Saga - 2019, Síða 258

tekur greinilega afstöðu með dýrunum og skrifar á bls. 46–47: „Þessi tilskip-
un var í gildi í 33 ár og veiðar á hreindýrum þannig heimilar hömlulaust í
rúma þrjá áratugi sem sýnir hve áhugalaus yfirvöld voru á þessu tímabili
um afdrif og tilvist hreindýra á Íslandi.“
Hömlur voru settar á veiðar á ný árið 1882 til að vernda stofninn enda
voru hrein dýraveiðar Íslendinga og erlendra sportveiðimanna þá orðnar of
umfangs miklar. Höfundur greinir frá veiðunum og birtir fjölmargar veiði -
sögur sem af þeim spruttu, oftast orðréttar eftir heimildum í rammagreinum
sem lífga mjög upp á frásögnina. Veiði fór alls staðar minnkandi þegar leið
á nítjándu öld nema í Múlasýsl um þar sem dýrum fjölgaði. Frá sögninni er
skipt í tvo undirkafla, Viðureignir við veiðidýrin og Haldið á hreindýra-
veiðar. Þetta er eini hluti bókarinnar þar sem greina má skort á hnitmiðuðu
skipulagi efnisins. Ekki verður annað séð en að þættirnir fjalli báðir um það
sama og rugli lesandann ofurlítið.
Fjórði hluti Öræfahjarðarinnar, Stefndi í útdauða hreindýra á Íslandi?,
fjall ar um hreindýrastofninn á fyrri helmingi tuttugustu aldar. Höfundur telur
að ýmis afdrifarík og stefnumarkandi kaflaskil hafi þá orðið í sögu hans hér
á landi. Ráðamenn hafi hrokkið upp við að ekki hafði öllu undið fram eins og
best hefði verið á kosið í sambúð landsmanna við dýrin. Löggjafarvaldið brást
við því og friðaði dýrin að fullu á árunum 1901–1912 og voru lögin margfram-
lengd næstu 40 árin vegna þess að stofninn þótti alltaf of lítill. Einnig er fjallað
um áform varðandi nýtingu hrein dýra með hreindýrabúskap og hugmyndir
um að stuðla að útbreiðslu dýranna um landið. Fram kemur að á þessu tíma-
bili voru Íslendingar að endurskoða afstöðu sína til hreindýra og á sama tíma
að átta sig á því að þekking á lífsháttum og högum þeirra hér á landi var lítil
sem engin. Niðurstaðan varð sú að löggjafinn vildi standa vörð um hrein -
dýra stofninn í landinu og til að sýna það í verki var tekið upp eftirlit með
dýrunum. Það telur höfundur hafa markað þáttaskil í sambúð manna og
hrein dýra á Íslandi.
Í fimmta hluta, Hreindýrahjörð ríkisins, er fjallað um seinni hluta tutt-
ugustu aldar en það tímabil einkenndist af auknum veiðum í kjölfar nýrra
laga um hrein dýraveiðar. Kerfið sem tekið var upp við veiðarnar var um -
deilt frá upphafi. Meðal annars var deilt um hvort það tryggði að veiðarnar
færu fram eins og gert væri ráð fyrir, hvort það kæmi í veg fyrir ólöglegar
veiðar og hvort það væri ásættanlegt frá sjónarhóli dýraverndar.
Í sjötta og síðasta hluta bókarinnar, Málefni hreindýra á nýrri öld, er sagt
frá löggjöf og breyttu fyrirkomulagi hreindýraveiða frá og með árinu 2000.
Jafnframt er þar að finna stutta umfjöllun um nokkra hnökra sem enn eru á
sambúð manna og hreindýra hér á landi. Drepið er á virkjanir á hreindýra -
slóðum og vöktun og rannsóknir á hreindýrum auk þess sem fjallað er um
heil mikil áform um hreindýra búskap og niðurstöðu þess máls. Bókinni
lýkur á kafla þar sem horft er yfir sögu sviðið og niðurstöður dregnar sam-
an.
ritdómar256