Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2013, Blaðsíða 37

Sjómannablaðið Víkingur – 37
Olíuskipið Hamrafell er stærsta skip,
sem Íslendingar hafa átt, 11.488
brúttórúmlestir (16.700 þungalestir) að
stærð. Það var smíðað í Hamborg árið
1952 og hlaut nafnið Lagos við sjósetn-
ingu. Nokkru seinna komst það í eigu
útgerðarfélags í Noregi og var þá nefnt
Mostank. Það nafn bar skipið uns það
var afhent nýjum eigendum, Olíufélag-
inu hf. og Sambandi íslenskra sam-
vinnufélaga, í Nynäshamn í Svíþjóð í
september 1956. Þá var því gefið nafnið
Hamrafell, sem það bar næsta áratug-
inn, á meðan það var í íslenskri eigu og
sigldi undir íslenskum fána.
Rússadaður
Stórhuga samvinnumenn hafði um skeið
dreymt um að eignast stórt olíuflutninga-
skip. Þeir töldu að Íslendingar yrðu sjálf-
ir að geta annast flutninga á olíuvörum
til landsins á eigin skipi (eða skipum),
rétt eins og íslensk kaupskip fluttu á
þessum tíma flestan annan varning til
landsins. Þetta var í raun eini tilgangur-
inn með kaupunum á Hamrafelli og
fyrstu átta árin eftir að það var afhent ís-
lenskum eigendum í Nynäshamn var
skipið í olíuflutningum til Íslands. Þá
sigldi það næsta reglubundið til Batúmi
við Svartahaf og sótti þangað olíu (gasol-
íu og bensín) sem keypt var af Sovét-
mönnum samkvæmt vöruskiptasamning-
um. Batúmi, sem er við austanvert
Svartahafið, tilheyrði þá Sovétríkjunum
en er nú helsta hafnarborg lýðveldisins
Georgíu og stundum kölluð önnur höf-
uðborg landsins.
Auk ferðanna til Batúmi sigldi Hamrafell
frá og með sumrinu 1959 yfirleitt eina til
tvær ferðir á ári suður í Karíbahaf, oftast
til hollensku eyjarinnar Aruba. Þar var
stór olíuhreinsunarstöð í hafnarborginni
San Nicolas og þangað sótti skipið olíu-
vörur, einkum flugvélabensín fyrir
bandaríska varnarliðið á Keflavíkurflug-
velli. Á Íslandi var það losað í Hafnar-
firði. Olían frá Sovétríkjunum var á hinn
bóginn losuð í geyma íslensku olíufélag-
anna þriggja, B.P., ESSO og Skeljungs, í
Laugarnesi, Örfirisey og Skerjafirði. Þá
var jafnan „legið út á“, sem kallað var,
við baujur og akkeri og var töluvert
óhagræði að því að þurfa að flytja skipið
á milli stöðvanna. Við því var hins vegar
ekkert að gera. Engin olíubryggja var þá
í Reykjavík fyrir stór olíuflutningaskip
og gat Hamrafell hvergi lagst að bryggju
nema í Hafnarfirði. Fór þá vel á því að
skipið átti einmitt heimahöfn í Hafnar-
firði.
Fyrstu árin gekk útgerð Hamrafells mjög
vel og ef marka má blaðaskrif á þessum
árum, ekki síst í Morgunblaðinu, sáu
ýmsir keppinautar og fjandvinir sam-
vinnumanna ofsjónum yfir velgengninni
og ekki var örgrannt um að einhverjir
nöguðu sig í handarbökin yfir að hafa
ekki orðið fyrri til. Haustið 1964 var
grundvellinum hins vegar skyndilega
kippt undan útgerðinni. Þá sat viðreisn-
arstjórnin svonefnda að völdum á Íslandi
og varð síst af öllu sökuð um neins kon-
ar „Rússadaður“. Af þeim sökum kom
það flestum í opna skjöldu er fréttir bár-
ust af því í nóvember 1964 að samningar
hefðu tekist á milli íslenskra og sovéskra
stjórnvalda um að Sovétmenn myndu
eftirleiðis annast á eigin skipum alla
flutninga á olíuvörum frá Sovétríkjunum
til Íslands. Síðar var frá því skýrt að Sov-
étmenn hefðu undirboðið flutningana
svo hressilega að íslenska ríkisstjórnin
hefði ekki talið sér stætt á öðru en að
taka tilboði þeirra.
Sá, sem þessar línur ritar, var háseti á
Hamrafelli þegar þetta gerðist og man vel
hve illa flestum eða öllum skipverjum
varð við þessar fréttir. Við vorum á leið
til Íslands frá Batúmi og sumir höfðu á
orði að þetta yrði að líkindum síðasta
Jón Þ. Þór
– Með m/t Hamrafelli til suðurhafa og víðar veturinn 1964-1965
Hamrafellið í auglýsingu fyrir Samvinnuskip. Og hvar skyldi auglýsingin hafa birst annars staðar en í Vík-
ingnum 1965.
Gunnar H. Sigurðsson var skipstjóri í túrnum.