Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2014, Blaðsíða 20

20 – Sjómannablaðið Víkingur
Þorkell máni hafði öfluga díselvél.
Rétt hafðist að keyra hann upp aftur,
þegar mistókst að venda honum. Skipið
var fullt af fiski, mikil ballest. Veikari
vél, eldra skip og tiltölulega lítinn afla í
lest, um 100 tonn, sem kastazt gat til,
þetta hefur valdið því, að Júlí fór yfir
um þessa fyrstu nótt, þegar reynt var
að venda. Ekki tekizt að keyra hann
upp. Hann gæti einnig hafa lensazt
niður.
Þegar við sáum Júlí síðast, voru þeir
að taka inn trollið. Einkennisstafir rúss-
nesku togaranna voru stórir og læsilegir.
Líklegast var ekkert samband haft við þá,
því loftnetin slitnuðu niður á Mánanum;
hafði samband við Marz í gengum neyð-
arsendi. Hefði líklegast orðið að morsa
yfir til þeirra um hjálp. Þegar það var
ekki gert, fóru þeir bara. Í þessum öldu-
gangi gat rússneski togarinn ekki veitt
Mánanum skjól.
Árni: Haft er eftir Birni á Hvalfellinu,
að þeir hafi fengið lofttúðu af Júlí í troll-
ið og fest trollið í flakinu. Björn var há-
seti á Hvalfellinu.
Gáfu mér ís og kæfudós
Guðmundur: Móðir mín verkaði fisk hjá
Defensor. Þar missti hún vatnið. Var sett
upp á vörubílspall og ekið með hana á
spítalann. Og hún fæddi mig. Hún var
komin til vinnu hjá þeim tveimur dögum
seinna. Amma passaði mig. Fékk pabbi
fæðingarorlof út á þetta!
Áður en ég fór á sjóinn 14 ára, þá var
ég í sveit. Mér var komið í sveit 1942 á
Draghálsi í Borgarfirði. Beinteinn gamli
lét mig fara að taka upp kartöflur, en
annar strákur var þarna, Ottó, og hann
bað mig að koma á berjamó. Svo ég
sveikst um að taka upp kartöflurnar.
Beinteinn kom á hesti til okkar og fór að
skamma mig fyrir að taka ekki upp. Ég
sagðist vera farinn heim og fór.
Gekk yfir Draghálsinn og alla leið í
brezku herstöðina í Hvalfirði. Þar stopp-
aði hermaður mig. Ég skildi ekkert, en
Íslendingur kom og túlkaði. Þeir fóru að
hlægja og fylgdu mér inn í stóran bragga.
Þar var ísbar. Þeir gáfu mér ís og hlóðu á
mig sælgæti og gáfu mér kæfudós.
Svo birtist Beinteinn. Höfðu hringt í
hann. Fór á hesti til baka, en ég hafði
verið sex tíma að ganga þetta. Nú
skammaði Beinteinn mig ekkert.
Sveinbjörn, sonur hans, var þá 16 ára.
Byrjaður að yrkja og strax dálítið sér-
kennilegur, en vinsæll. Ottó var þarna
fyrir, þegar ég kom. Faðir hans var opin-
ber starfsmaður í Reykjavík. Svo til að
gera fín fjölskylda. Búi bjó á Ferstiklu.
Ekki veitingasala komin þá, en herskip á
firðinum.
Var sendill á Þjóðviljanum 1946. Gísli
Halldórsson, leikari, útbjó fyrir okkur
blaðabögglana, stjórnaði sendisveinun-
um. Man eftir prenturunum, Guðjóni
Sveinbjörnssyni, hann var þá að læra.
Magnús Kjartansson var kominn. Hann
varð ritstjóri. Var hræddur við hann.
Jónas Árnason, blaðamaður, kallaði á
mig. Sagðist ekkert vita, hvað hann ætti
að skrifa. „Segðu mér eitthvað, Gvend-
ur.“
„Það mætti setja mold í beð meðfram
Skothúsveginum hjá brúnni og gera þar
fallegt,“ sagði ég. Og hann skrifaði um
það. Nokkru seinna var þetta gert. Af
hverju, veit ég ekki. Varla hafa þeir farið
að taka mark á Þjóðviljanum!
Var löngu seinna á Borginni að
drekka. Þá kemur Magnús Kjartansson
þangað inn til að tala við menn. Svo fór
hann, og þá sagði einn. „Þessi maður er
skepna. Illa innrætt skepna.“ Svona var
pólitíkin, þegar kalda stríðið var byrjað.

Þegnskapur
Guðmundur: Var að lesa grein eftir Þórð
Pétursson, skipstjóra, sem hann birti í
janúar 1943 í Sjómannablaðinu Víkingi
undir heitinu Sannleikurinn er sagna
bestur. Þórður skrifaði:
„Háttvirtur utanríkisráðherra hélt
mjög hjartnæma ræðu yfir okkur togara-
sjómönnum í útvarpinu þann 3. jan.a)
Hann sparaði alveg þessi hjartnæmu orð
„hetjur hafsins, hermenn þjóðarinnar“,
enda var það vel farið, því þau hæfa bezt
sem hræsni í sambandi við minningar-
athafnir og jarðarfarir. Slagorðið, sem
hann notaði við þetta tækifæri var
„þegnskapur“, en sá góði herra ætti alveg
að sleppa því að minna okkur á þegn-
skap, og hafa um leið í hótunum við
okkur.
Við togarasjómenn minnumst margs
ranglætis, sem stjórnarvöldin og ýmsir
pólitískir flokkar hafa sýnt okkur, og
ekki hvað sízt ýmsir flokksbræður ráð-
herrans. Hans háæruverðugheit sagði, að
við ættum undir eins að hefja aftur sigl-
ingar, og sigla þangað, sem ensku yfir-
völdin fyrirskipuðu, og sýna með því
þegnskap. En þeir, sem verða þess þegn-
skapar aðnjótandi er fámenn fisksölu-
klíka í Englandi. Hann stagaðist á því, að
það þýddi ekki að sýna neinn mótþróa
við því að sigla til austurstrandarinnar
með fiskinn, og hefur í hótunum við út-
gerðarmenn, að ef þeir sendi ekki skipin
undir eins á veiðar og í siglingu, þá
muni verða ráðist á þá.
Við sem höfum stundað þessar sigl-
ingar síðan stríðið brauzt út, vitum
hvernig málum er háttað, að öllum lík-
indum betur en háttvirtur ráðherra, ef
fara á eftir þeim ummælum, sem hann
við hafði, eða kannske hann hafi álitið
það nóg, að segja ekki nema hálfan sann-
leikann.
Hafís á miðunum. Mynd: Ragnar Franzson

a) Utanþingsstjórn dr. Björns Þórðarsonar hóf störf 16.
desember 1942. Utanríkisráðherra þeirrar stjórnar var
Vilhjálmur Þór. Þórður Pétursson var 2. stýrimaður á
bv. Gylfa frá Patreksfirði 1942 til 1945. Skipstjórinn var
Jóhann Pétursson. Jóhann sigldi ekki, og þá færðist
röðin upp um einn, þegar siglt var til Bretlands, og
Þórður var 1. stýrimaður í siglingum. Þannig hefur það
verið, þegar þessi grein var skrifuð. Þórður flutti aftur
til Reykjavíkur 1945. Var stýrimaður eða skipstjóri á
togurum næstu árin, m.a. á nýsköpunartogaranum Geir.
Árið 1952 varð hann skipstjóri á bv. Júlí GK 21 frá
Hafnarfirði og var það, þar til yfir lauk, en togarinn
fórst með allri áhöfn á Nýfundnalandsmiðum 8. eða 9.
febrúar 1959.