Fréttablaðið - 26.11.2021, Blaðsíða 26

Nú eru vísbendingar
um að öflugt viðbragð
stjórnvalda sé að skila
árangri.

Willum Þór
Þórsson, þing-
maður Fram-
sóknarflokksins
Covid-hallinn hverfur
af sjálfu sér ef við
pössum okkur á því að
fara ekki í óhóflegan
niðurskurð sem dregur
úr tekjuvexti hagkerfis-
ins og þar með talið
ríkissjóðs.

Kristrún Frosta-
dóttir, þing-
maður Sam-
fylkingarinnar
teogkaff i . is
20%
AFSLÁTTUR
AF ÖLLUM VÖRUM
Í VEFVERSLUN
SVARTUR
FÖSTUDAGUR
Hér á Íslandi hefur að mestu
ríkt samstaða milli ríkis-
stjórnar og stjórnarandstöðu,
um að fylgja ráðum sótt-
varnalæknis um aðgerðir
vegna Covid. Annað hefur
setið á hakanum en nú stytt-
ist í að pólitíkin snúi aftur.
Ríkisstjórnarinnar og Alþingis
bíður krefjandi verkefni. Covid-
faraldurinn hefur haft mikil áhrif
á afkomu ríkissjóðs. Nýtt Alþingi
kom saman í vikunni og um helgina
er búist við að endurnýjað stjórnar-
samstarf Vinstri grænna, Fram-
sóknar og Sjálfstæðisf lokks verði
kynnt formlega.
Vert er að staldra við á þessum
tímamótum, skoða stöðuna og það
sem fram undan er. Í febrúar á þessu
ári sagði Ríkisendurskoðun að
samanlagður halli áranna 2020 og
2021 stefndi í um 540 milljarða, 270
milljarða í fyrra og 264 milljarða í
ár. Nú stefnir í að hallinn í ár verði
innan við 200 milljarðar. Hagkerfið
hefur tekið við sér fyrr en búist var
við, meðal annars vegna þess að víð-
tækar bólusetningar hér og erlendis
hafa gert okkur og öðrum þjóðum
kleift að draga úr ferðahömlum fyrr
og í meiri mæli en reiknað hafði
verið með.
Nokkur samhljómur
Faraldurinn hefur leitt glögglega í
ljós að brotalamir eru á uppbygg-
ingu heilbrigðiskerfisins hér á landi.
Í næstum tvö ár hefur hefðbundin
pólitík vikið fyrir baráttu við skæða
óværu og samstöðu alls pólitíska lit-
rófsins, að mestu, um sóttvarnir.
Mörg stór og erfið verkefni bíða
þings og ríkisstjórnar í heilbrigðis-
málum, loftslagsmálum, húsnæðis-
málum, öldrunarmálum og skulda-
málum ríkisins, svo eitthvað sé
nefnt. Þrátt fyrir að Covid-skulda-
söfnun ríkisins virðist ætla að verða
minni en óttast var, nemur Covid-
skuldahalinn engu að síður tæpum
500 milljörðum og enn á eftir að
bætast við.
Markaðurinn leitaði til tveggja
þingmanna eftir mati þeirra á stöð-
unni og verkefnunum sem fram
undan eru. Nokkur samhljómur
virðist vera milli Willums Þórs Þórs-
sonar, þingmanns Framsóknar-
flokksins í Kraganum og formanns
fjárlaganefndar á síðasta kjörtíma-
bili, og Kristrúnar Frostadóttur,
nýs þingmanns Samfylkingarinnar
í Reykjavíkurkjördæmi suður og
fyrrverandi aðalhagfræðings Kviku
banka.
„Þrátt fyrir áföll í ferðaþjónustu
stefndi hér allt í mjúka lendingu í
hagkerfinu vorið 2020. Svo brast
Snúin staða og krefjandi verkefni á nýju þingi
Alþingis og ríkisstjórnar bíða snúin og krefjandi verkefni. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Covid á og allt gerbreyttist nánast
á einni nóttu. Það minnir mann
hins vegar á hvað það er mikilvægt
að hafa trausta efnahagsumgjörð.
Ég tel að breytingin á ríkisfjármál-
unum sem varð með lögum um
opinber fjármál styrki þá umgjörð,“
segir Willum Þór. „Svo skipti máli að
skuldahlutfallið var komið um eða
undir 30 prósenta markið, en var 84
prósent 2011. Þess vegna gátum við
brugðist mjög kröftuglega við.
Nú eru vísbendingar um að öfl-
ugt viðbragð stjórnvalda sé að skila
árangri. Samdrátturinn er minni en
áætlað var, kröftug einkaneysla og
dregið hefur hraðar úr atvinnuleysi
en útlit var fyrir. Hlutabótaleiðin
var mikilvæg og svo hefur aðgerðin
Hefjum störf í framhaldi heppnast
vel og ég hef trú á að endurgreiðslur
á kostnaði til að styðja við atvinnu-
lífið, nýsköpun, rannsóknir og
þróun, skili sér til lengri tíma litið.“
„Þegar ég horfi á efnahagsmál og
stöðu ríkissjóðs nú, við upphaf nýs
kjörtímabils, lít ég á þetta sem tvö
aðskilin mál. Annars vegar er það
Covid-hallinn og hins vegar undir-
liggjandi rekstur ríkissjóðs – hvert
Ólafur
Arnarson
olafur.arnarson
@frettabladid.is
Salan á Íslandsbankahlutnum var skynsamlegt skref
Willum Þór Þórsson segir fimm ára ríkis-
fjármálaáætlun, sem er uppfærð árlega,
vera góðan ramma utan um ríkisfjármálin
og kalla á markvissari stefnumótun í
öllum málaflokkum en verið hefði. Hann
sér birtu fram undan og bendir á að sam-
kvæmt gildandi ríkisfjármálaáætlun verði
frumjöfnuður (vaxtatekjur og -gjöld
undanskilin) jákvæður 2025.
Willum segist telja að sala á hlut í
Íslandsbanka í sumar hafi verið skyn-
samlegt skref og hægt sé að stíga fleiri
slík skref. Hægt sé að selja eftirstandandi
hlut ríkisins í bankanum. Ríkið geti haldið
eftir minnihluta í Landsbankanum, sem
sé svokölluð norsk leið. Fjármuni sem
losni við slíka sölu megi nota til að lækka
Covid-skuldir ríkisins. Einnig myndi þetta
draga úr peningamagni í umferð, þegar
ríkið selur eignir og notar afraksturinn
til að borga niður skuldir, og dragi þar af
leiðandi úr þenslu í hagkerfinu, sem getur
stuðlað að lægri vöxtum með tilheyrandi
ávinningi fyrir almenning og atvinnulífið.
Blikur á lofti en góð sóknarfæri
Kristrún Frostadóttir lýsir áhyggjum sínum
af því að við Íslendingar séum að glutra niður
ákveðnu forskoti sem við höfum haft í loftslags-
málum, vegna skorts á stefnumótun. Hér starfi
framsækin fyrirtæki í fremstu röð með frábærar
tæknilausnir, en stuðningur við þau sé af skorn-
um skammti. Á sama tíma séu Bretar að koma
upp innviðasjóði til að efla kolefnisförgun. Þá sé
víða verið að taka upp styrkjakerfi í landbúnaði
út frá loftslagssjónarmiðum. Mögulegt sé að
grípa hratt til aðgerða í loftslagsmálum, sem
komi í veg fyrir að við fáum kostnað framan í
okkur síðar. Hægt sé að byrja strax í fjárlögum
næsta árs og halda áfram í ríkisfjármálaáætlun
þegar hún kemur til endurskoðunar í vor.
Hún segir ljóst að Landspítalinn
þurfi á neyðarpakka að halda, en
mikilvægt sé að marka skýra stefnu
í heilbrigðismálum, skortur á fram-
tíðarsýn hafi skapað dýrara heil-
brigðiskerfi en ella. Ekki megi fest-
ast í umræðu um útfærsluna, hvort
um einkarekstur eða opinberan
sé að ræða, áður en umræðan um
markmið sé kláruð. Ríkið sé alltaf
greiðandinn. Ekki megi hola opin-
bera hluta kerfisins að innan, en
mikilvægt sé að ákveða hvaða kröf-
ur við gerum til kerfisins og hvers
konar þjónustu við viljum veita.
Síðan sé hægt að taka ákvörðun um
hvernig sé best að gera þetta.
Kristrún telur ekki rétt að ráðast í
eignasölu til að greiða niður Covid-
skuldir, þar sem ríkið glími ekki við
lausafjárvanda. Hún segir sölu ríkis-
eigna eiga að vera hluta af langtíma-
ákvarðanatöku um hvar og hvernig
ríkið beiti sér, en ekki úrræði til að
loka gati í eitt skipti.
Blikur á lofti en góð sóknarfæri
Hækkun á hrávöruverði, tregða í
framleiðsluferlum og mikil hækk-
un flutningskostnaðar hafa valdið
kostnaðarverðbólgu sem veldur
Willum áhyggjum, enda geti hún
verið illskeytt og lítið sem við getum
gert við slíkri verðbólgu á alþjóð-
legum mörkuðum. Hins vegar telur
hann jákvætt að svo virðist sem
gengisfallið í kjölfar Covid sé þegar
komið fram og krónan nokkuð
stöðug. Hún geti jafnvel hækkað
eftir því sem ferðamönnum fjölgi á
ný og það vegi upp á móti erlendum
kostnaðarhækkunum. n
stefnum við og hvert viljum við
fara? Þetta eru tveir aðskildir hlutir,“
segir Kristrún.
„Covid-hallinn er ekki hefðbund-
inn rekstrarhalli heldur afmörkuð
útgjöld vegna hamfara af völdum
náttúrunnar. Covid-kreppan er
sértæk kreppa, ekki hefðbundin
hagsveifla, og það er mjög eðlilegt
að dreifa kostnaði af svona halla yfir
mörg ár, væri raunar mjög hættu-
legt fyrir hagkerfið og samfélagið
ef ríkið ætlaði að vinna mjög hratt
á þeim skuldahala sem fylgir. Covid-
hallinn hverfur af sjálfu sér, ef við
pössum okkur á því að fara ekki í
óhóflegan niðurskurð sem dregur
úr tekjuvexti hagkerfisins og þar
með talið ríkissjóðs.“
Markviss stefnumótun mikilvæg
Willum Þór og Kristrún eru bæði á
þeirri skoðun að þrátt fyrir aðkall-
andi og krefjandi verkefni, sé brýnt
að móta stefnu í mikilvægum mála-
f lokkum og horfa til framtíðar í
þeim efnum. Kristrún nefnir sér-
staklega heilbrigðiskerfið, sem hún
segir líða fyrir skort á stefnumörkun
og vanfjárfestingu til lengri tíma.
MARKAÐURINN FRÉTTABLAÐIÐ 26. nóvember 2021 FÖSTUDAGUR