Fréttablaðið - 26.11.2021, Blaðsíða 80

Í nýútkominni bók eftir Jón
Hjaltason sagnfræðing, Ótrú-
legt en satt, bregður höfundur
upp óvenjulegu sjónarhorni á
sögu Akureyrar.
Lík lendir í hrakningum, Akureyr-
ingum er mútað (að minnsta kosti
tvívegis), dáinn er í framboði til for-
manns og hitaveita bæjarbúa verður
til fyrir vanþekkingu.
Svona má lengi telja fjölmarga
kafla bókarinnar. Hér skal gripið
niður þar sem skáldið Davíð Stef-
ánsson fær breytt götunafni og fær
hús að gjöf. Árið er 1943, bæjarstjórn
Akureyrar hefur samþykkt nafnið
Krabbastígur og þar ætlar Davíð að
byggja:
„Var svo hafist handa um að
byggja hús skáldsins undir
stjórn Þorsteins Þorsteins-
sonar byggingameistara en eftir
teikningu Harðar Bjarnasonar
arkitekts sem síðar varð Húsa-
meistari ríkisins.
En eitthvað var að plaga
skáldið. Honum féll ekki nafn
götunnar sem hann ætlaði sér
að búa við ævina á enda. Og svo
var áhrifamáttur hans mikill að
sumarið 1943 var Krabbastígur
styttur um helming og nýju
götunni, sem þá var í fæðingu,
gefið nafnið Bjarkarstígur. Ein-
hverjir vildu heitið err-laust og
bentu á að það vísaði til fjölda
bjarka, væntanlega í garðinum
við Munkaþverárstræti 11 sem
frú María og Ólafur Thoraren-
sen bankastjóri höfðu gert að
sannkölluðu augnayndi en
hlaut nú að víkja fyrir bygg-
ingum sunnan Bjarkarstígs.
Rétt er að taka fram að aldr-
ei var staðfest opinberlega að
Davíð hefði ráðið nafnbreyt-
ingunni en almannarómur,
sem sjaldan lýgur, var viss í
sinni sök.
Árið eftir eða 1944 f lutti
Davíð Stefánsson í nýbyggt hús
sitt við Bjarkarstíg.
Um þetta leyti var enginn
frægari eða umtalaðri á Íslandi
en skáldið í Bjarkarstíg. Hann
var löngu búinn að slá í gegn
sem ljóðskáld og var á góðri
leið með að komast á sama
upphafna stallinn sem leik-
ritaskáld. Jólin 1941 var Gullna
hliðið sett upp í Reykjavík
og sýnt við metaðsókn – 66
sýningar á fimm mánuðum
og alltaf fyrir fullu húsi – leik-
ritið Vopn guðanna fylgdi í kjöl-
farið og páskasýning Leikfélags
Akureyrar 1944 var Gullna hlið-
ið. Og Akureyringar fögnuðu.
Eftir áramótin, í janúar 1945,
varð Davíð fimmtugur og erum
við þá að nálgast húsgjöfina
sem nefnd er í kaflaheiti – og
orkar tvímælis, svo það sé nú
viðurkennt, ekki síst ef vin-
sældir Davíðs um þetta leyti
eru hafðar í huga. Að vísu hafa
skáldalaun alltaf verið skorin
við nögl á Íslandi.
Það sem er þó hæft í fullyrð-
ingunni er að bæjarstjórn Akur-
eyrar ákvað að heiðra Davíð
fimmtugan með peningagjöf er
nam tuttugu þúsund krónum.
Matsverð hússins nýbyggða við
Bjarkarstíg 6 nam rúmum þrjá-
tíu þúsund krónum.“
Drottningarbraut, því þetta
nafn?
Í júlí 1973 heimsótti Margrét
Danadrottning Akureyri og var
henni ekið eftir nýrri hraðbraut
í bænum. En hvað átti brautin
að heita? Um það var deilt:
„Vegurinn liggur um Leirurnar,
sagði einn, og á því að nefnast
Leiruvegur.
Bjartmar Kristjánsson mót-
mælti: – Leiruvegur er hvorki
„fagurt né tilkomumikið“ nafn.
– Nefnum veginn frekar Þór-
hildarbraut í virðingarskyni við
Dani og ekki síst drottningu
Saga Akureyrar
í öðruvísi ljósi
Fjölmargar ljós-
myndir prýða
Ótrúlegt en satt
og hafa margar
hverjar ekki
birst á prenti
fyrr.
MYND/RAGNAR
SKJÓLDAL
Í bókinni
bregður fyrir
þeim bræðrum
Gunnari Páli og
Garðari Ingva
Gunnarssonum
í kafla um
furðuskepnur á
Pollinum.
MYND/MINJA
SAFNIÐ Á AKUREYRI
Davíð Stefáns-
son ljóðskáld.
MYND/AÐSEND
þeirra, stakk Bjartmar upp á og
benti á að eflaust hefðu foreldr-
ar Margrétar gefið henni þetta
rammíslenska nafn til að sýna
í verki vinarhug sinn til Íslands
og íslensku þjóðarinnar.“
Tæpum áratug síðar var hin
svokallaða hraðbraut enn nafn-
laus.
„Kom þá til kasta bæjar-
stjórnar – á fundi 19. janúar
1982 – og enn voru skoðanir
skiptar.
Tryggvi Gíslason skólameist-
ari lagði til nafnið Kjarnabraut,
Helgi M. Bergs bæjarstjóri stakk
upp á Vaðlabraut en Sigurður
Jóhannesson, sem átti sæti bæði
í bygginganefnd og bæjarstjórn,
hélt sig við Fjarðarbraut.
– Það er varhugavert að hygla
einum þjóðarleiðtoga með
þessum hætti, aðvaraði Sigurð-
ur félaga sína í bæjarstjórn og
minnti á að Ólafur Noregskon-
ungur hefði heimsótt bæinn
sumarið eftir komu Margrétar
Þórhildar.
– Hvað má hann hugsa? benti
Sigurður á, eða forseti vor, frú
Vigdís Finnbogadóttir?
Að lokum kom þó mikill
meirihluti bæjarstjórnar sér
saman um nafnið. Gatan frá
Strandgötu að syðri bæjar-
mörkum skyldi framvegis heita
Drottningarbraut.
Við þessa niðurstöðu sló
Tryggvi skólameistari á létta
strengi, hann ætlaði senn að
bregða sér bæjarleið til Kaup-
mannahafnar og spurði hvort
hann ætti ekki að færa drottn-
ingu þessi tíðindi?
Gall þá í f lok k sbróður
Tryggva, kennaranum Sigurði
Óla Brynjólfssyni: „Ef þú hefur
ekkert annað þangað að gera,
þá mátt þú það svo sem.“
Þetta sama ár var lagningu
Drottningarbrautar haldið
áfram út að Strandgötu og
hurfu þá að stórum hluta gömlu
hafnarmannvirkin á Torfunefi
þegar fyllt var upp í höfnina
sem hálfri öld fyrr hafði verið
kostað kapps um að dýpka með
ærinni fyrirhöfn og kostnaði.
Svona breytast tímarnir.“ n
54 Menning 26. nóvember 2021 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ