Blik - 01.04.1955, Blaðsíða 8

6
B L I K
skyldað íbúa sína til þess að
nema í skólum eða einhverskon-
ar öðrum menningarstofnunum
einhvern tíma á ævinni. Nú er
svo komið, að hér á landi er
skólaskylda frá sjö til fimmtán
ára aldurs. Svipað er þessum
málum farið með nágranna-
þjóðum okkar.
Eins og kunnugt er, voru skól-
arnir áður fyrri ekki þannig
starfræktir, að þar gætu allir,
æðri sem lægri, notið fræðslu.
Kom þar átakanlega fram mis-
rétti það í heimi hér, sem stafar
af mismunandi efnahagsafkomu
einstaklinganna. Menntunar
gátu þeir einir notið, sem svo
voru fjáðir, að þeir gátu lagt
fram mikið fé. Skólarnir voru
fjárhagslega háðir nemendum
sínum og hafði það stundum
síður en svo góð áhrif á störf
þeirra. Mútuþægni og merglaus
fræðsla var oft ávöxtur, er þess-
ar aðstæður sköpuðu. Skólana
sóttu oft úrkynjaðir aðals-
mannasynir, meðan fátækling-
arnir urðu að láta sér lynda
annað hlutskipti. Engum skyldi
detta í hug, að ekki hafi margur
mætur sveinn verið meðal þeirra
stétta, er möguleika höfðu á
skólagöngu vegna f járhags. En
hitt er deginum ljósara, enda
dæmin mýmörg um það, að
margur fátækur en bókhneigð-
ur unglingur átti engan kost
skólagöngu. Sökum þess misstu
margar þjóðir sína blómlegustu
brumhnappa í helkulda skiln-
ingsleysis og fáfræði. Þeir fengu
aldrei tækifæri til eðlilegs vaxt-
ar, af því að þeir voru vaxnir upp
úr jarðvegi, sem ekki hæfði
þeim. Þeir urðu aldrei sú prýði,
er þeir annars hefðu mátt verða
í fagurlaufguðum skógi, fegurri,
framsæknari og betri heims. Hér
vantaði umönnun, skilning og
hina græðandi hönd mannvinar-
ins.
Er tímar liðu, f óru stöku menn
að koma auga á misrétti það, er
í þessum málum þróaðist. Ber
þar hæst nafn Svisslendingsins
Heinrichs Pestalozzis. Hann
fæddist 1746 í Ziirich. Faðir
hans, sem var læknir, lézt
snemma, og Hinrik litli ólst
upp hjá móður sinni við þröng-
an kost.
Skapgerð hans kom brátt ber-
lega í ljós. Hann var ákaflega
tilfinninganæmur, blíður og
hafði djúpa samúð með öllum,
er bágt áttu. En hann bjó þó
yfir f jaðurmögnuðum andlegum
krafti, sem lyfti honum yfir
stríðni og athlægi félaga hans,
sem kölluðu hann Hinrik
skrýtna og drógu óspart dár að
tilfinningasemi hans og við-
kvæmni.
Pestalozzi fékk snemma
brennandi áhuga fyrir því að
bæta kjör olnbogabarna þessa
heims, og hið hlýja hugarþel og