gengur að kjörborði hverju sinni
utangátta og án þess að leiða hugann
að því hvaða pólitíska hugmynda-
fræði býr á bak við listabókstafinn
sem merkja á við. Pó hlýtur hún
að hafa haft mótandi áhrif á þá,
sem gert hafa hosur sínar grænar
fyrir kjósendum síðustu áróðursvik-
urnar og litað viljandi eða óviljandi
þann kost, sem þeir þykjast hafa upp
á að bjóða. Og þrátt fyrir það að
stjórnmálamenn forðist beinar hug-
myndafræðiprédikanir, leitast þeir
við að gefa stefnum sínum geðþekk
stikkorð. Þess vegna kjósa viðkom-
andi t. d. fremur að tala um félags-
legar aðgerðir, en opinber afskipti,
þegar um sama hlutinn er rætt, því
annað vísar til samhjálpar og kær-
leika, en hitt til yfirráðsmennsku
stórabróður, sem leiðir óhjákvæmi-
lega til frelsisskerðingar, sé hún í
verulegum mæli. Stundum verður
misnotkun kenniorða í stjórnmálum
slík, að aðeins verður jafnað til öfug-
mæla. Samt er það svo, að hér á
landi hefur mönnum haldist slík
misnotkun uppi æðilengi. Bók Ólafs
Björnssonar er þarft og gott spor til
að stemma stigu við slíku. Engum
dettur í hug að banna slíka notkun
hugtaka, eins og í raun er gert í
löndum stóra sannleikans, en glögg
útlistun þeirra og fræðilegur saman-
burður á þeim kenniorðum, sem
oftast er vegist á með í íslenzkri um-
ræðu, gerir slíka misnotkun með
tímanum hjákátlega.
Langvarandi misnotkun hugtaka
hefur haft víðtæk áhrif á stjórnmál
landsins. Maður hefur ekki haft
langan stanz í stjórnmálum, þegar
maður hefur rekizt á ótrúlegustu
dæmi um að menn hafa skipað sér
í raðir sem í raun eru fjarri lífs-
skoðunum þeirra. Manni kemur oft
á óvart, þegar af ræðum sumra
„góðra“ sjálfstæðismanna má lesa
sósíalístíska lífsskoðun, sem þeir
sjálfir hafa alls ekki gert sér grein
fyrir. Þeir hafa jafnvel í góðri trú
verið sjálfstæðismenn frá vögguvist
og ætla sér svo sannarlega að vera
það áfram, jafnvel út yfir gröf og
dauða. Og dæmin eru ekki síðri á
hinn bóginn. Þegar maður ræðir t. d.
við sanna listamenn, verður maður
þess oftast fljótlega var, að frjáls-
hyggjan á nánast í þeim hvert bein.
Engu að síður hafa þeir iðulega ljáð
nafn sitt og atbeina við þau stjórn-
málasamtök sem leynt og ljóst stefna
að henni dauðri.
Hvað hefur rekið þessa menn í
svo ranga rétt? Jú, hluti skýringar-
innar liggur í því að þeir gera sér'
ekki grein fyrir veruleikanum, sem
býr á bak við sykurhúðuð orð eins
og félagshyggja, samhjálp og sósíal-
ismi. Að því leyti er líkt á komið
fyrir þeim og Hans og Grétu, sem
dragast að sælgætishúsinu, unz fang-
elsisdyrnar ljúkast að baki þeirra.
Þessum mönnum og mörgum öðr-
um nægir ekki að sjá að sósíalisminn
hefur hvarvetna borið með sér
frelsisskerðingu og kúgun. Þeir falla
fyrir kenningum um að hægt sé að
ná fram annars konar sósíalisma, —
lýðræðissinnuðum sósíalisma. En
einmitt slíkt glassúr á ógeðfelld hug-
tök sýnir glöggt, að höfðað er til
manna, sem ekki mega af frelsinu
sjá og vilja setja það í öndvegi. Þeir
hafa hins vegar ekki áttað sig á að
sósíalismanum, alræðishyggjunni fylg-
ir óhjákvæmileg miðstýring, sem get-
ur ekki átt samlíf við víðtækt per-
sónufrelsi. Hugtakið stenzt því
17