Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2014, Blaðsíða 40

40 – Sjómannablaðið Víkingur
Í
haust kemur út ný og spennandi bók
eftir Magnús Þór Hafsteinsson. Hann
hefur áður sent frá sér stórvirkin
Dauðinn í Dumbshafi (2011) og Návígi
á norðurslóðum (2012) sem báðar hlutu
afar góðar viðtökur og eru í dag uppseld-
ar frá forlagi og úr verslunum. Hin nýja
bók Magnúsar, „Tuddinn frá Skalpaflóa –
Saga kafbátakappa í seinni heimsstyrjöld”,
er ævisaga þýska kafbátaforingjans
Günther Prien. Hún er gefin út af Bóka-
útgáfunni Hólum, er tæpar 250 síður og
prýdd fjölda mynda. Hér er gripið niður
í 9. kafla hennar sem ber heitið Fall
Konungseikar. Þar er lýst einni frægustu
kafbátaárás sögunnar. Prien er kominn
inn á Skalpaflóa, búinn að skjóta og hæfa
Royal Oak. Bresku sjóliðunum kemur
samt ekki til hugar að kafbátaárás sé
hafin.
Fall Konungseikar
Engum datt í hug að skipið hefði orðið
fyrir tundurskeyti. Það var einfaldlega
óhugsandi hér inni á sjálfu skipalægi flot-
ans á Skalpaflóa. Menn ályktuðu að senni-
legasta skýringin á þessu öllu væri einhvers konar bilun.
Merkjaflugeldar, málning og ýmis annar eldfimur varningur var
meðal þess sem var geymt frammi í stafni. Ef þetta var ekki rör
eða einhver tækjabúnaður hefði kannski eitthvað slíkt sprung-
ið. Þó voru engin teikn um að eldur hefði kviknað. Skipherra
Royal Oak fór sjálfur fram í skipið til að grennslast fyrir um
hvað hefði gerst. Honum var sagt að loft streymdi út um ventla
á eldvarinni málningargeymslu sem benti til þess að sjór væri
að flæða inn í rýmið. Þetta væri þó ekki alvarlegt því að skipið
hélt stöðugleika sínum. Sjóliðar og foringjar,
sem fóru um framskipið, gáfu til kynna að þeir
yrðu varir við smáleka í nokkrum rýmum.
Ekkert gaf þó enn tilefni til að ætla að alvar-
legt hættuástand væri komið upp. Menn töldu
að auðveldlega mætti ná tökum á lekanum.
Engin fyrirmæli voru því gefin um að loka
vatnsþéttum skilrúmum orrustuskipsins eins
og gera átti skilyrðislaust ef hætta væri á
ferðum. Slík skilrúm myndu hindra sjó í að
flæða um og fylla allan skrokk skipsins ef
gat kæmi á hann undir sjávarmáli.
Eftir nokkra stund töldu yfirmenn Royal
Oak sig hafa þokkalega yfirsýn varðandi
tjón á skipinu. Upplýsingar, sem bárust frá
stafni skipsins, sannfærðu skipherra Royal
Oak æ betur um það að þetta hlyti að hafa
verið einhvers konar minni háttar óhapp.
Sennilega hefði gaskútur með koltvísýr-
ingi sprungið. Slíkir kútar voru við kæli-
rými frammi í stafni. Skipverjar á vakt leituðu áfram að
einhverjum vísbendingum sem gætu staðfest hvað hefði gerst.
Á meðan reyndu félagar þeirra, sem áttu frívakt, að festa
svefn á ný. Hinir varfærnari á meðal þeirra
vildu þó ekki treysta því að ekki hefði
verið um flugvélasprengju að ræða. Þeir
sáu fyrir sér að þýsk sprengjuflugvél hefði
getað svifið yfir skipið með slökkt á mót-
orunum, sleppt sprengjum að Royal Oak
og síðan svifið áfram í næturmyrkrinu
áður en hreyflarnir voru ræstir á ný og
áhöfn flugvélarinnar forðaði sér. Væri
þetta rétt gat allt eins mátt búast við fleiri
árásum af þessu tagi síðar um nóttina.
Þeir menn sem lögðu trúnað á þessa
kenningu voru sömuleiðis varfærnir og
ákváðu að allur væri varinn góður. Margir
þeirra fluttu sig um set niður í iður her-
skipsins til að fá vernd af brynvörðu þil-
fari þess. Þar ætluðu þeir að vera í öruggu
skjóli gegn hugsanlegum sprengjum sem
féllu af himnum ofan. Þannig yrðu þeir
líka óhultir fyrir sprengjubrotum og braki
ofan þilja. Skipverjum Royal Oak hafði
verið kennt að gera þetta ef hætta væri á
loftárásum. Með því að færa næturstaði
sína svona um set innsigluðu margir þó
örlög sín við þær aðstæður sem nú voru
að skapast. Innan stundar myndu þeir
hverfa til heljar.
Á meðan áhöfn Royal Oak reyndi að komast að niðurstöðu
um hvað hafði hent skip þeirra, héldu Prien og menn hans
áfram ráðstöfunum til að skjóta fleiri tundurskeytum.
Prien stóð á stjórnpalli og horfði enn gegnum sjónauka sinn
í átt að bresku skipunum. Hann var bæði ráðvilltur og hissa.
Skipherrann undraðist mjög að engin viðbrögð voru sjáanleg
um borð í þeim eða í landi við því að tundurskeyti hefði hæft
annað skipið. Hann hafði búist við miklu uppnámi eftir
sprenginguna en allt var með kyrrum kjörum. Engir varðbát-
ar eða tundurspillar sáust. Ekkert benti til að
Breta grunaði að óvinakafbátur léki nú lausum
hala inni á skipalæginu. Prien velti fyrir sér
skamma stund hvort rétt væri að láta sig hverfa
nú á meðan allt væri enn rólegt. Það var freist-
andi að nota tækifærið og fara aftur út sömu leið
og þeir hefðu komið. U47 hafði verið stefnt í
áttina að Kirkjusundi eftir að tundurskeytunum
var hleypt af. Þeir voru að hörfa frá vettvangi því
að áhöfnin bjóst við að Bretar hæfu strax kafbáta-
leit. Þeir fengju því ekki annað tækifæri til að
skjóta tundurskeytum.
Þegar Prien varð ekki var við nein viðbrögð
Breta ýtti hann þeirri hugsun frá sér að draga kafbát
sinn í hlé. Fyrst þeir væru komnir inn á sjálfan
Skalpaflóa bæri þeim skylda til að reka smiðshöggið
á það sem þeir hefðu þegar hafist handa við. Niðri í
kafbátnum höfðu menn unnið hratt og fumlaust
þrátt fyrir alla óvissuna sem ríkti uppi á stjórnpalli.
Þaðan barst nú tilkynning um að ný tundurskeyti
væru tilbúin í rörunum. Ekkert væri því til fyrirstöðu að skjóta
þeim. Prien tók ákvörðun.
tuddinn frÁ skalpafÓa
- Ný bók um kafbátahernaðinn
Magnús Þór Hafsteinsson: „Ég ákvað að skrifa
þessa frásögn af Günther Prien vegna þess að mig
langaði til að varpa ljósi á þessa menn sem
störfuðu á þýsku kafbátunum í seinni heims-
styrjöldinni.“
Kápa bókarinnar sem kemur út nú í
haust.