Bændablaðið - 25.08.2022, Qupperneq 44

44 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. ágúst 2022
Landsmót hestamanna, sem stóð
að vanda í heila viku í júlí, á
Gaddstaðaflötum að þessu sinni,
var eitt hið glæsilegasta bæði hvað
hestakost varðar og ekki síður allt
það frábæra reiðfólk sem nú fer
fyrir liði hestamanna.
Landsmóts -
svæðið á Hellu
sannaði sig,
hreinsar af sér
bæði vind og
regn himinsins.
Þúsundir gesta
eru komnir um
langvegu til að
njóta þess að sjá
ræktun og fram-
farir og glæsta gæðinga þeysa um
velli. Lopapeysan, lopahúfan og
lopasokkarnir og góð skjólföt sigra
kulda og regn. Landsmótin eiga
ekki sinn líka sem viðburður bæði í
íþróttum og ræktun íslenska hestsins,
mótið hverju sinni er heimsviðburður.
Hesturinn er prýði ræktunar og afreka
í landbúnaði.
Enn glittir í gömlu mennina sem
hafa séð og sigrað í áratugi, en margir
þeirra eru komnir í brekkuna og orna
sér yfir gömlum og ekki síður nýjum
afrekum æskunnar. Nú fer fremstur
reiðmanna Árni Björn Pálsson,
en yngri kynslóð er á hæla hans.
Árni Björn er margverðlaunaður,
hann sigraði í töltinu á Ljúf frá
Torfunesi og var það í fjórða sinn
sem hann sigrar töltið tvisvar á Ljúf
og áður á Stormi frá Herríðarhóli.
Árni Björn er að því leyti líkur
Skarphéðni Njálssyni að hann
sigrar hvern andstæðing sinn og er
í dag Hergarpur hestamennskunnar.
Nú hlaut hann einstök verðlaun,
Gregesenstyttuna, fyrir meðferð og
hirðingu hesta sinna. Öldungurinn
Sigurbjörn Bárðarson, ekki með
grátt hár í sínum rauða kolli, á enn
sína sigra af jafnmikilli sannfæringu
og fyrir fimmtíu árum.
Hesturinn er í dag ekki síður
tekinn mjúkum tökum kvenna
sem gefa ekkert eftir, þær dansa
á fáksspori um grund. Helga Una
Björnsdóttir á Fákshólum hlaut
reiðmennskuverðlaun Félags
tamningamanna, Fjöðrina, sem er
mikill heiður. Hin átján ára Björg
Ingólfsdóttir frá Dýrfinnustöðum
í Skagafirði reið Kjuða föður síns
til mikilla verðlauna og hlaut bikar
gefinn í minningu Einars Öders
Magnússonar fyrir prúðmennsku
og góðan árangur utan sem innan
vallar. Enginn hestur vakti jafn
mikla athygli og Sindri Stálasonur
frá Hjarðartúni með hæstu
hæfileikaeinkunn sem gefin hefur
verið, 9,38, þar af þrjár tíur, en
Hans Þór Hilmarsson vann þetta
afrek, heimsmet. Sleipnisbikarinn
er æðsta viðurkenning íslenskrar
hrossaræktar og veitt þeim hesti
sem efstur stendur heiðursverðlauna
hesta fyrir afkvæmi. En Sjóður
frá Kirkjubæ ræktaður af Ágústi
Sigurðssyni og fjölskyldu hlaut
bikarinn nú. Sjóður er í eigu Hoop
Alexandru sem rekur hrossabúgarð
í Dalsholti í Biskupstungum.
Siggi, Kolskeggur, Loki og
Gunnar á Hlíðarenda
Stundum líkti ég Sigurði
Sigurðarsyni í Þjóðólfshaga eða
Hestheimum, við hetjuna Gunnar
á Hlíðarenda, sem reið glæstum
fákum um Rangárvelli fyrir rúmum
þúsund árum. Sigurður kom, sá og
sigraði þetta Landsmót á gamminum
Kolskeggi frá Kjarnholtum. Enn
sýndi Sigurður að hann er engum
manni líkur því Kolskeggur er
fjórtán vetra, þeir sögðu hann hafa
farið Krísuvíkurleið að sigrinum,
reið Kolskeggi upp úr B úrslitum
gæðinga í A flokk, kom og sigraði
flokkinn og við harðsnúna menn var
við að eiga, þá Daníel Jónsson sem
sat Goða frá Bjarnarhöfn og í þriðja
sæti Atlas frá Hjallanesi setinn af
Teiti Árnasyni. Goði og Atlas eru
báðir Spunasynir frá Vesturkoti.
Sigurður á marga stóra sigra að baki
sem hestamaður, hefur unnið B flokk
þrisvar sinnum á þremur mismunandi
hestum og A flokk tvisvar á tveimur
mismunandi hestum. Ekki munaði
Sigurði um að ríða Loka frá Selfossi
átján vetra inn á Landsmótið. En á
honum sigraði hann B flokkinn á
Hellu 2014 með einstakri einkunn,
9,39. Það kom svo í hlut Annie
Ívarsdóttur, unnustu Ármanns
Sverrissonar, eiganda Loka, að ríða
honum á mótinu en Loki hlaut nú
8,66 sem er glæsilegt. En Anný, sem
er tvöfaldur heimsmeistari, sýndi
glæsilega takta á Loka sem stendur
enn fremstur meðal jafningja og er
sífellt athyglisverðari gæðingafaðir.
Svo geta menn spurt, hvert hefði
Sigurður náð á Loka? Hefði hann
sigrað B flokkinn og þar með bæði A
og B? En Árni Björn vann B flokkinn
hins vegar á Ljósvaka frá Valstrýtu.
Sigurður á einstakt samband við
Loka, þá sýningu muna menn enn
Enn ríða hetjur um
Rangárþing
Guðni
Ágústsson,
Sigurður á Kolskeggi að taka við verðlaunum með Magnúsi Einarssyni og
Guðna Halldórssyni o.fl. Myndir / KollaGr
Björg Ingólfsdóttir á Kjuða frá Dýrfinnustöðum.
Árni Björn Pálsson á Ljúf í töltinu.
Lerki er ættkvísl sumargrænna
barrtrjáa sem vex í barrskóga­
beltinu á norðurhveli jarðar eða
til fjalla á suðlægari slóðum.
Til ættkvíslarinnar teljast 10-15
tegundir en lerki er af þallarætt
(Pinaceae) og ættbálkinum
Pinales.
Fyrrum var lerki kallað
lævirkjatré eða jafnvel barrfellir
enda ólíkt öðrum barrtrjám sem
við þekkjum að því leyti að það
fellir barrið á haustin.
Af lerkitegundum hafa
nokkrar verið reyndar hérlendis,
aðallega þó síberíulerki, sem eins
og heitið gefur til kynna er ættað
frá Síberíu og er einkennistré
í víðáttumiklum skógum
Rússlands og Síberíu. Reynd
hafa verið ýmis kvæmi lerkis
frá Rússlandi og Síberíu og hafa
þau rússnesku, sem við köllum
rússalerki, reynst betur hérlendis.
Þau síberísku þola mjög illa
umhleypinga og hlýnandi
loftslag enda aðlöguð köldum,
staðviðrasömum vetrum fjarri
sjó. Rússalerki er m.ö.o. ekki
sérstök tegund, heldur samheiti
yfir þau kvæmi síberíulerkis
sem eru í Úralfjöllum og vestan
við þau. Rússalerki hefur reynst
dýrmætt í skógrækt á Norður-
og Austurlandi og jafnvel inn til
landsins í öðrum landshlutum en
þrífst illa í umhleypingum við
sjávarsíðuna, sérstaklega sunnan-
og vestanlands.
Rússalerki (Larix sibirica
var. sukaczewii)
Stórvaxin trjátegund og gæti náð
a.m.k. 30 metra hæð hérlendis.
Það er ein þeirra trjátegunda sem
nú þegar hafa náð yfir 25 metra
hæð á Íslandi. Þetta er oftast
einstofna, fremur beinvaxið
tré með mjóa krónu en erfið
vaxtarskilyrði geta haft þau áhrif
á vaxtarlagið að trén myndi fleiri
en einn stofn og stofnar orðið
nokkuð kræklóttir.
Lerki vex hratt í æsku en eftir
þrítugt fer að draga úr vexti þess.
Í nytjaskógrækt hérlendis er nú
talið skynsamlegt að nytja lerki
fáeinum áratugum fyrr en áður
var talið, eða um 50-60 ára aldur.
Sem frumherjategund í skógrækt
hefur lerki þann kost að vera
ljóselsk tegund en ungplöntur
þola illa samkeppni við gras.
Það vex hins vegar vel í
rýrum jarðvegi enda í góðu
samfélagi við örverur og sveppi
sem gefa því næringu. Lerki
gefur gott timbur sem hefur
innbyggða fúavörn og hentar því
vel utanhúss.
Vorkal
Helstu veikleikar rússalerkis eru
vorkal. Frá heimkynnum sínum
í Rússlandi og Síberíu er það
aðlagað því að veturinn standi
stöðugur fram á vor og síðan
komi vorið fyrir alvöru. Hérlendis
geta komið hlýindakaflar síðla
vetrar og snemma vors sem
lerkið túlkar sem svo að nú sé
vorið komið. Svo koma hretin
sem við þekkjum öll vel og þá
getur farið illa fyrir lerkitrjám
sem eru komin í vöxt. Vorkal eftir
vetrarhlýindi veldur stundum
skemmdum og vaxtartapi hjá
rússalerki.
Eftir því sem loftslag hlýnar er
líklegt að slíkar skemmdir verði
tíðari. Því er skynsamlegt að
gróðursetja nú rússalerki hærra
í landinu en gert hefur verið
hingað til. Enn um sinn verður
rússalerki þó besta tegundin sem
völ er á til að rækta í rýru landi á
Norður- og Austurlandi.
Kynbætur
Til að bregðast við þessari þróun
hefur um árabil verið unnið
að kynbótum á rússalerki og
tilraunum til blöndunar úrvalstrjáa
af rússalerki og evrópulerki.
Þessi blöndun hefur borið þann
árangur að nú er í ræktun hjá
Skógræktinni lerkiblendingur
sem kallast 'Hrymur'. Fræ af
þessum blendingi eru ræktuð með
stýrðri víxlun í stóru gróðurhúsi í
Vaglaskógi. 'Hrymur' sýnir kosti
beggja tegundanna en síður galla
þeirra. Hann vex mun betur en
rússalerki en þrífst almennt
betur hérlendis en evrópulerki.
Þá hefur komið í ljós að hann vex
einnig vel á réttum stöðum við
suður- og vesturströndina.
Með hlýnandi veðri í
framtíðinni gæti evrópulerki
líka orðið mikilvæg trjátegund
í íslenskri skógrækt þar sem
skilyrði verða best, einkum á
Suðausturlandi til að byrja með.
Pétur Halldórsson.
Rússalerki
Vel ræktaður lerkiskógur, bjartur og fallegur með ríkulegum botngróðri.
Myndir /Pétur Halldórsson
SKÓGRÆKT
Börkur á ríflega áttatíu ára gömlu
lerki í Guttormslundi í Hallorms-
staðaskógi.
LESENDARÝNI