Stefnir - 01.02.1979, Blaðsíða 49

Með tilkomu Dagblaðsins hófst
nýr kapítuli í sögu íslenskra blaða
og blaðamennsku. Má þó raunar
segja að Sjónvarpið og áhrif þess hafi
markað þau tímamót í þjóðlífinu
sem hlutu fyrr eða síðar að leiða af
sér þær breytingar sem fylgt hafa í
kjölfar klofningsins á Vísi 1975. Þau
rúmlega þrjú ár sem síðan eru liðin
hafa sýnt það og sannað að tími
„frjálsra og óháðra“ blaða er óum-
deilanleg staðreynd á Islandi. Bæði
síðdegisblöðin, Vísir og Dagblaðið,
hafa skapað sér fastan grundvöll á
kostnað „flokksblaðanna". Morgun-
blaðið og Þjóðviljinn hafa nokkuð
staðið í ístaðinu, að því er virðist,
en Alþýðublaðið er nær dauða en
lífi og Tíminn ekki svipur hjá sjón
hvað útbreiðslu snertir.
Þessi þróun er nokkuð á annan
veg en margir bjuggust við í upp-
hafi þegar ekki var talinn grundvöll-
ur fyrir tveimur síðdegisblöðum. Því
var spáð að annaðhvort þeirra hlyti
að verða undir í samkeppninni.
Raunin hefur þó orðið önnur. Al-
menningur hefur verið breytingunni
meðmæltur sem sést á því að bæði
virðast komast þolanlega af. Ástæð-
an er fyrst og fremst forvitni um
framgang þeirra, það hefur verið
spennandi að fylgjast með. Sam-
keppni þeirra og auglýsingastríð hef-
ur skapað umræður og vakið athygli,
þau hafa því í raun lifað á hvort
öðru í þeim skilningi. Einnig hafa
þau kastað skugga á hin blöðin sem
ekki hafa verið með í ,,tvíleiknum“.
Flokksstimpillinn hefur þar ekki ver-
ið til framdráttar. Undantekning
þessa er þó Morgunblaðið sem hald-
ið hefur sínum hlut vegna yfirburða
aðstöðu á auglýsingamarkaðnum
vegna útbreiðslunnar og þar með
HREINN LOFTSSON:
Barátta blaðanna —
hugleiðing um fjölmiðla
og fréttamennsku
haft fjárhagslegt bolmagn til að
standa undir nákvæmari og um leið
betri fréttum.
Blaðamennskan hefur sem sé
breist á þessum stutta tíma og ný
viðhorf myndast. Síðdegisblöðunum
hefur verið kennt um úrslit tveggja
kosninga með meiru og því ekki
nema eðlilegt að staldra hér aðeins
við, líta um öxl og svo eilítið fram
á veg.
Hlutverk fjölmiðla.
Fjölmiðlarnir, blöð, útvarp og
sjónvarp, gegna lykilhlutverki í upp-
lýsingamiðlun á öld hraða og tækni.
Gæðakröfur til fjölmiðla um upp-
lýsingamiðlunina hafa vaxið í réttu
hlutfalli við þróun sífellt flóknara
samfélags. Málefni dagsins, atburðir
í fjarlægum heimsálfum, geta skipt
okkur mikla máli. Innanlands er
mönnum nauðsynlegt að hafa yfir-
sýn yfir atburði þjóðlífsins vilji þeir
vera gjaldgengir þegnar þess. Jafn-
framt þessari þróun hafa fjölmiðlarn-
ir smám saman orðið að sérstöku
afli. Bent hefur verið á, að blöðin
séu orðin þriðja stjórnmálaaflið.
Tengiliður milli stjórnmálamanna og
kjósenda.
Þessi þróun hefur verið mjög á-
berandi hérlendis. Hinsvegar hafa
stjórnmálamennirnir gert sér mis-
mikla grein fyrir henni og sumir
þeirra ríghalda í gömlu goðsögnina
um mátt flokksblaðanna. Þeir skilja
ekki að blöðin segja lesendum ekki
lengur fyrir verkum, hafi þau nokk-
urntíma gert það. Blöðin ráða hins-
vegar umræðunni að verulegu leyti.
í því er vald þeirra fólgið. En þessu
valdi blaðanna er vissulega takmörk
sett þar sem eru upplýsingar frá
stjórnmála- og embættismönnum.
Segja má að krafan til fjölmiðla
um fullkomnari upplýsingamiðlun sé
í raun krafa um betri fréttamenn.
Það er því ekki úr vegi að velta
vinnubrögðum þeirra örlítið fyrir sér.
Fáir gera sér grein fyrir hversu
lítið frumkvæði fréttamenn sjálfir
hafa um fréttaöflunina. Þeirra hlut-
verk er í flestum tilfellum að fara
að boði ritstjóra og fréttastjóra sem
skammta þeim verkefnin. Þeir vinna
sitt starf að mestu í gegnum síma.
Erlendar fréttir koma á strimlum úr
telextækjum frá erlendum frétta-
stofum og erlendar greinar eru
fengnar að „láni“ úr erlendum blöð-
um og tímaritum. Aðeins Morgun-
blaðið hefur sýnt tilburði í þá átt
að hafa sjálft frumkvæði um fréttir
utan úr heimi. Fréttastofur ríkisfjöl-
miðlanna hafa fréttaritara í ná-
grannalöndunum, það eru oft ís-
lenskir námsmenn sem drýgja tekjur
sínar með frásögn af því sem blöðin
í viðkomandi landi eru að fjalla um
hverju sinni. I raun eru þessi spor
íslenskra blaða og fréttastofa það
lítil að ástæðulaust er að fjölyrða
um.
Starf fréttamanns er sem sagt aðal-
lega í því fólgið að búa til prentunar
upplýsingar sem hann sjálfur hefur
í fæstum tilfellum haft frumkvæði
af að afla. Fámenni og fjárskortur
fréttastofanna ráða því að frétta-
menn vasast í öllum þeim verkefn-
um sem til falla og lítið verður því
um sérhæfingu í starfi þeirra. Frétta-
menn hafa því margir hverjir yfir-
borðsþekkingu á mörgum hlutum,
en litla sérþekkingu. Fréttir þeirra
verða því á stundum ónákvæmar og
ómarkvissar, þeir vita ekki hvað
skiptir máli og hvað ekki. Þeir eru
ekki nægilega gagnrýnir og sérfræð-
49