Gisp! - 12.03.2005, Page 163

sem þeir tilheyra. Til skamms tíma var allt efni í
myndasöguheftum Bandaríkjamanna unnið sam-
kvæmtsvokölluðum „work-for-hire“ samningi. í sem
fæstum orðum þýddi það að útgáfan átti alltaf allan
rétt varðandi blöðin og persónurnar sem þar birtust.
Höfundarnir fengu greitt fyrir hverja síðu og einhverjar
krónur við endurbirtingu en gátu að öðru leyti ekki
gert neinar kröfur og máttu jafnvel kallast góðir að
fá frumteikningarnar sínar til baka. Amerísku
ofurhetjublöðin eru í eðli sínu endalausar sápur sem
halda áfram óháð því hvaða höfundar haida um
taumana. Þótt áhugamenn og fræðingar geri sér
grein fyrir mikilvægi einstakra handritshöfunda og
teiknara skipta þeir hinn almenna lesanda ekki alltaf
miklu máli. Persónurnar eru höfundinum yfirsterkari.
Þessi staða höfundarins hjá bandarísku hasarblaða-
útgáfunum hefur að nokkru leyti breyst en engu að
síður má með talsverðri einföldun segja að mynd-
heimur hasarblaðanna komist nær því að vera
almenningseign en margt annað innan myndasög-
unnar. Jafnvel persónuleg verk Jacks Kirbys frá
hátindi ferils hans; Fourth World-sögurnar hjá DC
Comics 1970-73, hverfa íframleiðslufjöldann. Þegar
þar við bætist að Kirby getur af sér ógrynni teiknara
sem apa eftir honum og er nánast uppálagt að gera
það lýtur einstaklingurinn Kirby í lægra haldi fyrir
persónum sínum.
Hvað Crumb og Wilson varðar á allt annað við. Þótt
sögur þeirra hafi birst í ólíkum blöðum og bókum
spretta þeir upp úr skýrt afmörkuðum farvegi hins
persónulega og ekkert verka þeirra hefði getað orðið
til án þeirra. Það hleypur enginn teiknari í skarðið
fyrir þá ef veikindi herja á einn daginn. Jafnvel þótt
teikningar þeirra renni ágætlega saman f verki eftir
Erró. Kannski er galdurinn í verkum Errós sá að þrátt
fyrir ólíkt myndefni tekst honum að fella það saman
þannig að okkur finnist sami teiknarinn standa á
bak við þetta allt? Eru öll hasarblöðin kannski teiknuð
af einum manni og ef ekki einum og sama manninum
þá að minnsta kosti klónuðum útgáfum þessa manns?
SAGAN SEM HUGMYND
Er það ekki einfaldlega ósögð sagan í teikningunum
sem vekur áhuga Errós, sagan sem verður til við
samsetningu óskyldra mynda, sagan sem hann er
að segja sjálfum sér meðan hann klippir, límir og
síðan málar? Sagan sem hugmynd um heiminn sem
við lifum í? Ef við fylgjum þeim kenningum sem segja
að myndasagan sé að stórum hluta það sem gerist
á milli rammanna má líta á mörg verka Errós sem
einskonar myndasögu þar sem áhorfandinn fyllir í
eyðurnará milli ólíkra myndhluta. Hinn hefð-bundni
myndasöguhöfundur vonast til að lesandinn fylli
þannig upp í að sagan komist til skila meðan Erró
er ekki að segja eina sérstaka sögu. Ef við kippum
hinum frásagnarlega söguþræði út úr mynda-sögunni
hvað stendur þá eftir? Myndlist? Ljóð? Heimspeki?
Hvað gerist þegar lítil mynd í blaði er stækkuð og
hengd upp á vegg? Aðdáendur Tinna kannast við
prentverk af ýmsu tagi þar sem stakur rammi úr
tiltekinni sögu hefur verið tekinn og stækk-aður
gríðarlega svo komið er verk sem fer vel á vegg.
Skyndilega hefur einni mynd úr myndröð verið gefið
sjálfstætt líf og myndrænum áhrifamætti hennar
breytt.
Erró viðar að sér byggingarefni í myndirnar eftir
ýmsum leiðum. Á vinnustofunni er stafli af hasar-
blöðum sem kunningi færði honum og bíður úrvinn-
slu. Þegar honum finnst hann hafa nóg í höndunum
byrjar hann að klippa.
„Klippi- og límferlið er frjálsasti og skemmtilegasti
hluti vinnunnar, einskonar hálf-draumur þar sem
ég klippi og klippi næstum ómeðvitað, stundum 60-
70 myndbúta á dag. Ég veit aldrei hversu lengi ég
endist, stundum fæ ég skyndilega nóg og verð að
komast frá þessu, út undir bert loft, því þetta er
ófyrirsjáanlegra ferli en sjálf málunin. Þartekur
handverkið við. Ég klippi og lími hvert sem égfer,
hef alltaf eitthvað með mértil Taílands, Formenteru,
Marokkó eða annað sem ég fer. Ég nota mikið
Ijósritunarþjónustu við hliðina á vinnustofunni þar
sem ég læt stækka beint úr blöðunum myndir sem
ég vil geta haft stærri í samklippunum. Þegar ég er
búinn að klippa og líma saman stóra mynd læt ég
oft taka litljósrit eftir henni sem ég nota síðan sem
vinnumynd svo ég eigi auðveldara með að brjóta
hana saman og nota í myndvarpanum. Þegar kemur
að því að mála myndina teygi ég og breyti vinnu-
myndinni eftir þörfum í myndvarpanum."
MYNDASÖGUHÖFUNDURINN ERRÓ?
Erró lyftir brúnum þegarégýja að myndasöguhöfund-
inum f honum, sennilega frekar vegna þess að hann
lítur ekki á sig sem slíkan en að honum sé misboðið.
Oftar en einu sinni og oftar en tvisvar talar hann um
aðdáun sína á góðum teiknurum og setur þá greini-
lega á sama stall og sjálfan sig.
„Enki Bilal er góður teiknari en ég get ekki notað
hann í verkin mín. Þegar ég horfi á myndirnar hans
sé ég bara stórgóðar teikningar. Ég er hrifinn af Solé
og Willem er vinur minn. Kona Jacques Tardis lék
í mynd eftir mig á sjöunda áratugnum en að öðru
leyti er ég ekki í neinu sambandi við myndasögu-
höfunda. Hér heldur fólk sig mest í þröngum hópum,
málarar með málurum, rithöfundar með rithöfundum
o.s.frv. en ég reyni alltaf að umgangast sem flesta.
Ég hef 3-4 sinnum athugað möguleikann á að sýna
verkin mín við hlið frumteikninga bandarískra og
franskra myndasöguhöfunda í París en það hefur
aldrei tekist, fyrst og fremst vegna andstöðu gallerí-
ánna. Það er skrýtið, ég skil ekki hvers vegna. t
gegnum tíðina hafa ýmsir teiknarar viljað hitta mig
en ekkert orðið af því."
„Ég les aldrei sögurnar, hef engan tíma. Ég hef ekki
áhuga á söguþræðinum eða textanum. En ég hef
gaman af kvikmyndum byggðum á myndasögum.
Myndin um Tank Girler góð og eins var ég hrifinn
af Conan.“
Stundum er nánast eins og Erró bregði sér í búning
myndasöguhöfunda hvað varðar myndbyggingu og
frásagnartækni verka sinna. Mjög snemma á ferlinum
er hann farinn að raða saman myndum svo formið
minnir á rammafrásögn myndasögunnar. Eftir því
sem árin líöa þróast myndfrásögn amerísku hasar-
blaðanna í átttil flóknari framsetningar, myndbandið
og tölvugrafíkin eru farin að hafa sín áhrif, og þessa
sérstað í verkum Errós. Myndhöfundurinn Erró notar
ytra form myndasögunnar til að segja margþættar
sögur - eða öllu heldur skapa sögukennt ástand -
og brjóta upp tímann í málverkinu. ( mörgum
klippimynda sinna, sérstaklega þeirra sem hann
vinnur upp úr hasarblöðum síðustu 10-15 ára, lætur
hann nægja að klippa einn ramma eða hluta úr
ramma í burtu og fella inn annan myndbút. Það
getur veriö erfitt að sjá hvort eitthvað hafi verið átt
við síðuna. ( málverkunum koma talblöðrur víða fyrir,
stundum til að koma á framfæri texta sem skiptir
máli fyrir skilning á verkinu en stundum sem hreint
form. Textarnir í talblöðrunum eru á ólíkum tungu-
málum og fylgja í flestum tilvikum landfræðilegum
uppruna prentgripsins. Þannig getur það farið Thor
the Mighty prýðilega að öskra vígorð s(n gegn
ófreskjum hins illa á spænsku. En í öðrum tilvikum
velur Erró nýjan texta inn í talblöðruna.
FRUMMYND - EFTIRMYND
Erró er hrifinn af hinni prentuðu mynd. Hún máir
burt höfund frummyndarinnar og lýtur lögmálum
fjöldaframleiðslunnar. En þegar málverkinu er lokið
stendur áhorfandinn frammi fyrir hinu handgerða.
Allar vangaveltur um frummynd og eftirmynd verða
síðan enn flóknari þegar í Ijós kemur að Erró er
farinn að vitna í sjálfan sig. Erró er hipp-hopparinn
sem samplar það sem honum sýnist. Breytingin
sem á sér stað í ferlinu frá fremur illa prentuðum
myndunum til málaðra verkanna er meiri en gæti
virst við fyrstu sýn. Yfirleitt þykknar útlínan og jafnast,
sérstaklega eftir að Erró fór að nota tússpenna meira.
Honum tekst að fella saman ólík stílbrögð
mismunandi teiknara þegar það á við en í öðrum
tilvikum leyfir hann upprunalegu línuteikningunni
að halda sér. Litasamsetningu, myndbyggingu,
skugga og skerpu lagar Erró að þörfum
heildarverksins en tekur alltaf mið af prentgripnum.
Flatir litir og fáar línur henta honum. Þegar minnst
er á Dimma draumavíðáttu (1992) sýpur Erró hveljur.
„Þetta var alltof mikil vinna, allar þessar línur.“
Málverkið er unnið upp úr svart-hvítu Conan-blaði
(Savage Tales eða Savage Sword ofConan) þar sem
teiknarinn notar mikið línur til að byggja upp skugga
og skapa dýpt.
En ég er ekki kominn hingað ( Latínuhverfið til að
kanna þessi má ofanl í kjölinn, í besta falli opna ég
nokkrar dyr, varpa inn öngli og athuga hvort eitthváð
af viti hafi tekið á. Aflaklóin sem teymir mig áfram
veit að það eru margir óveiddir fiskar í sjónum en
nú vill hún halda heim og gera að aflanum sem
þegarer kominn í hús. í myndasögubúðinni skoðum
viö nýjustu hasarblöðin. Erró er búinn að velja Justice
League of America: Secret Origins sem er máluö
saga eftir Alex Ross í stóru broti en það bíða of
margir eftir afgreiðslu, hann má ekki vera að þessu
og segist ætla að koma seinna. Hann má engan
tíma missa. Hans bíða of margar ómálaðar myndir.
BJARNI HINRIKSSON
ERRÓ | 161