Fréttablaðið - 05.06.2021, Blaðsíða 24

Elín Vigdís Guðmundsdóttir
var unglingur þegar hún
veiktist alvarlega af átröskun.
Nýverið stofnaði hún, ásamt
þeim Margréti Helgadóttur
og Elísu Guðrúnu Brynjólfs-
dóttur, samtökin SÁTT um
átröskun og tengdar raskanir.
Ég var alvarlega veik fyrir sextán árum og fór til Kanada í meðferð í þrjá mánuði beint eftir að ég kláraði stúdentsprófið.
Ég ætlaði ekki að segja neinum frá
þessu,“ segir Elín Vigdís og leggur
mikla áherslu á orð sín.
Veikindin bar ekki brátt að heldur
ágerðust smám saman í kjölfar áfalla
sem Elín Vigdís upplifði í sínu lífi.
Fyrst sem barn og svo sem ung-
menni í menntaskóla. Að hennar
sögn hafi henni fundist átrösk-
unin deyfa kvíða og vanlíðan, með
ofþjálfun og svelti sem ágerðist og
hún missti fljótt stjórn á.
„Það vissi enginn af þessu eða
hversu illa mér leið og ég skil ekki
hvernig ég lifði þetta af,“ segir hún.
Hún segir að í menntaskóla, á
meðan veikindunum stóð, hafi
hún fengið útrás í gegnum leiklist.
Þar hafi hún fengið að vera einhver
önnur en hún sjálf og gat gleymt því
hversu mikið hún þjáðist.
„Ég fékk í raun bara frekar jákvæð
skilaboð, að vera grönn og smá skrít-
in,“ segir Elín Vigdís. „Hins vegar var
það leiklistarkennarinn minn sem
hafði samband við mömmu fyrst og
hafði áhyggjur af mér og mamma
fékk áfall þegar hún sá mig á sviði.
Ég man enn eftir því.“
Lífið tók við eftir meðferð
Hún segir að áður en hún fór í með-
ferðina hafi hún verið á hræðilegum
stað andlega og ekki séð leið út, en
samþykkti þó, með semingi, að fara
í meðferðina. Eftir meðferðina lifði
Elín sínu lífi eins og flestir gera. Fór
í nám, byrjaði í vinnu, stundaði
áhugamálin sín og eignaðist svo
börn.
„Lífið tók bara við og ég var ekk-
ert mikið að spá í þetta fyrr en ég fór
fyrir ári síðan að kenna jóga og hug-
leiðslu í átröskunarteyminu,“ segir
hún, en þar hefur allt sem hún lærði
í meðferðinni í Kanada nýst henni
vel.
Hún segir að það sé frábært fólk að
vinna að þessum málum á Íslandi,
sem sannarlega reyni að gera sitt
besta og nýta það sem er í boði, en
er mjög gagnrýnin á hversu lítið er í
boði og hversu mikill misskilningur
er enn við lýði um sjúkdóminn.
„Ég fékk sjokk þegar ég byrjaði í
þessu. Það sem er í boði er gjörsam-
lega óásættanlegt. Fólk heldur að
þetta sé allt öðruvísi. Að þetta sé val
og að þeir sem eru veikastir séu ótrú-
lega mjóir en þetta er ekki þannig.
Þú getur verið í kjörþyngd, í geggj-
uðu formi, að taka þátt í einhverjum
keppnum og verið með allt á hreinu
á yfirborðinu, en á sama tíma verið
á barmi þess að fremja sjálfsmorð úr
sársauka og þessum geðsjúkdómi,“
segir Elín Vigdís.
Sjúkdómurinn herjar að miklu
leyti á ungt fólk og sérstaklega
stelpur. Hún segir að sjúkdómurinn
taki á sig ólíka mynd hjá hverjum og
einum. Hjá henni hafi þetta verið
eins og fíkn, en hún telur að sama
hvernig sjúkdómurinn kemur fram
sé hann verulega lífsgæðaskerðandi
og lífshættulegur.
„Það var í það minnsta í mínu til-
felli, og það tala ekki allir um þetta
þannig, en þetta var mér fíkn. Birt-
ingarmyndirnar eru auðvitað mjög
margar og fjölbreyttar, en þær geta
orðið mjög alvarlegar þegar það er til
dæmis einhver áfallasaga að baki og
þetta þjónar þeim tilgangi að draga
úr sársaukanum. Það er svo auð-
velt að missa stjórn á þessu og þetta
verður yfirþyrmandi á mjög stuttum
tíma,“ segir Elín Vigdís.
Kraftaverk að verða ólétt
Af leiðingar átröskunarsjúkdóma
Við sem samfélag berum
ábyrgð á þessum veikindum
Elín Vigdís Guðmundsdóttir stofnaði samtökin SÁTT og vill bæta meðferð og forvarnir fyrir átröskunarsjúklinga. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
geta verið mjög alvarlegar líkamlega
ef fólk glímir lengi við sjúkdóminn
eins og lifrarbilun, beinþynning og
nýrnabilun, auk þess sem sjúkdóm-
urinn getur haft áhrif á frjósemi.
„Mér fannst í raun kraftaverk að
ég hefði getað orðið ólétt. Ég varð
rosalega þakklát en á sama tíma
meðvituð um ábyrgðina. En þá fann
ég líka í fyrsta skipti raunverulega
sjálfsumhyggju og virðingu fyrir
líkamanum mínum,“ segir Elín Vig-
dís.
Hún segir að meðgöngunni hafi
einnig fylgt vilji til að vera hraust
og heilbrigð og hlustun á líkamann.
Hún hafi líka hugsað mikið um
hvað það skipti miklu að eiga heil-
brigt samband við mat í uppeldi
barna sinna og vera meðvituð um
þau skilaboð sem við sendum þeim
um mat. Til dæmis að eiga góðar
samverustundir í kringum mat,
setja ekki jákvæða eða neikvæða til-
finningu á mat, að það sé góður eða
vondur matur og svo framvegis. Að
hlusta á líkama sinn, einblína á hvað
við getum gert með líkamanum og
fyrst og fremst að hugsa og tala vel
um okkur sjálf.
„Ég vil senda dóttur minni skila-
boð um að stelpur séu sterkar og
öflugar. Femínistahjartað mitt fór
alveg á milljón í meðgöngunni en
á sama tíma var ég mjög meðvituð
um átröskunina. Það er ekki hægt
að vera fullkominn alltaf og auð-
vitað dett ég í að finnast hún sjúk-
lega sæt og það á ekkert að refsa sér
fyrir það. Það er bara mikilvægt að
vera meðvitaður um það hvernig þú
talar um barnið og til þess og að þú
notir alls konar orð eins og klár, fal-
leg, skemmtileg, því það er alltaf það
sem er fallegast við fólkið manns.
Þau sem maður elskar finnst manni
falleg,“ segir Elín Vigdís.
Hún segir það hættuleg skilaboð
til barna að þau séu eitthvað betri en
önnur því þau eru sætari. Því það er
í raun hrein tilviljun hvernig mann-
eskja lítur út.
„Þegar þú heldur að þú sért betri
út af einhverju svoleiðis ertu kom-
inn á hættulegan stað og orðinn
fangi þess,“ segir Elín Vigdís.
Kallar eftir mótvægi
Hún kallar eftir því að það sé eitt-
hvað mótvægi í samfélaginu á móti
skilaboðum sem börn og ungmenni,
og fullorðnir líka, fá í samfélaginu
um líkamsímynd.
„Vegna þess að átröskun er ekki
lengur virkur partur í mínu lífi þá
var ég kannski pínulífið sofandi fyrir
því hversu alvarlegt þetta er orðið í
samfélaginu okkar. Samfélagsmiðl-
arnir eru komnir inn og valda miklu
áreiti og álagi á ungt fólk. Ég hef haft
áhyggjur af því, en var ekki að átta
mig almennlega á því að það væri
svona lítið í boði,“ segir Elín Vigdís.
Þörf á að umbylta öllu kerfinu
Hún telur að með því að breyta sam-
félaginu og auka aðgengi að heild-
rænni meðferð, verði það raunhæft
fyrir fólk sem glímir við átröskun
að ná raunverulegum bata. Hún
telur að það þurfi að umbylta öllu
kerfinu og byrja fyrr. Það eigi að
auka aðgengi að sálfræðiþjónustu,
minnka greiðsluþátttöku og að sú
meðferð sem sé í boði sé heildræn
og einstaklingsmiðuð.
Elín Vigdís er jógakennari og
kennir stúlkum í meðferð hjá
átröskunarteymi Landspítalans
jóga einu sinni í viku. Hún segir
að „stelpurnar sínar“ á Kleppi hafi
verið henni mikil hvatning, en er
mjög gagnrýnin á þá þjónustu sem
er þar í boði.
„Það er ófullnægjandi aðbún-
aður, minnkuð þjónusta, starfs-
mannaekla og ótrúlega langir bið-
listar sem lengjast ár eftir ár. Þetta
er mjög alvarlegt. Sérstaklega því
sjúkdómurinn þrífst í misskilningi
og þöggun,“ segir Elín Vigdís.
„Það þarf að verða kerfislæg
breyting. Ég er að reyna að vera ekki
of harðorð en það er eins og það
sé verið að refsa fólki fyrir að vera
veikt.“
Hún segir að tímasetningin við
stofnun samtakanna sé ekki til-
viljun. Eftir kórónaveirufaraldurinn
hafi allir séð hversu mikilvægt er að
hlúa að geðheilsunni, auk þess sem
það styttist í Alþingiskosningar.
„Það eru allir meðvitaðir um
mikilvægi geðheilsunnar og það er
mjög líklegt að þau sem ekki höfðu
áður glímt við sársauka eða ein-
manaleika hafi gert það núna. Við
verðum að grípa núna inn í svo að
afleiðingarnar verði ekki þeim mun
hræðilegri,“ segir Elín Vigdís. n
Lovísa
Arnardóttir
lovisaa
@frettabladid.is
Fólk held-
ur að þetta
sé allt
öðru vísi.
Að þetta sé
val og að
þeir sem
eru veik-
astir séu
ótrúlega
mjóir en
þetta er
ekki
þannig. Nánar á frettabladid.is
24 Helgin 5. júní 2021 LAUGARDAGUR